علت اصلی بستری شدن در بیمارستان در کودکان و بزرگسالان، پنومونی است. اکثر موارد را می توان با موفقیت درمان کرد، اما ممکن است زمان بیشتری طول بکشد، ممکن است هفته ها طول بکشد تا فرد به طور کامل بهبود یابد. تب، سرفه خشک، سردرد، درد عضلانی، درد قفسه سینه و ضعف. همه اینها می تواند نشان دهنده ابتلای فرد به ذات الریه باشد. اما ذات الریه دقیقا چیست؟ چقدر جدی است؟ چگونه می توان آن را درمان یا پیشگیری کرد؟
ذات الریه چیست؟
پنومونی نوعی عفونت حاد تنفسی است که ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. ریه ها از کیسه های کوچکی به نام آلوئول تشکیل شده است که با تنفس یک فرد سالم پر از هوا می شود. هنگامی که فردی به ذات الریه مبتلا می شود، آلوئول ها با چرک و مایع پر می شوند و تنفس را دردناک می کنند و دریافت اکسیژن را محدود می کنند. پنومونی می تواند یک یا هر دو ریه را درگیر کند.
ذات الریه معمولاً نتیجه یک عفونت باکتریایی یا عفونت ویروسی است، می تواند در اثر تنفس استفراغ، یک جسم خارجی مانند بادام زمینی یا یک ماده مضر مانند دود یا یک ماده شیمیایی ایجاد شود.
ذات‌الریه‌ای که به دنبال عبور ذرات غذا، نوشیدنی‌ها یا هر شی دیگر به ریه‌ها ایجاد می‌شود، پنومونی آسپیراسیون نامیده می‌شود.
انواع ذات الریه
- پنومونی باکتریایی
این ذات الریه توسط باکتری ایجاد می شود که شایع ترین آن استرپتوکوک پنومونی است. انواع دیگر باکتری هایی که می توانند باعث ذات الریه شوند عبارتند از: لژیونلا پنوموفیلا (این پنومونی اغلب بیماری لژیونر نامیده می شود)، پنومونی مایکوپلاسما (که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود باکتری "آتیپیک" نامیده می شود)، کلامیدیا پنومونی و هموفیلوس آنفولانزا.
- پنومونی ویروسی
این نوع که مسئول حدود یک سوم موارد پنومونی است، توسط ویروس های مختلف ایجاد می شود. ذات الریه ویروسی اغلب خفیف است و طی چند هفته خود به خود از بین می رود، اما در برخی موارد نیاز به درمان در بیمارستان است. افرادی که ذات الریه ویروسی دارند نیز در معرض خطر ابتلا به ذات الریه باکتریایی هستند. ویروس هایی که باعث ذات الریه می شوند عبارتند از ویروس سنسیشیال تنفسی، برخی از ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزا، SARS-CoV-2، ویروسی که باعث COVID-19 می شود و غیره.
- پنومونی قارچی.
پنومونی قارچی یک عفونت ریه توسط قارچ است. این بیماری می‌تواند توسط بومی (قارچ‌هایی که توله‌های اکولوژیکی خاصی را در محیط اشغال می‌کنند و بنابراین محدوده‌های جغرافیایی محدودی دارند) یا قارچ‌های فرصت‌طلب (قارچ‌هایی که در میزبان غیر بیماری‌زا هستند، که بسیاری از آنها بخشی از فلور طبیعی دستگاه تنفسی فوقانی هستند) ایجاد شود. یا ترکیبی از هر دو. این ذات الریه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا مشکلات سلامتی مزمن دارند شایع تر است. برخی از انواع آن عبارتند از پنوموسیستیس پنومونی، کوکسیدیوئیدومیکوزیس که باعث تب دره می شود، هیستوپلاسموز، کریپتوکوک و غیره.
علائم و نشانه های ذات الریه
علائم و نشانه های ذات الریه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرفه، که ممکن است مخاطی مایل به سبز، زرد یا حتی خونی ایجاد کند.
- تب، تعریق و لرز لرزان.
- تنگی نفس.
- تنفس سریع و کم عمق.
- درد قفسه سینه تند یا کوبنده که با تنفس عمیق یا سرفه بدتر می شود.
- از دست دادن اشتها، کم انرژی و خستگی.
مراحل پنومونی
- مرحله 1: ازدحام.
این مرحله در عرض 24 ساعت پس از عفونت رخ می دهد، زمانی که بسیاری از باکتری ها در ریه ها وجود دارند، اما تعداد کمی از گلبول های سفید خون برای مبارزه با عفونت در دسترس هستند. در این مرحله، ریه ها ممکن است قرمز به نظر برسند، زیرا جریان خون افزایش یافته و بافت ریه متورم شده است.
