Sosyalizm, mülkiyetin ve doğal kaynakların kamusal (özel olmayan) mülkiyetinin veya kontrolünün olduğu politik ve ekonomik bir sistemdir. Topluluktaki herkesin, kaynakların üretimi, dağıtımı ve mübadelesinin çeşitli öğelerinde eşit paya sahip olduğuna inanır. Sosyalist görüşe göre, bireyler yalıtılmış olarak yaşamaz veya çalışmaz, birbirleriyle işbirliği içinde yaşarlar.
Sosyalistler hem bireysel ihtiyaçları hem de daha büyük sosyal ihtiyaçları dikkate alır. Daha büyük sosyal ihtiyaçlara örnek olarak ulaşım, eğitim, sağlık ve savunma verilebilir.
Sosyalizmin mantrası: Herkesten yeteneğine göre, herkese katkısına göre. Bu, toplumdaki herkesin, her birinin ne kadar katkıda bulunduğuna bağlı olarak üretimden bir pay aldığı anlamına gelir. Bu nedenle, sosyalist bir toplumda bireyler daha fazlasını elde etmek için çok çalışma eğilimindedir. İşçiler, kamu yararı için bir yüzde düşüldükten sonra üretim paylarını alırlar.
Kamu yararı, çocuklar, bakıcılar ve yaşlılar gibi toplumsal gelişime katkı sağlayamayacak durumda olan kişilere sahip çıkmak anlamında yorumlanan bir terimdir.
Sosyalizmin bazı temel fikirleri şunlardır:
a. Kolektivizm - İnsan toplumu, tüm insanlık tarafından daha büyük bir iyiye yönelik kolektif eylem olduğunda en güçlü olacaktır. Politika, ekonomi ve sosyal reformlar bireylere değil topluma fayda sağlamalıdır. Toplumu eşitlemek için servet yeniden dağıtılmalıdır.
b. Ortak insanlık - İnsanlar doğal olarak sosyaldir. Bireyler toplum tarafından şekillendirilir ve kapitalizm doğal toplumsal eğilimleri yozlaştırmıştır.
c. Eşitlik - İnsanların eşit doğmadığına dair inanç. Fırsat yerine sonucun eşitliğine odaklanın.
d. Sosyal sınıf - Toplum, paranın nasıl kazanıldığına ve daha yüksek sınıflara sahip mesleklere göre sınıflara ayrılır.
e. İşçi kontrolü - Üretenler, üretim araçlarını kontrol etmelidir. Sosyalist bir devlete ulaşmak için güçlü bir devlet gereklidir, ancak bu devlet işçiler tarafından yönetilmelidir.
Sosyalist bir ülkenin önde gelen tarihsel bir örneği Sovyetler Birliği'dir.
Bugün saf sosyalist olan hiçbir ülke yok. Küba, Çin ve Kuzey Kore, sosyalist piyasa ekonomilerinin güçlü unsurlarına sahiptir.
Erken kapitalizm toplumda ekonomik eşitsizliği getirmişti. 19. yüzyılın başında, sanayi devrimi ve kapitalizm, insanlık dışı çalışma koşullarına yol açmıştı. İşçilere son derece düşük ücretler ödendi ve hiçbir hak verilmedi. Sıfır güvenlik hükümleriyle son derece uzun saatler çalıştılar. Seçkin kapitalistler sınıfı daha da zenginleşti ve işçi sınıfı daha da fakirleşti.
Sosyalizm, kapitalizmin ve sanayi devriminin bu adaletsizliklerine bir tepki olarak ortaya çıktı.
19. yüzyılın ortalarında sendikalar oluşmaya başladı.
