Virüsler, gezegendeki en bol biyolojik yaşam biçimidir. Bunların neden olduğu hastalıklar yüzyıllar boyunca birçok can aldı. Virüsler günümüzde çok yaygın. Bazıları soğuk algınlığı veya mide gribi gibi küçük hastalıklara neden olabilen viral enfeksiyonlara neden olur. Ancak bazı virüsler, insanlar için ölümcül olabilen ciddi hastalıklara neden olabilir. Çok hızlı ve kolay yayılırlarsa, salgın ve pandemik ölçekler alarak tüm dünya ve toplum üzerinde çok büyük bir olumsuz etki yaratmaları mümkündür.
Ama gerçekte virüsler nedir? Ne kadar kötü olabilirler? Ya da kendimizi onlardan koruyabilir miyiz? Hadi bulalım.
Bu derste VİRÜSLER hakkında bilgi edineceğiz ve şunları tartışacağız:
Virüsler, yalnızca hayvan, bitki veya bakterilerin canlı hücrelerinde çoğalabilen küçük boyutlu ve basit bileşimli bulaşıcı ajanlardır. Adı, "sümüksü sıvı" veya "zehir" anlamına gelen Latince bir kelimeden gelir. Virüsler hem canlı hem de cansız özelliklere sahiptir, bu nedenle canlıların beş krallığından hiçbirinde sınıflandırılamazlar, yani bakteri, mantar, protist, bitki veya hayvan değildirler.
Virüsler, Dünya'nın hemen her yerinde bulunan mikroskobik parçacıklardır. Çoğu çok küçük olduğu için optik mikroskopla görülemezler.
Virüsler hayvanlarda, bitkilerde ve diğer canlı organizmalarda bulunur.
Virüslere özgü olan, yalnızca bir konakta gelişip çoğalabilmeleridir. Ev sahibi, insan, hayvan veya bitki gibi herhangi bir canlı olabilir. Aynı virüs bir organizmayı bir şekilde etkileyebilirken, farklı bir organizmayı başka bir şekilde etkileyebilir. Bu, bir köpekte veya kedide hastalığa neden olan bir virüsün neden bir insanı etkilemeyebileceğini ve tam tersini açıklar.
Sadece bakterileri enfekte eden virüslere bakteriyofaj, sadece mantarları enfekte eden virüslere ise mikofaj adı verilir. Hatta başka virüsleri enfekte edebilen virüsler bile vardır, bunlara virofaj denir.
Virüsleri ve virüs benzeri ajanları inceleyen bilim dalına viroloji denir.
Keşfedilen ilk insan virüsü, 1901'de ABD Ordusu patoloğu ve bakteriyolog olan Walter Reed tarafından sarı humma virüsüydü.
Virüsler kötüdür çünkü bazen hastalıklara neden olurlar. Bu hastalıklara viral hastalıklar denir. Bazı durumlarda viral hastalıklar bulaşıcıdır, yani insandan insana birçok yoldan bulaşabilirler; dokunma, tükürük ve hatta hava yoluyla. Bazı virüsler cinsel temas yoluyla veya kirli iğnelerin paylaşılmasıyla bulaşabilir. Keneler ve sivrisinekler de dahil olmak üzere böcekler, bir virüsü bir konakçıdan diğerine aktaran "vektörler" olarak hareket edebilir. Bulaşıcı viral hastalıklar arasında grip, soğuk algınlığı, HIV, COVID-19 vb. yer alır. Ancak viral hastalıklar her zaman bulaşıcı değildir.
Virüsler, etraflarında bir protein tabakası bulunan genetik materyalden, DNA veya RNA'dan oluşur. Bazılarının zarf adı verilen ek bir kaplaması vardır. Bu dikenli olabilir ve konakçı hücrelere kilitlenmelerine ve girmelerine yardımcı olur. Virüslerin çoğalmasının tek yolu insan, hayvan veya bitki gibi bir konakçıdır.
Çoğu virüs, aşağıdakileri içeren aynı temel parçalardan oluşur:
Virüsün taşıdığı genetik materyal, soğuk algınlığından HIV gibi daha ciddi ve uzun süreli hastalıklara kadar çok çeşitli hastalıklara neden olabilir.
Bir virüs, insan veya başka bir hayvan gibi bir organizmanın içine girdiğinde, genetik materyali, hızla çoğalmak için hücrelere zarar vermesine veya değiştirmesine izin verir. Ve eğer bağışıklık sistemi bununla mücadele edemezse, viral hastalık hasara neden olabilir. Bazen, hasar ölümcül olabilir.
