Bu gün biz iqtisadiyyatda korrelyasiya haqqında öyrənəcəyik. Korrelyasiya iki şeyin bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu anlamağa kömək edir. İqtisadiyyatda müxtəlif amillərin bir-birinə necə təsir etdiyini bilmək vacibdir. Gəlin bu mövzuya girək və bunun necə işlədiyini görək.
Korrelyasiya iki şeyin necə əlaqəli olduğunu ölçmək üçün bir yoldur. İki şey birlikdə eyni istiqamətdə hərəkət etdikdə, onların müsbət korrelyasiya olduğunu deyirik. Onlar əks istiqamətlərdə hərəkət etdikdə, onların mənfi korrelyasiya olduğunu deyirik. Bir-birinə təsir etmirlərsə, korrelyasiya yoxdur deyirik.
Müsbət korrelyasiya o deməkdir ki, bir şey yüksələndə digər şey də yüksəlir. Məsələn, dondurmanın qiyməti qalxarsa, dondurmanın satışı da arta bilər, çünki insanlar bunun xüsusi bir ləzzət olduğunu düşünürlər.
Mənfi korrelyasiya o deməkdir ki, bir şey yüksəldikdə, digər şey aşağı düşür. Məsələn, avtobus biletlərinin qiyməti qalxarsa, çox baha olduğu üçün daha az adam avtobusa minə bilər.
Heç bir korrelyasiya iki şeyin bir-birinə təsir etməməsi deməkdir. Məsələn, almanın qiyməti ilə satılan avtomobillərin sayı arasında heç bir əlaqə yoxdur, çünki onlar əlaqəli deyil.
Korrelyasiyanı ölçmək üçün korrelyasiya əmsalı adlanan rəqəmdən istifadə edirik. Bu rəqəm -1 ilə 1 arasındadır. Əgər rəqəm 1-ə yaxındırsa, bu, güclü müsbət korrelyasiya deməkdir. Əgər -1-ə yaxındırsa, güclü mənfi korrelyasiya var deməkdir. 0-a yaxındırsa, korrelyasiya yoxdur.
Korrelyasiya əmsalını hesablamaq üçün formula belədir:
\[ r = \frac{n(\sum xy) - (\sum x)(\sum y)}{\sqrt{[n \sum x^2 - (\sum x)^2][n \sum y ^2 - (\sum y)^2]}} \]
Harada:
Korrelyasiyanı daha yaxşı başa düşmək üçün bəzi nümunələrə baxaq.
İnsanlar daha çox pul qazandıqda, adətən daha çox pul xərcləyirlər. Bu müsbət korrelyasiyadır. Bir qrup insanın gəlir və xərclərinə nəzər salsaq görərik ki, gəlir artdıqca xərclər də artır.
Bir məhsulun qiyməti qalxdıqda, adətən həmin məhsula tələbat azalır. Bu mənfi korrelyasiyadır. Məsələn, şokoladın qiyməti qalxarsa, daha az insan şokolad ala bilər.
Çox vaxt ali təhsilli insanlar daha yüksək maaş alırlar. Bu müsbət korrelyasiyadır. Bir qrup insanın təhsilinə, maaşına baxsaq görərik ki, təhsil səviyyəsi yüksəldikcə maaş da artır.
Korrelyasiya iqtisadiyyatda çox faydalıdır. Bu, müxtəlif amillərin bir-birinə necə təsir etdiyini anlamağa kömək edir. Budur bəzi real dünya tətbiqləri:
Müəssisələr qərar qəbul etmək üçün korrelyasiyadan istifadə edirlər. Məsələn, şirkət reklam və satış arasındakı əlaqəyə baxa bilər. Müsbət korrelyasiya varsa, şirkət satışları artırmaq üçün reklama daha çox pul xərcləməyə qərar verə bilər.
Hökumətlər siyasət yaratmaq üçün korrelyasiyadan istifadə edirlər. Məsələn, təhsil və məşğulluq arasında müsbət korrelyasiya varsa, hökumət işsizliyi azaltmaq üçün təhsilə daha çox sərmayə qoya bilər.
Fərdlər maliyyə qərarları vermək üçün korrelyasiyadan istifadə edirlər. Məsələn, faiz dərəcələri ilə əmanətlər arasında mənfi korrelyasiya varsa, faiz dərəcələri yüksək olduqda insanlar daha çox pul yığa bilər.
Bu gün biz iqtisadiyyatda korrelyasiya haqqında öyrəndik. Korrelyasiya iki şeyin necə əlaqəli olduğunu anlamağa kömək edir. Üç növ əlaqə var: müsbət, mənfi və korrelyasiya yoxdur. Korrelyasiyanı ölçmək üçün korrelyasiya əmsalından istifadə edirik. İqtisadiyyatda korrelyasiyanın bəzi nümunələrinə və real dünya tətbiqlərinə də baxdıq. Korrelyasiyanı başa düşmək bizə biznes, hökumət və şəxsi maliyyə sahələrində daha yaxşı qərarlar qəbul etməyə kömək edir.