Karl Marx adlı bir Alman filozof, kapitalizmin eksiklikleri ve ondan kaynaklanan sömürü hakkında yazmaya başladı. Endüstriyel bir toplumda zenginlik yaratmak için çok çalışanların işçiler olduğuna inanıyordu, ancak bu zenginlik sıkı çalışmaları için işçilere geri dönmek yerine birkaç kapitalistin eline geçti. Kâr kapitalistler tarafından alınana kadar işçilerin durumunun asla iyileşmeyeceğini söyledi. Marx, işçilerin kendilerini kapitalistlerin sömürüsünden kurtarmak için tüm mülkiyetin toplumsal olarak kontrol edildiği sosyalist bir toplum oluşturmaları gerektiğine inanıyordu. Yazıları aracılığıyla, işçi sınıfının toplu olarak üretim araçlarına sahip olduğunu görecek bir devrimi savundu.
Marx'ın yazılarının ardından, çeşitli ülkeler sosyalizmin çeşitli versiyonlarını denemeye başladı.
Bunlar, mülkiyet haklarına ve üretim sürecinin kontrolüne göre ayırt edilebilir.
Kapitalist bir ekonomide, işletmeler ve özel kişiler, tüm kârlarla birlikte üretim araçlarını kontrol eder. Sosyalist bir yapı altında, merkezi bir otorite, üretim sürecinde kullanılan kaynakları kontrol eder. Özel mülkiyet duyulmamış bir şeydir, ancak var olduğu yerde tüketim ürünleri biçimindedir.
Kapitalist bir sistem, üretim sürecini etkileyen bağımsız kişilerin kararlarına bağlıyken, sosyalist bir yapı, piyasa sistemini düzenleyerek üretim sürecini kontrol eder.
| kapitalizm | sosyalizm | |
| Üretim yolları | Özel şahıslara ait üretim araçları | Devlete veya kooperatiflere ait üretim araçları |
| gelir eşitliği | Serbest piyasa güçleri tarafından belirlenen gelir | Gelir ihtiyaca göre eşit dağıtılır |
| Tüketici fiyatları | Arz ve talebe göre belirlenen fiyatlar | Devlet tarafından belirlenen fiyatlar |
| Verimlilik ve İnovasyon | Serbest piyasa rekabeti, verimliliği ve yeniliği teşvik eder | Devlete ait işletmelerin verimlilik ve yenilik için daha az teşviki vardır |
| Sağlık hizmeti | Özel sektör tarafından sağlanan sağlık | Devlet tarafından ücretsiz veya sübvanse edilen sağlık hizmetleri |
| Vergilendirme | Bireysel gelire dayalı sınırlı vergiler | Kamu hizmetleri için ödenmesi gereken yüksek vergiler |
Evet. Temel fark, sosyalizmin demokrasi ve özgürlükle uyumlu olmasıdır, oysa Komünizm, temel özgürlükleri reddeden otoriter bir devlet aracılığıyla 'eşit bir toplum' yaratmayı içerir.
Sosyalizmin özelliklerinden bazıları şunlardır:
1. Kamu mülkiyeti - Üretim ve dağıtım araçları, devlet veya kooperatifler aracılığıyla kamu tarafından sahip olunur, kontrol edilir ve düzenlenir. Temel güdü, üretim araçlarını kar için değil, toplumsal refahın çıkarı için kullanmaktır.
2. Ekonomik planlama - Sosyalist bir ekonomi, arz ve talep yasalarıyla yürütülmez. Tüm ekonomik faaliyetler, genellikle hükümet olan merkezi bir planlama otoritesi tarafından planlanır ve koordine edilir.
3. Eşitlikçi toplum - Sosyalizm, sınıfların olmadığı eşitlikçi bir toplumu amaçlar. İdeal olarak, sosyalist bir ekonomideki tüm insanlar ekonomik eşitliğe sahip olmalıdır.
4. Temel ihtiyaçların sağlanması - Sosyalist bir ekonomide, temel ihtiyaçlar - yiyecek, barınma, giyim, eğitim, sağlık ve istihdam - herhangi bir ayrım yapılmaksızın devlet tarafından sağlanır. Ancak bu durum, halkın hükümet olmadan yaşayamayacağını düşünmesine yol açarak otoriter hükümetlerin yükselişi için mükemmel bir ortam yaratabilir.
