Back to the topics list

globallashuv

Bir mamlakatda ishlar muayyan tarzda amalga oshiriladi. Dunyo bo'ylab birgalikda amalga oshirilganda nima bo'lishini o'ylab ko'rdingizmi? Bu globallashuv. Bu iqtisodiyot yoki savdo, texnologiya, siyosat va madaniyat haqida. Ba'zi odamlar globallashuv barchaga yordam beradi deb o'ylashadi, boshqalari esa qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi deb o'ylashadi.

Ushbu darsda biz quyidagilarni bilib olamiz:

1. Globallashuv tushunchasi
2. Globallashuv turlari
3. Globallashuv tarixi
4. Globallashuvga misollar
5. Globallashuvning afzalliklari va kamchiliklari

Globallashuv tushunchasi

Globallashuv - bu odamlar va mamlakatlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligining kuchayishi. Umuman olganda, u ikkita elementni o'z ichiga oladi:

• Tovarlar, xizmatlar, moliya, odamlar va g'oyalarning tobora tez oqimi uchun xalqaro chegaralarning ochilishi.
• Bunday oqimlarni osonlashtiradigan yoki rag'batlantiradigan milliy va xalqaro darajadagi institutlar va siyosatlardagi o'zgarishlar.

Globallashuv turlari

• Moliyaviy globallashuv. Bu xalqaro valyuta almashinuvi bilan global iqtisodiyotning yuksalishi. Qimmatli qog'ozlar bozori pasayishga duch kelganda, u boshqa bozorlarga va umuman iqtisodiyotga salbiy ta'sir qiladi.
• Iqtisodiy globallashuv. Bu notijorat tashkilotlar kabi transmilliy tashkilotlar ichidagi savdo tizimlarining evolyutsiyasidir.
• Madaniy globallashuv. Aynan jahon madaniyatlarining o‘zaro kirib borishi natijasida o‘ziga xosligini yo‘qotib, boshqa mamlakatlarning milliy tamoyillari va e’tiqodlarini qabul qilish kiradi.
• Siyosiy globallashuv. Bu Birlashgan Millatlar Tashkiloti yoki Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti kabi xalqaro tashkilotlar va global darajada faoliyat yurituvchi boshqa organlarning rivojlanishiga ishora qiladi.
• Texnologik globallashuv. Bu raqamli dunyoning kuchi tufayli butun dunyodagi odamlarni bir-biriga bog'laydigan usul.
• Geografik globallashuv. Bu dunyo bo'ylab cheklovlarsiz sayohat qilish mumkin bo'lgan dunyoning turli mintaqalarining yangi tashkilotidir.
• Sotsiologik globallashuv. Hodisalar va oqibatlarning o'zaro bog'liqligi turli jamiyatlarning madaniy tarqalishiga va aralashishiga olib keladi.
• Ekologik globallashuv. Bu Yer sayyorasini yagona global mavjudot sifatida ko'rish g'oyasidir.

Globallashuv tarixi

Ko'pchilik "globallashuv" inson tabiatiga xosdir va u taxminan 60 000 yil oldin boshlangan deb hisoblashadi. Insoniyat tarixi davomida tijorat savdo yo'llari va madaniy almashinuvlar turli tsivilizatsiyalardagi jamiyatlarning bir qismi bo'lib kelgan. Globallashuvning katta qismi inson migratsiyasi tufayli sodir bo'ladi, ayniqsa sayohat qilish osonroq, tezroq va arzonroq bo'lgan hozirgi zamonda. Avvalgi davrlarda harbiy istilolar va qidiruv ekspeditsiyalari globallashuvga olib keladigan asosiy faoliyat edi. “Globallashuv” atamasi 20-asrning ikkinchi yarmida aloqa va transportdagi texnologik taraqqiyot tufayli jahon savdosi jadallashganda keng tarqaldi.

Globallashuv belgilari

Ikkinchi jahon urushidan beri bir qator tendentsiyalar globallashuv bilan bog'liq deb hisoblanadi. Bularga quyidagilar kiradi:

• Xalqaro savdo va kapital, shu jumladan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar oqimining ko'payishi
• Internet va kommunikatsiya texnologiyalari chegaralari bo'ylab ko'proq ma'lumotlar oqimi
• Multikulturalizm va madaniy xilma-xillikning tarqalishi
• Xalqaro sayohat va sayyohlik ko'paydi
• Yuqori immigratsiya
• Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Jahon savdo tashkiloti, Xalqaro valyuta jamg'armasi va Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti kabi xalqaro tashkilotlarning roli ortdi.
• Jahon moliyaviy tizimlarining rivojlanishi
• Global telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish
• Mualliflik huquqi qonunlari kabi global standartlarning ortishi

Globallashuvning afzalliklari

1. Globallashuvning amalga oshirilishi bilan texnologiya katta darajada o'zgardi va umumiy rivojlanish uchun yo'l ochdi.
2. Globallashuv butun dunyo bo'ylab odamlarga yaxshiroq xizmatlar ko'rsatishga yordam berdi va yalpi ichki mahsulot tezligini oshirdi.
3. Globallashuv tufayli hukumatlar iqtisodiy o'sishga va infratuzilmani rivojlantirishga yordam bera oldi.
4. Dunyo bo'ylab mamlakatlar endi tovarlarning arzon narxlari bilan butun dunyo bo'ylab savdo va savdo qilish imkoniyatiga ega.
5. Globallashuv bozorlarni kengaytirishga yordam beradi. Bu mahalliy kompaniyalarning global miqyosga chiqishi uchun imkoniyat yaratadi.

Globallashuvning salbiy tomonlari

1. Globallashuv ixtisoslashuvni kuchaytirish orqali dunyoning hamma joylarida tengsizlik muammosini ko'tarishi mumkin, bu esa qashshoqlikka olib keladi.
2. Globallashuv ishsizlik darajasini oshirishi mumkin, chunki u yuqori malakali ishni arzonroq narxda talab qiladi.
3. Yillar davomida rivojlangan mamlakatlarda globallashuv tufayli bozordagi raqobat tufayli savdo nomutanosibligi kuchaydi.
4. Globallashuv ba'zan atrof-muhitga zarar etkazadigan sanoatlashtirishni qo'llab-quvvatlaydi.
5. Ba'zi rivojlanayotgan mamlakatlarda umumiy iqtisodiy o'sish globallashuv tufayli sekinlashishi mumkin.

Globallashuv murakkab masala. Globalistlar bu hamma uchun iste'mol tovarlarini tanlash imkoniyatini oshiradi, deb hisoblasa-da, alter-globalistlar buni yomon deb hisoblaydilar va boylarni yanada boyib ketishga undaydilar.