- مرحله 2: هپاتیزاسیون قرمز.
این مرحله از 48 تا 72 ساعت رخ می دهد و حدود 2 تا 4 روز طول می کشد. ریه آسیب دیده خشک تر، دانه ای و بدون هوا می شود و شبیه به قوام کبد می شود. گلبول های قرمز، گلبول های سفید، باکتری ها و بقایای سلولی می توانند راه های هوایی ریه را مسدود کنند. گلبول‌های قرمز خون و سلول‌های ایمنی که برای مبارزه با عفونت وارد ریه‌های پر از مایع می‌شوند، ظاهر قرمزی به ریه‌ها می‌دهند. اگرچه بدن در این مرحله شروع به مبارزه با عفونت می کند، ممکن است علائم بدتر شود.
- مرحله 3: هپاتیزاسیون خاکستری.
این مرحله در روزهای 4 تا 6 رخ می دهد و برای 4 تا 8 روز ادامه می یابد. گلبول های قرمز در این مرحله از هم می پاشند و به ریه ها رنگ خاکستری می دهند. اما سلول‌های ایمنی باقی می‌مانند و علائم احتمالاً باقی خواهند ماند.
- مرحله 4: حل و فصل.
این مرحله نهایی بهبودی است و در روزهای 8 تا 10 رخ می دهد. اکنون مایعات و محصولات تجزیه سلولی دوباره جذب می شوند. ماکروفاژها، یک نوع گلبول سفید بزرگ، وجود دارند و به پاکسازی سایر گلبول‌های سفید خون، به نام نوتروفیل‌ها و بقایای باقی‌مانده کمک می‌کنند. این زباله ها معمولاً با سرفه بیرون می آیند. در این مرحله راه های هوایی و آلوئول ها به عملکرد طبیعی ریه باز می گردند.
چه کسی در معرض خطر است؟
هر کسی ممکن است به ذات الریه مبتلا شود، اما برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به آن را افزایش دهند:
- سن؛ این خطر برای کودکان زیر 2 سال و بزرگسالان 65 سال و بالاتر بیشتر است.
- عادات سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل و سوءتغذیه.
- قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی، آلاینده ها یا دودهای سمی.
- ابتلا به بیماری ریوی یا ضعف سیستم ایمنی، یا اخیراً مبتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا.
درمان پنومونی
پنومونی می تواند یک بیماری جدی باشد که بهبودی آن هفته ها یا ماه ها طول می کشد. برخی از افراد احساس بهتری دارند و می توانند در عرض یک تا دو هفته به روال عادی خود بازگردند.
ذات الریه خفیف را معمولاً می توان در خانه با استراحت، آنتی بیوتیک (اگر احتمالاً ناشی از عفونت باکتریایی باشد) و با نوشیدن مایعات زیاد درمان کرد. موارد شدیدتر ممکن است نیاز به درمان بیمارستانی داشته باشند.
هنگامی که فرد شروع به مصرف آنتی بیوتیک می کند، علائم باید شروع به بهبود کنند. آنتی بیوتیک های خوراکی می توانند اکثر موارد پنومونی باکتریایی را درمان کنند. در صورت احساس بهتر، مصرف آنتی بیوتیک ها نباید قطع شود. توجه به این نکته مهم است که داروهای آنتی بیوتیک روی ویروس ها اثر نمی کنند.
زمان بهبودی متفاوت است، اما گاهی اوقات ممکن است بین یک تا شش ماه طول بکشد تا فرد پس از بستری شدن در بیمارستان به دلیل ذات الریه بهبود یابد و قدرت خود را بازیابد.
پیشگیری از پنومونی
برای جلوگیری از ذات الریه چه کاری می توانیم انجام دهیم:
- رعایت بهداشت، که شامل شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون یا ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل است.
- فعالیت‌های بدنی منظم، خواب فراوان و یک رژیم غذایی سالم پر از میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی شما کمک کند تا به راحتی با عفونت‌ها مبارزه کند.
- سیگار نکشید، زیرا سیگار می‌تواند به ریه‌های شما آسیب برساند، بنابراین دفاع از خود در برابر میکروب‌ها و بیماری‌ها برای بدن سخت‌تر خواهد بود.
- در اطراف افراد بیمار نباشید، نزدیک بودن به آنها خطر ابتلا به چیزهایی را که دارند افزایش می دهد.
- واکسن ها می توانند به جلوگیری از عفونت توسط برخی از باکتری ها و ویروس هایی که می توانند باعث ذات الریه شوند کمک کنند.