Virüslerin boyutu değişir. Çoğu virüsün çapı 20 nanometre (nm; 0,0000008 inç) ile 250–400 nm arasında değişir. En büyük virüslerin çapı yaklaşık 500 nm'dir ve uzunlukları yaklaşık 700-1.000 nm'dir.
Virüsler şekil olarak değişir. Virüslerin şekilleri ağırlıklı olarak iki türdendir:
Aşağıdaki virüsler var olan birçok virüs arasındadır:
Dang virüsü, Hepatit (A, B, C, E), İnsan adenovirüsü, İnsan enterovirüsü, İnsan herpes virüsü, İnsan papilloma virüsü, İnsan SARS koronavirüsü, Grip virüsleri, Kızamık virüsü, Poliovirüs, Rotavirüsler, Sarı humma virüsü, Zika virüsü, Varicella-zoster virüs, Variola virüsü, SARS koronavirüs 2.
Bu virüslerin her biri insanlar arasında bulaşıcı hastalıklara neden olabilir.
Bir konakçı hücre ile temasa geçtiğinde, bir virüs, genetik materyalini konakçıya yerleştirerek, konakçının işlevlerini devralabilir. Enfekte bir hücre, normal ürünleri yerine daha fazla viral protein ve genetik materyal üretir. Bazı virüsler, konakçı hücrelerde uzun süre uykuda kalabilir ve konakçı hücrelerinde belirgin bir değişikliğe neden olmaz. Ancak uyuyan bir virüs uyarıldığında yeni virüsler oluşur, kendi kendine birleşir ve konakçı hücreden dışarı fırlayarak hücreyi öldürür ve diğer hücrelere bulaşmaya devam eder.
Bağışıklık sistemi, bir virüs sağlıklı hücreleri işgal ettiğinde virüsü izlemek, tanımak ve hatta hatırlamak ve onu ortadan kaldırmak için harekete geçmek üzere tasarlanmıştır.
T hücreleri, belirli yabancı parçacıklara odaklanan bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Yabancı maddelere karşı bağışıklıkta kritik bir rol oynayan, bağışıklık sisteminin önemli beyaz kan hücreleridir. Bağışıklık sistemi, virüsleri hedef alabilen bir tabur T hücresi üretir. T hücresi reseptörü bir virüsten bir peptit tespit ederse, T hücresini bir enfeksiyon konusunda uyarır, böylece T hücresi, enfekte olmuş hücreyi öldürmek için sitotoksik faktörler salar ve bu nedenle istilacı virüsün hayatta kalmasını önler.
Antikorlar , bağışıklık sistemimizde virüslere karşı en önemli silahlardan biridir. Antikorlar, bağışıklık sistemi tarafından patojen bakteri ve virüsler gibi yabancı nesneleri tanımlamak ve nötralize etmek için kullanılan büyük, Y şeklinde proteinlerdir. Antikor, patojenin antijen adı verilen benzersiz bir molekülünü tanır. Vücudun virüslere karşı savaşmasına yardımcı olurlar.
Bir kişiye virüs bulaştığında, vücutları, vücut sıvılarına salınabilen virüs parçacıkları deposu haline gelir. Yayılmanın yaygın yolları şunlardır:
Bazı virüsler diğerlerinden daha kolay yayılır.
Aşılar, bazı virüsleri başarılı bir şekilde önlemek için kullanılır. Aşı, belirli bir enfeksiyöz hastalığa karşı kazanılmış aktif bağışıklık sağlayan biyolojik bir preparattır. Toplu aşılama, birçok viral enfeksiyonun yayılmasını durdurmaya yardımcı oldu.
Antibiyotikler virüslere karşı etki göstermezler, sadece bakteriyel hastalıkları ve enfeksiyonları tedavi edebilirler.
Viral enfeksiyonları tedavi etmek için Antiviral ilaçlar adı verilen bir ilaç sınıfı vardır. Vücudun hastalıklara neden olabilecek belirli virüslerle savaşmasına yardımcı olurlar. Çoğu antiviral, belirli virüsleri hedeflerken, geniş spektrumlu bir antiviral, çok çeşitli virüslere karşı etkilidir.
Kendimizi virüslerden korumak için alabileceğimiz önlemler şunlardır:
