Deflyasiya
Bu gün biz deflyasiya haqqında öyrənəcəyik. Deflyasiya iqtisadiyyatda mühüm anlayışdır. Bu, insanların nə qədər pula və nə qədər pula sahib olduğuna təsir göstərir. Gəlin içəri girək və deflyasiyanın nə olduğunu, niyə baş verdiyini və həyatımıza necə təsir etdiyini anlayaq.
Deflyasiya nədir?
Deflyasiya mal və xidmətlərin qiymətlərinin zamanla aşağı düşməsidir. Bu o deməkdir ki, eyni pulla daha çox şey ala bilərsiniz. Məsələn, oyuncaq bu gün 10 dollar, gələn il isə cəmi 8 dollardırsa, bu deflyasiyadır.
Niyə deflyasiya baş verir?
Deflyasiyanın baş verməsinin bir neçə səbəbi var:
- Tələbin azalması: İnsanlar daha az mal və xidmət aldıqda, müəssisələr müştəriləri cəlb etmək üçün qiymətləri aşağı salırlar.
- Təklifin artması: İnsanların almaq istədiklərindən daha çox mal və xidmətlər olduqda qiymətlər aşağı düşür.
- Texnoloji irəliləyişlər: Yeni texnologiya malların istehsalını ucuzlaşdıra bilər ki, bu da qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb olur.
- Pul siyasəti: Əgər ölkənin mərkəzi bankı tədavüldə olan pul miqdarını azaldırsa, bu, deflyasiyaya səbəb ola bilər.
Deflyasiyanın təsirləri
Deflyasiya həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərə bilər:
- Müsbət təsirlər:
- İnsanlar eyni pulla daha çox şey ala bilərlər.
- Əmanətlərin dəyəri artır, çünki pul zamanla daha çox şey ala bilər.
- Mənfi təsirlər:
- Müəssisələr daha az pul qazanır ki, bu da işçilərin ixtisarına və işsizliyin artmasına səbəb ola bilər.
- İnsanlar qiymətlərin daha da aşağı düşəcəyini gözləyərək alış-verişi gecikdirə bilər ki, bu da iqtisadiyyatı ləngidə bilər.
- Pulun dəyəri artdıqca borcları ödəmək çətinləşir.
Deflyasiya nümunələri
Deflyasiyanı daha yaxşı başa düşmək üçün bəzi nümunələrə baxaq:
- Misal 1: Təsəvvür edin ki, sizin 100 dollarınız var. Bu gün hər birini 10 dollara 10 oyuncaq ala bilərsiniz. Gələn il hər oyuncağın qiyməti 8 dollara düşərsə, eyni 100 dollara 12 oyuncaq ala bilərsiniz. Bu deflyasiyadır.
- Misal 2: Çörək bir çörək üçün 2 dollara çörək satır. Bir çörəyin qiyməti 1,50 dollara düşərsə, insanlar eyni pulla daha çox çörək ala bilər. Bu deflyasiyanın başqa bir nümunəsidir.
Deflyasiyanın tarixi halları
Tarixin müxtəlif dövrlərində deflyasiya baş verib. Budur bir neçə nümunə:
- Böyük Depressiya (1930-cu illər): Bu müddət ərzində bir çox ölkə deflyasiya ilə üzləşdi. Malların və xidmətlərin qiymətləri aşağı düşdü, çoxlu insanlar işini itirdi.
- Yaponiya (1990-2000-ci illər): Yaponiya uzun bir deflyasiya dövrü yaşadı. Qiymətlər aşağı düşdü və iqtisadiyyat çox yavaş böyüdü.
Deflyasiya ilə necə mübarizə aparmaq olar
Hökumətlər və mərkəzi banklar deflyasiya ilə mübarizə aparmaq üçün aşağıdakı addımları ata bilər:
- Pul təklifini artırın: Mərkəzi banklar dövriyyədə olan pul miqdarını artırmaq üçün daha çox pul çap edə bilərlər.
- Aşağı faiz dərəcələri: Faiz dərəcələrinin aşağı salınması insanları borc götürməyə və daha çox pul xərcləməyə təşviq edə bilər.
- Hökumət Xərcləri: Hökumətlər iş yerləri yaratmaq və mal və xidmətlərə tələbi artırmaq üçün layihələrə daha çox pul xərcləyə bilər.
Xülasə
Deflyasiya haqqında öyrəndiklərimizi ümumiləşdirək:
- Deflyasiya mal və xidmətlərin qiymətlərinin zamanla aşağı düşməsidir.
- Bu, tələbin azalması, təklifin artması, texnoloji irəliləyişlər və ya pul siyasəti nəticəsində baş verə bilər.
- Deflyasiya iqtisadiyyata həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərir.
- Tarixi deflyasiya hallarına Böyük Depressiya və 1990-2000-ci illərdə Yaponiyanın deflyasiyası daxildir.
- Hökumətlər və mərkəzi banklar pul təklifini artırmaq, faiz dərəcələrini aşağı salmaq və dövlət xərclərini artırmaqla deflyasiya ilə mübarizə apara bilərlər.
Deflyasiyanı başa düşmək bizə qiymətlərdəki dəyişikliklərin gündəlik həyatımıza və bütövlükdə iqtisadiyyatımıza necə təsir etdiyini görməyə kömək edir.
