Millət Konsepsiyasını Anlamaq
“Millət” termini tez-tez xəritələrin, bayraqların və siyasi sərhədlərin təsvirlərini xatırladır. Halbuki, mahiyyət etibarı ilə bir millət ümumi kimliyi paylaşan insanlar tərəfindən müəyyən edilir. Bu kimlik mədəniyyət, dil, tarix və ya paylaşılan təcrübələr kimi müxtəlif mənbələrdən qaynaqlana bilər. Aşağıda, xalqın əsas elementi kimi insanlara diqqət yetirərək, millət anlayışını araşdırırıq.
Bir milləti nə müəyyənləşdirir?
Millət təkcə fiziki məkan və ya coğrafi varlıq deyil. Əksinə, bu, bir qrup insanın kollektiv şəxsiyyətinə dərindən bağlı olan bir anlayışdır. Bu kollektiv şəxsiyyət çox vaxt bir neçə faktorla formalaşır, o cümlədən:
- Mədəniyyət: İnsanlar arasında ümumi kimliyin formalaşmasına kömək edən ortaq adətlər, ənənələr və dəyərlər.
- Dil: Ümumi dil daha asan ünsiyyətə və paylaşılan ədəbiyyata imkan verən güclü birləşdirici amil kimi xidmət edə bilər.
- Tarix: Zəfər, mübarizə və ya hər ikisindən asılı olmayaraq ortaq tarix ümumi tale və məqsəd hissi yarada bilər.
- Coğrafi Sərhədlər: Özlüyündə müəyyənedici amil olmasa da, coğrafi sərhədlər fərqli mədəniyyətin və şəxsiyyətin inkişafına təsir göstərə bilər.
Millətlərin nümunələri
Millət anlayışını aydınlaşdırmaq üçün dünyanın müxtəlif ölkələrindən bir neçə nümunəyə nəzər salaq.
- Yaponiya: Yapon xalqı güclü mədəni kimlik, dil və tarix duyğusuna görə tez-tez klassik nümunə kimi göstərilir. Coğrafi məhdudiyyətlərə baxmayaraq, Yaponiya onu qonşularından fərqləndirən unikal mədəniyyət inkişaf etdirmişdir.
- Fransa: Fransız milləti təkcə dili ilə deyil, həm də incəsənət, ədəbiyyat və mətbəxdəki zəngin mədəni ənənələri ilə müəyyən edilir. Fransız İnqilabı fransız milli kimliyi hissini möhkəmləndirməyə kömək edən mühüm tarixi hadisədir.
- Hindistan: Əvvəlki nümunələrdən fərqli olaraq, Hindistan bir millət daxilində müxtəlifliyi nümayiş etdirir. Çoxlu dillər, dinlər və etnik qruplarla Hindistanın milli kimliyi Hindistanın özündə birləşdirici inamın sübutudur.
Millətin formalaşmasında insanların rolu
Coğrafi sərhədlər və idarəedici orqanlar bir rol oynasa da, xalqın əsl mahiyyəti xalqdır. İnsanlar bir milləti necə formalaşdırırlar?
- Mədəni təcrübələr: İnsanlar millətin mədəniyyətini gündəlik təcrübələr, ayinlər və adət-ənənələr vasitəsilə əbədiləşdirir, onları nəsillərə ötürürlər.
- Dil və Ünsiyyət: Ortaq bir dildən istifadə etməklə insanlar aidiyyət hissini inkişaf etdirirlər. Çox vaxt milli dildə ifa olunan ədəbiyyat və incəsənət bu hissi daha da zənginləşdirir.
- Kollektiv yaddaş: İnsanlar əhəmiyyətli tarixi hadisələri, qəhrəmanları və hekayələri xatırlayır və xatırlayır, ortaq milli kimliyə töhfə verir.
- Siyasi İştirak: Demokratik dövlətlərdə vətəndaşların səsvermədən tutmuş etirazlara qədər siyasi proseslərdə iştirakı onların millətin gələcəyinə sərmayələrini əks etdirir.
Millət dövlətə qarşı
Millət və dövləti, çox vaxt səhvən bir-birini əvəz edən iki anlayışı ayırd etmək vacibdir.
- Millət: İnsanlar arasında ortaq kimliyə əsaslanan sosial quruluş. Onun kökü mədəniyyətə, tarixə və ortaq dəyərlərə söykənir.
- Dövlət: Öz ərazisi üzərində suverenliyə malik olan siyasi və ərazi qurumu. Onun müəyyən edilmiş hökuməti, qanunları və çox vaxt tanınan sərhədləri var.
Sadə dillə desək, dövlət siyasi və inzibati təşkilata istinad edir, xalq isə xalq və onların ortaq kimliyi haqqındadır.
Millətlərin Təkamülü
Millətlər statik deyil. Onlar siyasi dəyişikliklər, ictimai hərəkatlar və xarici təzyiqlər də daxil olmaqla, müxtəlif amillərin təsiri ilə zaman keçdikcə inkişaf edir. Müharibələr, müstəmləkəçilik və inqilablar kimi tarixi hadisələr milli kimliklərin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Eynilə, qloballaşma və texnologiya millət olmağın nə demək olduğu ilə bağlı ənənəvi anlayışlara meydan oxuyan yeni dinamikalar təqdim etdi.
Nəticə
Millət anlayışı onun xalqının kimliyi ilə sıx bağlıdır. Bu, ərazi və ya idarəetmə sistemindən daha çox şeydir; insanları bir-birinə bağlayan ortaq mədəniyyət, dil, tarix və dəyərlərdir. Bir millətin formalaşmasında və saxlanmasında insanların rolunu başa düşmək bizə milli kimliyin mürəkkəb təbiətini və onun zamanla təkamülünə töhfə verən amilləri qiymətləndirməyə kömək edir.
