Niyə ağcaqanadlardan qorxuruq? Onlar bizi dişləyən kiçik canlılardır. Onların dişləmələrinin elə də böyük zərəri yoxdur, amma siz bilirsinizmi ki, onlar xəstəliklər daşıyırlar? Ağcaqanad dişləməsi nəticəsində yaranan xəstəliklərdən biri də MAYARIYAdır . Gəlin öyrənək - malyariya nədir, necə yayılır və onun təsiri nədir?
Malyariya parazitlərin (virus və ya bakteriyaların deyil) səbəb olduğu və ağcaqanad dişləməsi ilə insandan insana keçən yoluxucu xəstəlikdir. İnfeksiya titrəmə, qızdırma və digər qripə bənzər simptomlara səbəb olur və bəzi hallarda malyariya ölümcül ola bilər (adətən müalicə olunmazsa). Hər kəs malyariyaya yoluxa bilər. Əksər hallar malyariya yoluxucu ölkələrdə yaşayan insanlarda baş verir. Malyariya olmayan ölkələrdən olan insanlar malyariya olan ölkələrə (məs. Saharadan cənuba Afrika, Keniya, Tanzaniya və s.) səyahət edərkən yoluxa bilərlər. Malyariya çox yayılmış infeksiyadır və hər il dünyada 200 milyondan çox insana təsir göstərir.
İndi bilirik ki, insanlar ağcaqanad dişləyərək malyariyaya yoluxurlar. Ancaq hər ağcaqanad malyariyaya səbəb ola bilməz. Adətən insanlar malyariyaya Anopheles cinsindən olan yoluxucu dişi ağcaqanadların dişləməsi nəticəsində yoluxurlar. Bunlar malyariyanı ötürə bilən yeganə ağcaqanadlardır.
Anopheles ağcaqanad
Plasmodium adlanan birhüceyrəli parazitlərin beş növü insanlara yoluxa bilər və xəstəliyə səbəb ola bilər. Bunlar:
Malyariyanın başqa bir yolu qanköçürmə, orqan transplantasiyası və ya qanla çirklənmiş iynə və ya şprislərin birgə istifadəsidir. Bunun səbəbi malyariya parazitinin yoluxmuş bir insanın qırmızı qan hüceyrələrində olmasıdır.
Malyariya həm də doğuşdan əvvəl və ya doğuş zamanı anadan doğmamış körpəyə keçə bilər. Buna "anadangəlmə" malyariya deyilir.
Malyariya yoluxucu xəstəlik deyil. O, başqa bir yoluxucu xəstəlik (məs, qrip) kimi insandan insana keçmir. Bundan əlavə, cinsi yolla ötürülə bilməz.
Temperatur, rütubət və yağış kimi iqlim amilləri malyariya üçün çox vacibdir. Malyariya Anopheles ağcaqanadlarının yaşaya və çoxala bildiyi tropik və subtropik ərazilərdə ötürülür, həmçinin malyariya parazitləri ağcaqanadlarda böyümə dövrünü tamamlaya bilir. Kritik amil temperaturdur. Məsələn, 20 ° C-dən (68 ° Fahrenheit) aşağı temperaturda Plasmodium falciparum (ağır malyariyaya səbəb olur) Anopheles ağcaqanadında böyümə dövrünü tamamlaya bilmir və beləliklə ötürülə bilməz.
Malyariya əlamətləri və simptomları adətən yoluxmuş ağcaqanad tərəfindən dişlənildikdən sonra bir neçə həftə ərzində başlayır. Onlara daxildir:
Malyariya qırmızı qan hüceyrələrinin itirilməsi səbəbindən anemiya və sarılığa (dəri və gözlərin sarı rəngə boyanmasına) səbəb ola bilər.
Malyariya xəstəsi olan bəzi insanlar malyariya "hücumları" dövrünü yaşayırlar. Hücum adətən titrəmə və üşütmə ilə başlayır, ardınca yüksək hərarət, ardınca tərləmə və normal temperatura qayıdır.
Bu əlamətlər və simptomlar baş verdikdə, etibarlı diaqnostik testlər parazitin səbəb olduğu infeksiyanın olub olmadığını təsdiqləyə bilər. Malyariya diaqnozunda kömək edə biləcək bir neçə qan testi var, lakin malyariya qan nümunəsinin mikroskopik müayinəsi ilə qəti şəkildə diaqnoz edilir.
Malyariya reseptli dərmanlarla müalicə edilə bilər. Dərmanların növü və müalicə müddəti malyariya növündən, insanın harada yoluxduğundan, yaşından, hamilə olub-olmamasından və müalicənin başlanğıcında nə qədər xəstə olmasından asılıdır.
Malyariyanın qarşısını almaq olarmı?
Malyariyanın qarşısını tez-tez antimalarial dərmanların istifadəsi və ağcaqanad dişləmələrinə qarşı qoruyucu tədbirlərin istifadəsi ilə almaq olar, məsələn:
