Back to the topics list

mikroelemente

Që ne të jemi të shëndetshëm, trupi ynë duhet të funksionojë siç duhet. Që trupi të funksionojë siç duhet, ai ka nevojë për lëndë ushqyese. Ushqyesit janë përbërës në ushqime thelbësore për jetën dhe shëndetin, duke na siguruar energji. Ato janë blloqet ndërtuese për riparimin dhe rritjen, dhe substancat e nevojshme për të rregulluar proceset kimike. Gjashtë lëndët ushqyese thelbësore janë vitaminat, mineralet, proteinat, yndyrnat, uji dhe karbohidratet. Këto lëndë ushqyese ndahen në dy grupe kryesore, në varësi të sasisë që i nevojitet trupit tonë.

• Lëndët ushqyese për të cilat trupi ynë ka nevojë në sasi të mëdha quhen makronutrientë. Grupi i makronutrientëve përbëhet nga proteina, yndyrna, ujë dhe karbohidrate.
• Lëndët ushqyese për të cilat trupi ynë ka nevojë në sasi të vogla quhen mikronutrientë. Grupi i mikronutrientëve përbëhet nga vitamina dhe minerale.

Është e rëndësishme të bëhet dallimi se makro dhe mikronutrientët janë lëndët ushqyese që gjenden brenda ushqimeve dhe grupeve ushqimore dhe nuk janë ushqime apo grupe ushqimore.

Në këtë mësim, ne do të diskutojmë nga afër MIKRONUTRIENTET dhe do të zbulojmë:

• Çfarë janë mikronutrientët?
• Funksionet e mikronutrientëve.
• Grupet e mikronutrientëve.
• Burimet ushqimore të mikronutrientëve.
• Mungesa e makronutrientëve.

Çfarë janë mikronutrientët?

Mikronutrientët janë elementë thelbësorë që i nevojiten trupit në sasi shumë të vogla. Kjo është arsyeja pse ata janë etiketuar "mikro". Por, edhe të nevojshme në sasi të vogla, ndikimi i tyre në shëndetin e trupit është shumë i rëndësishëm. Mikronutrientët janë jetikë për zhvillimin e shëndetshëm, parandalimin e sëmundjeve dhe mirëqenien. Mungesa e çdo mikronutrienti mund të shkaktojë kushte të rënda dhe madje kërcënuese për jetën. Termi "mikronutrientë" përdoret për të përshkruar vitaminat dhe mineralet në përgjithësi.

Sasitë e nevojshme në trup nuk janë tregues i rëndësisë së tyre.

Megjithëse të dyja konsiderohen si mikronutrientë, vitaminat dhe mineralet ndryshojnë në mënyra themelore. Vitaminat janë organike dhe mund të shpërbëhen nga nxehtësia, ajri ose acidi. Mineralet janë inorganike dhe mbajnë strukturën e tyre kimike.

Kjo është e rëndësishme sepse do të thotë që mineralet mund të gjejnë lehtësisht rrugën e tyre në trupin tuaj përmes bimëve, peshqve, kafshëve dhe lëngjeve që konsumoni. Por është më e ashpër për vitaminat nga ushqimi dhe burime të tjera, sepse gjatë gatimit, ruajtjes ose ekspozimit të thjeshtë, ato mund të çaktivizohen.

Funksionet e mikronutrientëve

Mikronutrientët luajnë një rol qendror në metabolizëm dhe në mirëmbajtjen e funksionit të indeve. Ato ndihmojnë në prodhimin e proteinave, hormoneve, enzimave, të cilat janë kritike për funksionin e trupit dhe trurit.

Vitaminat janë të nevojshme për funksionin imunitar, prodhimin e energjisë, koagulimin e gjakut dhe disa funksione të tjera. Mineralet janë të nevojshme për rritjen, shëndetin e kockave, ekuilibrin e lëngjeve dhe procese të tjera.

Grupet e mikronutrientëve

Mikronutrientët janë vitamina dhe minerale.

Vitaminat klasifikohen si të tretshme në yndyrë ose të tretshme në ujë . Ky ndryshim midis dy grupeve është shumë i rëndësishëm. Ajo përcakton se si çdo vitaminë vepron në trup.

Mineralet përdoren për një sërë procesesh fiziologjike si ndërtimi i gjakut dhe kockave, krijimi i hormoneve, rregullimi i rrahjeve të zemrës dhe më shumë. Ekzistojnë dy lloje mineralesh: makrominerale dhe minerale gjurmë.

Pra, mikronutrientët mund të ndahen në katër grupe - vitamina të tretshme në ujë, vitamina të tretshme në yndyrë, makrominerale dhe minerale gjurmë.

Vitaminat e tretshme në ujë

Vitaminat e tretshme në ujë janë ato që treten në ujë dhe përthithen lehtësisht në inde për përdorim të menjëhershëm. Këto thithen në zorrë, kalojnë drejtpërdrejt në gjak dhe barten në indet në të cilat do të përdoren.

Vitaminat e tretshme në ujë kanë shumë funksione në trup, si të ndihmojnë në çlirimin e energjisë që gjendet në ushqimin që hani dhe duke ndihmuar në mbajtjen e indeve të shëndetshme.

Vitaminat e tretshme në ujë përfshijnë:

• kompleksi i vitaminës B, duke përfshirë B-1 (tiaminë) B-2 (riboflavin) B-3 (niacin) B-5 (acid pantotenik) B-6 (piridoksinë) B-7 (biotinë) B-9 (acidi folik) B-12 (kobalaminë)
• vitaminë C.

Vitaminat e tretshme në ujë nuk ruhen në trup, ato udhëtojnë lirshëm nëpër trup dhe sasitë e tepërta zakonisht ekskretohen nga veshkat. Kjo është arsyeja pse ka më pak gjasa për të arritur nivele toksike të këtyre vitaminave. Vitaminat e tretshme në ujë gjenden në ushqimet bimore dhe shtazore ose në suplementet dietike dhe marrja e përditshme është e detyrueshme.

Këto vitamina ndihmojnë trupin tuaj të marrë energji, të forcojë qelizat, duke përfshirë qelizat e kuqe të gjakut.

Vitaminat e tretshme në yndyrë

Vitaminat e tretshme në yndyrë treten në yndyrna. Ato përthithen së bashku me yndyrnat në dietë dhe ruhen në indet yndyrore të trupit dhe në mëlçi.

Vitaminat e tretshme në yndyrë përfshijnë A, D, E dhe K. Ato janë të pranishme në ushqimet që përmbajnë yndyrna.

Vitaminat e tretshme në yndyrë luajnë një rol integral në një mori procesesh fiziologjike si shikimi, shëndeti i kockave, funksioni imunitar dhe më shumë. Për të ruajtur një shëndet të mirë, nevojiten sasi të vogla të këtyre vitaminave. Nuk kanë nevojë të konsumohen aq shpesh sa vitaminat e tretshme në ujë, sepse ruhen në organizëm. Ata do të përthithen më mirë kur yndyrat konsumohen me to. Për shkak se ato mund të grumbullohen në trup, teprica e tyre mund të çojë në toksicitet. Edhe pse rrallë, marrja e tepërt e vitaminës A, D ose E mund të çojë në efekte anësore potencialisht të dëmshme.

Ato janë të rëndësishme për shëndetin e syve dhe mbështetjen e sistemit imunitar. Ato gjithashtu ndihmojnë trupin tuaj të shërojë lëndimet.

Makromineralet

Një numër mineralesh nevojiten në sasi të mëdha për të ruajtur funksionimin e duhur të një organizmi. Ata quhen makrominerale.

Makromineralet përfshijnë:

• Kalciumi
• Fosfori
• Magnezi
• Natriumi
• Kaliumi
• Klorur
• Squfuri

Ato janë thelbësore për shëndetin e muskujve dhe kockave. Ato gjithashtu luajnë një rol në kontrollin e presionit të gjakut.

Gjurmë minerale

Mineralet gjurmë quhen edhe mikrominerale. Janë minerale thelbësore që duhet t'i marrim nga ushqimi, por, ndryshe nga makro mineralet, ne kemi nevojë për sasi më të vogla të tyre.

Mineralet gjurmë përfshijnë:

• Hekuri
• Mangani
• Bakri
• Jodi
• Zinku
• Kobalt
• Fluori
• Seleni

Mineralet gjurmë janë kritike për shëndetin e muskujve, funksionin e sistemit nervor dhe riparimin e dëmtimit të qelizave.

