Shkaku kryesor i shtrimit në spital si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit është pneumonia. Shumica e rasteve mund të trajtohen me sukses, por mund të duhet një kohë më e gjatë, mund të duhen javë që një person të shërohet plotësisht. Ethe, kollë e thatë, dhimbje koke, dhimbje muskujsh, dhimbje gjoksi dhe dobësi. Të gjitha këto mund të tregojnë se një person ka pneumoni. Por çfarë është saktësisht pneumonia? Sa serioz është? Si mund të trajtohet apo parandalohet?
Çfarë është pneumonia?
Pneumonia është një formë e infeksionit akut respirator që prek mushkëritë. Mushkëritë përbëhen nga qese të vogla të quajtura alveola, të cilat mbushen me ajër kur një person i shëndetshëm merr frymë. Kur një individ ka pneumoni, alveolat mbushen me qelb dhe lëngje, duke e bërë frymëmarrjen të dhimbshme dhe duke kufizuar marrjen e oksigjenit. Pneumonia mund të prekë njërën ose të dyja mushkëritë.
Pneumonia është zakonisht rezultat i një infeksioni bakterial ose infeksion viral, mund të shkaktohet nga frymëmarrja në të vjella, një objekt i huaj, si një kikirikë, ose një substancë e dëmshme, si tymi ose një kimikat.
Pneumonia që zhvillohet pas kalimit të grimcave të ushqimit, pijeve ose ndonjë objekti tjetër në mushkëri quhet pneumoni aspirative.
Llojet e pneumonisë
- Pneumonia bakteriale.
Kjo pneumoni shkaktohet nga bakteret, më e shpeshta prej të cilave është pneumonia e streptokokut. Llojet e tjera të baktereve që mund të shkaktojnë pneumoni, përfshijnë Legionella pneumophila (kjo pneumoni quhet shpesh sëmundja e Legjionarëve), pneumonia Mycoplasma (e cila quhet "atipike" për shkak të veçorive unike të vetë baktereve), pneumonia Chlamydia dhe Haemophilus influenza.
- Pneumonia virale.
Përgjegjës për rreth një të tretën e të gjitha rasteve të pneumonisë, ky lloj shkaktohet nga viruse të ndryshme. Pneumonia virale është shpesh e lehtë dhe largohet vetë brenda disa javësh, por në disa raste nevojitet trajtim në spital. Njerëzit që kanë pneumoni virale janë gjithashtu në rrezik për t'u prekur nga pneumonia bakteriale. Viruset që shkaktojnë pneumoni përfshijnë virusin sincicial të frymëmarrjes, disa viruse të ftohjes dhe gripit të zakonshëm, SARS-CoV-2, virusin që shkakton COVID-19, etj.
- Pneumonia fungale.
Pneumonia fungale është një infeksion i mushkërive nga kërpudhat. Mund të shkaktohet ose nga kërpudhat endemike (kërpudhat që zënë nyje specifike ekologjike në mjedis dhe kështu kanë shtrirje gjeografike të kufizuar) ose nga kërpudhat oportuniste (kërpudhat që nuk janë patogjene në bujtësin, shumë prej të cilave janë pjesë e florës normale të traktit të sipërm respirator). ose një kombinim i të dyjave. Kjo pneumoni është më e zakonshme tek njerëzit që kanë sistem imunitar të dobësuar ose probleme kronike shëndetësore. Disa nga llojet përfshijnë pneumoninë Pneumocystis, Coccidioidomycosis, e cila shkakton ethet e luginës, Histoplazmozën, Cryptococcus, etj.
Shenjat dhe simptomat e pneumonisë
Shenjat dhe simptomat e pneumonisë mund të përfshijnë:
- Kollë, e cila mund të prodhojë mukozë të gjelbër, të verdhë apo edhe të përgjakshme.
- Ethe, djersitje dhe të dridhura.
- Frymëmarrje e shkurtër.
- Frymëmarrje e shpejtë, e cekët.
- Dhimbje e mprehtë ose therëse në gjoks, e përkeqësuar kur merrni frymë thellë ose kolliteni.
- Humbje oreksi, pak energji dhe lodhje.
Fazat e Pneumonisë
- Faza 1: Bllokimi.
Kjo fazë ndodh brenda 24 orëve nga infektimi kur shumë baktere janë të pranishme në mushkëri, por pak qeliza të bardha të gjakut janë të disponueshme për të luftuar infeksionin. Në këtë fazë, mushkëritë mund të duken të kuqe, sepse rrjedha e gjakut është rritur dhe indi i mushkërive është i fryrë.
- Faza 2: Hepatizimi i kuq.
