Bugun biz iqtisodiyotdagi korrelyatsiya haqida bilib olamiz. Korrelyatsiya ikki narsa bir-biri bilan qanday bog'liqligini tushunishga yordam beradi. Iqtisodiyotda turli omillar bir-biriga qanday ta'sir qilishini bilish muhimdir. Keling, ushbu mavzuni ko'rib chiqaylik va u qanday ishlashini ko'rib chiqaylik.
Korrelyatsiya - bu ikki narsaning qanday bog'liqligini o'lchash usuli. Ikki narsa bir xil yo'nalishda harakat qilsa, biz ular ijobiy korrelyatsiyaga ega deymiz. Ular qarama-qarshi yo'nalishda harakat qilganda, biz ularning salbiy korrelyatsiyasi borligini aytamiz. Agar ular bir-biriga ta'sir qilmasa, biz korrelyatsiya yo'q deymiz.
Ijobiy korrelyatsiya degani, bir narsa ko'tarilsa, boshqa narsa ham ko'tariladi. Misol uchun, agar muzqaymoq narxi ko'tarilsa, muzqaymoq savdosi ham oshishi mumkin, chunki odamlar buni o'ziga xos sovg'a deb o'ylashadi.
Salbiy korrelyatsiya degani, bir narsa ko'tarilsa, ikkinchi narsa pastga tushadi. Misol uchun, agar avtobus chiptalari narxi ko'tarilsa, avtobus juda qimmat bo'lgani uchun kamroq odam olishi mumkin.
Hech qanday korrelyatsiya bu ikki narsa bir-biriga ta'sir qilmasligini anglatadi. Misol uchun, olma narxi va sotilgan avtomobillar soni o'zaro bog'liq emas, chunki ular bog'liq emas.
Korrelyatsiyani o'lchash uchun korrelyatsiya koeffitsienti deb ataladigan raqamdan foydalanamiz. Bu raqam -1 va 1 oralig'ida. Agar raqam 1 ga yaqin bo'lsa, bu kuchli ijobiy korrelyatsiya borligini anglatadi. Agar u -1 ga yaqin bo'lsa, bu kuchli salbiy korrelyatsiya mavjudligini anglatadi. Agar u 0 ga yaqin bo'lsa, bu korrelyatsiya yo'qligini anglatadi.
Korrelyatsiya koeffitsientini hisoblash formulasi:
\[ r = \frac{n(\sum xy) - (\sum x)(\sum y)}{\sqrt{[n \sum x^2 - (\sum x)^2][n \sum y ^2 - (\sum y)^2]}} \]
Qayerda:
Korrelyatsiyani yaxshiroq tushunish uchun bir nechta misollarni ko'rib chiqaylik.
Odamlar ko'proq pul topishganda, ular odatda ko'proq pul sarflashadi. Bu ijobiy korrelyatsiya. Agar bir guruh odamlarning daromadlari va xarajatlariga nazar tashlasak, daromad ortgan sari xarajatlar ham oshib borishini ko‘ramiz.
Agar mahsulot narxi ko'tarilsa, bu mahsulotga talab odatda pasayadi. Bu salbiy korrelyatsiya. Misol uchun, agar shokolad narxi ko'tarilsa, kamroq odam shokolad sotib olishi mumkin.
Oliy ma'lumotli odamlar ko'pincha yuqori maosh oladi. Bu ijobiy korrelyatsiya. Bir guruh odamlarning ta’lim va maoshiga nazar tashlasak, ta’lim darajasi oshgani sayin maosh ham oshib borishini ko‘ramiz.
Korrelyatsiya iqtisodiyotda juda foydali. Bu bizga turli omillarning bir-biriga qanday ta'sir qilishini tushunishga yordam beradi. Mana bir nechta haqiqiy ilovalar:
Korrelyatsiya qarorlar qabul qilishda korrelyatsiyadan foydalanadi. Masalan, kompaniya reklama va savdo o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rib chiqishi mumkin. Agar ijobiy korrelyatsiya mavjud bo'lsa, kompaniya sotishni oshirish uchun reklamaga ko'proq pul sarflashga qaror qilishi mumkin.
Hukumatlar siyosat yaratish uchun korrelyatsiyadan foydalanadilar. Misol uchun, agar ta'lim va bandlik o'rtasida ijobiy bog'liqlik mavjud bo'lsa, hukumat ishsizlikni kamaytirish uchun ta'limga ko'proq sarmoya kiritishi mumkin.
Shaxslar moliyaviy qarorlar qabul qilish uchun korrelyatsiyadan foydalanadilar. Misol uchun, foiz stavkalari va jamg'armalar o'rtasida salbiy bog'liqlik mavjud bo'lsa, foiz stavkalari yuqori bo'lganda odamlar ko'proq pul tejashlari mumkin.
Bugun biz iqtisodiyotdagi korrelyatsiya haqida bilib oldik. Korrelyatsiya ikki narsaning qanday bog'liqligini tushunishga yordam beradi. Korrelyatsiyaning uch turi mavjud: ijobiy, salbiy va korrelyatsiyasiz. Korrelyatsiyani o'lchash uchun korrelyatsiya koeffitsientidan foydalanamiz. Shuningdek, biz iqtisoddagi korrelyatsiyaning ba'zi misollari va real dunyo ilovalarini ko'rib chiqdik. Korrelyatsiyani tushunish biznes, hukumat va shaxsiy moliya sohasida yaxshiroq qarorlar qabul qilishimizga yordam beradi.