Burimet ushqimore

Për shkak se ne marrim mikroelemente nga ushqimi që hamë, le të shohim se cilat janë burimet ushqimore të secilit grup mikronutrientësh.

Sëmundjet e mungesës së mikronutrientëve

Një sëmundje e mungesës mund të përkufizohet si një sëmundje që shkaktohet nga mungesa e lëndëve ushqyese thelbësore ose elementeve dietike si vitaminat dhe mineralet në trupin e njeriut.

Sëmundjet e mungesës mund të kategorizohen në dy lloje.

1. Sëmundjet e mungesës së vitaminës

2. Sëmundjet e mungesës së mineraleve

Sëmundjet e mungesës së vitaminës

• Tiamina (Vitamina B1) - Mungesa e rëndë shkakton një sëmundje të quajtur Beriberi, me simptoma të humbjes së peshës, perceptimit të dëmtuar ndijor, dobësisë dhe dhimbjes në gjymtyrë.
• Niacina (Vitamina B3) – Shkakton sëmundjen Pellagra e cila është një sëmundje kërcënuese për jetën. Simptomat janë diarre, dermatit dhe çmenduri.
• Vitamina B6 - Sëmundjet e veshkave në fazën përfundimtare të tilla si sëmundja celiac, sëmundja e Crohn, etj. Simptomat përfshijnë depresionin e anemisë mikrocitare, dermatitin dhe anomalitë elektroencefalografike.
• Folate (Vitamina B9) - Është shumë e zakonshme dhe mungesa shoqërohet me defekte të tubit nervor tek foshnjat. Mungesa cerebrale e folatit është një formë e rrallë e mungesës së folatit ku përqendrimet e vitaminave në tru janë të ulëta, pavarësisht rrjedhjes normale të gjakut.
• Vitamina B12 – Mungesa e kësaj sëmundje çon në anemi pernicioze, anemi megaloblastike, acidemi metilmalonike etj.
• Acidi Askorbik (Vitamina C) – Mungesa e tij rezulton në një sëmundje të quajtur Skorbuti dhe simptomat janë gjakderdhja e mishrave të dhëmbëve, ënjtja në kyçe dhe njolla të lëkurës.
• Kalciferoli (Vitamina D) – Shkakton një sëmundje të njohur si rakit. Simptomat janë prishja e dhëmbëve, dobësimi i kockave dhe kyçeve.
• Retinoli (Vitamina A) – Mungesa shkakton verbëri natën ose niktalopi dhe keratomalaci. Nëse nuk trajtohet, mund të çojë në verbëri të përhershme.

Sëmundjet e mungesës së mineraleve

• Mungesa e hekurit me aneminë e saj shoqëruese është çrregullimi më i përhapur i mikronutrientëve në të gjithë botën.
• Mungesa e jodit mund të rezultojë në gusha. Shenja kryesore është një ënjtje në bazën e qafës.
• Mungesa e kalciumit çon në uljen e densitetit të kalciumit në kocka që rezulton në një gjendje të quajtur osteopeni.
• Mungesa e zinkut shkakton humbje të shijes, nuhatjes dhe oreksit.
• Marrja e ulët dhe nivelet e ulëta të magnezit në gjak shoqërohen me disa kushte, duke përfshirë diabetin e tipit 2, sindromën metabolike, sëmundjet e zemrës dhe osteoporozën.

Përmbledhje

• Ushqyesit janë përbërës në ushqime thelbësore për jetën dhe shëndetin, duke na siguruar energji.
• Gjashtë lëndët ushqyese thelbësore janë vitaminat, mineralet, proteinat, yndyrnat, uji dhe karbohidratet.
• Lëndët ushqyese për të cilat trupi ynë ka nevojë në sasi të mëdha quhen makronutrientë.
• Grupi i makronutrientëve përbëhet nga proteina, yndyrna, ujë dhe karbohidrate.
• Lëndët ushqyese për të cilat trupi ynë ka nevojë në sasi të vogla quhen mikronutrientë.
• Grupi i mikronutrientëve përbëhet nga vitamina dhe minerale.
• Vitaminat klasifikohen si të tretshme në yndyrë ose të tretshme në ujë.
• Mineralet mund të jenë makrominerale ose mikrominerale.
• Mungesa e lëndëve ushqyese thelbësore ose elementeve dietike si vitaminat dhe mineralet në trupin e njeriut mund të çojë në sëmundje të mungesës.