Kjo fazë ndodh nga 48 deri në 72 orë dhe zgjat rreth 2 deri në 4 ditë. Mushkëria e prekur bëhet më e thatë, e grimcuar dhe pa ajër dhe i ngjan konsistencës së mëlçisë. Qelizat e kuqe, qelizat e bardha, bakteret dhe mbetjet qelizore mund të bllokojnë rrugët e frymëmarrjes së mushkërive. Qelizat e kuqe të gjakut dhe qelizat imune që hyjnë në mushkëritë e mbushura me lëngje për të luftuar infeksionin u japin mushkërive një pamje të kuqe. Edhe pse trupi ka filluar të luftojë infeksionin gjatë kësaj faze, mund të përjetoni simptoma të përkeqësimit.
- Faza 3: Hepatizimi gri.
Kjo fazë ndodh në ditët 4 deri në 6 dhe vazhdon për 4 deri në 8 ditë. Qelizat e kuqe të gjakut do të shpërbëhen gjatë kësaj faze, duke i dhënë mushkërive një ngjyrë gri. Por, qelizat imune mbeten dhe simptomat ka të ngjarë të vazhdojnë.
- Faza 4: Rezolucioni.
Kjo është faza përfundimtare e rikuperimit dhe ndodh gjatë ditëve 8 deri në 10. Tani, lëngjet dhe produktet e shpërbërjes nga shkatërrimi i qelizave ripërthithen. Makrofagët, një lloj i qelizave të bardha të gjakut, janë të pranishëm dhe ndihmojnë në pastrimin e qelizave të tjera të bardha të gjakut, të quajtura neutrofile, dhe mbeturinave të mbetura. Këto mbeturina zakonisht kolliten. Gjatë kësaj faze, rrugët e frymëmarrjes dhe alveolat kthehen në funksionin normal të mushkërive.
Kush është në rrezik?
Çdokush mund të marrë pneumoni, por disa faktorë mund të rrisin rrezikun:
- Mosha; rreziku është më i lartë për fëmijët e moshës 2 vjeç e poshtë dhe të rriturit 65 vjeç e lart.
- Zakonet e jetesës, të tilla si pirja e duhanit, përdorimi i rëndë i alkoolit dhe kequshqyerja.
- Ekspozimi ndaj disa kimikateve, ndotësve ose tymrave toksikë.
- Të kesh një sëmundje të mushkërive ose një sistem të dobësuar imunitar, ose të jesh i sëmurë së fundmi nga një ftohje ose grip.
Trajtimi i Pneumonisë
Pneumonia mund të jetë një sëmundje serioze që kërkon javë ose muaj për t'u rikuperuar. Disa njerëz ndihen më mirë dhe janë në gjendje të kthehen në rutinën e tyre normale brenda një deri në dy javë.
Pneumonia e lehtë zakonisht mund të trajtohet në shtëpi me pushim, antibiotikë (nëse ka të ngjarë të shkaktohet nga një infeksion bakterial) dhe duke pirë shumë lëngje. Rastet më të rënda mund të kenë nevojë për trajtim spitalor.
Sapo një person fillon të marrë antibiotikë, simptomat duhet të fillojnë të përmirësohen. Antibiotikët oralë mund të trajtojnë shumicën e rasteve të pneumonisë bakteriale. Kur ndiheni më mirë, marrja e antibiotikëve nuk duhet të ndërpritet. Është e rëndësishme të vihet re se medikamentet antibiotike nuk funksionojnë te viruset.
Koha e rikuperimit ndryshon, por ndonjëherë mund të duhen diku nga një deri në gjashtë muaj që një person të shërohet dhe të rifitojë forcën pasi është shtruar në spital për pneumoni.
Parandalimi i Pneumonisë
Ja çfarë mund të bëjmë për të ndihmuar në parandalimin e pneumonisë:
- Ruajtja e higjienës së mirë, e cila përfshin larjen e shpeshtë të duarve me sapun dhe ujë ose dezinfektues duarsh me bazë alkooli.
- Aktivitetet e rregullta fizike, shumë gjumë dhe një dietë e shëndetshme plot me fruta dhe perime mund të ndihmojnë në rritjen e sistemit tuaj imunitar për të luftuar lehtësisht me infeksionet.
- Mos pini duhan, sepse duhani mund të dëmtojë mushkëritë tuaja, kështu që do të ishte më e vështirë për trupin tuaj të mbrohet nga mikrobet dhe sëmundjet.
- Mos jini pranë njerëzve të sëmurë, të qenit pranë tyre rrit rrezikun për të kapur atë që ata kanë.
- Vaksinat mund të ndihmojnë në parandalimin e infeksionit nga disa baktere dhe viruse që mund të shkaktojnë pneumoni.