5. Rekabet yok - Devlet tek girişimci olduğu için piyasada rekabet yoktur. Herhangi bir ürün için, herhangi bir ürünün yalnızca bir temel türü olacaktır. Dolayısıyla farklı markalar arasından seçim yapılamıyor. Örneğin bir araba almak istediğinizde farklı marka ve modeller arasından seçim yapabilirsiniz. Ancak sosyalist bir ekonomide, piyasada temel ulaşım ihtiyacını karşılayan tek bir araba olacaktır. Devlet yalnızca ihtiyaçların karşılanmasına odaklanır, bu da sınırlı tüketici tercihiyle sonuçlanır.
6. Fiyat kontrolü - Sosyalist ekonomilerde, ürünlerin fiyatları devlet tarafından kontrol edilir ve düzenlenir. Devlet (veya hükümet) hem tüketim malları için piyasa fiyatını hem de yöneticilerin malların üretimi hakkında karar vermelerine yardımcı olan muhasebe fiyatını belirler.
7. Sosyal refah - Sosyalist bir sistemde işçilerin sömürüsü yoktur. Devlet, istihdam koruması, asgari ücretler ve sendika tanıma hakları aracılığıyla işçi sınıfıyla ilgilenir.
1. Demokratik sosyalizm - Bu, üretim araçlarının demokratik bir hükümetin yanı sıra toplumsal ve kolektif olarak sahiplenildiği veya kontrol edildiği sosyalist bir ekonomidir.
2. Piyasa sosyalizmi - Üretim araçlarının sahibi işçilerdir. Üretilen mallar işçiler arasında dağıtılırken, fazla üretim serbest piyasada satılır. Bu tür sosyalizmde, üretim ve tüketim devlet yerine piyasa güçleri tarafından kontrol edilir ve düzenlenir.
3. Otoriter devlet sosyalizmi - Bu, tüm üretim araçlarının devlete ait olduğu ve devlet tarafından kontrol edildiği aşırı bir sosyalizm türüdür. Haklarından vazgeçmeleri gerektiği anlamına gelse bile, halkın devlete sıkı sıkıya itaat etmesini savunur.
4. Devrimci sosyalizm - Toplumsal değişimi barışçıl yollarla aşılamanın mümkün olmadığına ve kapitalizmden sosyalizme geçişin ancak devrimle olabileceğine inanır.
5. Ütopik sosyalizm - Modern sosyalizmin ilk dalgasını ifade etmek için kullanılır. Genellikle hayali veya fütüristik ideal toplumlar için vizyonların ve ana hatların sunumu olarak tanımlanır ve toplumu böyle bir yöne doğru hareket ettirmenin ana nedeni pozitif ideallerdir. Ütopik sosyalizmle ilgili sorunlar, oraya nasıl ulaşılacağıyla ilgilenmemesi, dolayısıyla gerçekte elde edilememesidir. Somut bir plandan çok bir vizyondur.
6. Liberter sosyalizm - Merkezi devlet mülkiyetinin ve ekonomi kontrolünün gereksiz olduğuna inandığı için özgür sosyalizm veya anti-otoriter sosyalizm olarak da bilinir. Bunun yerine, insanların kendilerini kontrol eden okullar, işyerleri, topluluk ve kültür gibi kurumları doğrudan kontrol etme yeteneğini savunur.
7. Dini sosyalizm - Dini değerlere dayanır. İnsan toplumuyla ilgili birçok dini değer, sosyalist fikirlerle uyumludur ve sosyalizmi savunmak için kullanılmıştır. Bir din içinde gelişen herhangi bir sosyalizm biçimi, dini sosyalizm olarak adlandırılabilir.
8. Yeşil sosyalizm - Sosyalist düşünceyi yeşil siyasetle birleştirir ve doğal kaynakların korunmasını savunur.
9. Fabian sosyalizmi - Devrim yerine kademeli reformlar ve diğer barışçıl yollarla demokratik sosyalizme ulaşılmasını savunur.
Sosyalizmin Avantajları ve Dezavantajları
Avantajlar
Dezavantajları
