Back to the topics list

besin zinciri

Besin zinciri nedir?

Besin enerjisinin yeşil bitkilerden (üreticiler) bir dizi organizma aracılığıyla tekrar tekrar yeme ve yenilme ile aktarılmasına besin zinciri denir.

Burada ot çekirge tarafından yenir. Çekirge bir kurbağa tarafından yenir. Kurbağayı yılan, yılanı da şahin/kartal yer.

Besin zincirindeki her adıma trofik seviye denir. Yukarıdaki örnekte, otlar ilk sıradadır ve kartal beşinci trofik seviyeyi temsil eder. Enerji, besin zincirinde bir trofik seviyeden diğerine geçer. Bununla birlikte, organizmalarda bir trofik seviyede depolanan toplam enerjinin yalnızca yaklaşık yüzde 10'u aslında bir sonraki trofik seviyedeki organizmalara aktarılır. Enerjinin geri kalanı metabolik süreçler için kullanılır veya ısı olarak çevreye verilir.

Bu zincirlerde not edebileceğiniz üç önemli özellik şunlardır:

• Daha zayıf organizmalar, daha güçlü organizmalar tarafından saldırıya uğrar.
• Her yüksek seviyede organizmaların sayısı azalır, ancak organizmaların boyutu artar.
• Bir besin zincirindeki adım sayısı 4-5 ile sınırlıdır.

Bir besin zinciri aşağıdaki trofik seviyelerden oluşur:

1. Üreticiler veya Ototroflar: Ekosistemdeki diğer tüm organizmalar için besin üreticileridir. Büyük ölçüde yeşil bitkilerdir ve güneş enerjisinin varlığında inorganik materyali fotosentez işlemiyle kimyasal enerjiye (yiyecek) dönüştürürler. Yeşil bitkilerde fotosentez işlemiyle ışıma enerjisinin depolandığı toplam hıza Brüt Birincil Üretim denir. Bu aynı zamanda toplam fotosentez veya toplam asimilasyon olarak da bilinir. Brüt birincil üretkenliğin bir kısmı bitkiler tarafından kendi metabolizmaları için kullanılır. Kalan miktar, tesis tarafından tüketicilerin kullanımına açık olan Net Birincil Üretim olarak depolanır.

2. Otçullar: Doğrudan bitkileri yiyen hayvanlara birincil tüketiciler veya otçullar denir, örneğin böcekler, kuşlar, kemirgenler ve geviş getirenler.

3. Etçiller: Otçullarla beslenirlerse ikincil tüketiciler, etoburları besin olarak kullanırlarsa üçüncül tüketicilerdir. örneğin kurbağa, köpek, kedi ve kaplan.

4. Omnivorlar: Hem bitkileri hem de hayvanları yiyen hayvanlar, örneğin domuzlar, ayılar ve insanlar.

5. Ayrıştırıcılar: Her trofik seviyede organizmaların ölü kalıntılarıyla ilgilenirler ve örneğin bakteri ve mantarlar gibi besinlerin geri dönüşümüne yardımcı olurlar.

Bunların dışında özel besleme grupları da bulunmaktadır.

• Çöpçüler: Ölü bitki ve hayvanlarla beslenen hayvanlardır. örneğin termitler ve böcekler çürüyen odun ve birçok deniz omurgasızı ile beslenirler. Akbabalar, martılar ve sırtlanlar, çöpçülerin diğer örnekleridir.
• Omnivorlar: Omnivorlar, besin kaynağı olarak hem bitkileri hem de hayvanları tüketirler, örneğin insanlar. Kızıl tilki gibi bazı omnivorlar, küçük kemirgenlerin yanı sıra ölü hayvanlarla beslenir. Böylece bir otobur, etobur ve aynı zamanda bir çöpçüdür.
• Parazitler: Konak adı verilen diğer canlı organizmalarda yaşarlar ve beslenirler. Parazitler sadece konakçılarıyla beslenmezler, aynı zamanda onda ölümcül olan veya olmayan hastalıklara da neden olurlar.

Doğada, besin zincirleri izole diziler değil, birbirleriyle bağlantılıdır. Bir dizi beslenme bağlantısı oluşturmak için besin zincirinin çeşitli trofik seviyelerinde birbirine bağlanan bir besin zincirleri ağına besin ağı denir. Bir hayvan birkaç farklı besin zincirinin üyesi olabilir. Besin ağları, bir ekosistemdeki enerji akışının daha gerçekçi modelleridir. Örneğin, bir yılan kurbağa, sıçan veya başka herhangi bir küçük kemirgenle beslenebilir. Geyik, aslan veya sırtlan tarafından yenebilir.