İqtisadiyyat insanların öz ehtiyac və istəklərini ödəmək üçün resurslardan necə istifadə etdiyini öyrənir. İqtisadiyyatın vacib hissəsi iqtisadi göstəriciləri başa düşməkdir. İqtisadi göstəricilər ölkə iqtisadiyyatının nə qədər yaxşı getdiyini göstərən statistik göstəricilərdir. Onlar bizə iqtisadiyyatın böyüdüyünü, azaldığını və ya dəyişmədiyini anlamağa kömək edir.
İqtisadi göstəricilərin üç əsas növü var:
Ümumi Daxili Məhsul və ya ÜDM ən mühüm iqtisadi göstəricilərdən biridir. Bu, müəyyən bir müddət ərzində, adətən bir il ərzində ölkədə istehsal olunan bütün mal və xidmətlərin ümumi dəyərini ölçür. ÜDM bizə iqtisadiyyatın ölçüsünü və onun necə böyüdüyünü və ya azaldığını anlamağa kömək edir.
Məsələn, əgər bir ölkə avtomobil, kompüter və ərzaq istehsal edirsə, bütün bu məhsulların bir araya toplanması bizə ÜDM-i verir. Əgər ÜDM artırsa, bu, iqtisadiyyatın böyüməsi deməkdir. Əgər azalırsa, iqtisadiyyat daralır.
İşsizlik səviyyəsi digər əsas iqtisadi göstəricidir. İş axtaran, lakin tapa bilməyən insanların faizini ölçür. Yüksək işsizlik səviyyəsi bir çox insanın işsiz qalması deməkdir ki, bu da iqtisadi problemin əlaməti ola bilər. Aşağı işsizlik səviyyəsi o deməkdir ki, iş istəyən insanların çoxu iş tapa bilər ki, bu da sağlam iqtisadiyyatın əlamətidir.
Məsələn, bir şəhərdə 100 nəfər varsa və onlardan 10-u iş axtarır, amma tapa bilmirsə, işsizlik nisbəti 10% təşkil edir.
İnflyasiya mal və xidmətlərin qiymətlərinin ümumi səviyyəsinin yüksəlməsi dərəcəsidir. İnflyasiya səviyyəsi mühüm iqtisadi göstəricidir, çünki yaşayış minimumuna təsir edir. İnflyasiya yüksək olduqda qiymətlər qalxır və insanlar eyni şeyi almaq üçün daha çox pula ehtiyac duyurlar. İnflyasiya aşağı olduqda qiymətlər eyni qalır və ya hətta aşağı düşür.
Məsələn, bu il bir çörək 1 dollar, gələn il isə 1,10 dollardırsa, çörəyin inflyasiya səviyyəsi 10% təşkil edir.
Faiz dərəcələri borc pulun dəyəridir. Onlar ölkənin mərkəzi bankı tərəfindən müəyyən edilir. Faiz dərəcələri aşağı olduqda, pul borc almaq daha ucuzdur, bu da insanları xərcləməyə və investisiya qoymağa təşviq edə bilər. Faiz dərəcələri yüksək olduqda, borc pul almaq daha baha başa gəlir, bu da xərcləri və investisiyaları yavaşlata bilər.
Məsələn, bankdan 5% faizlə 100 dollar kredit götürsəniz, 105 dolları geri qaytarmalı olacaqsınız. Faiz dərəcəsi 10% olarsa, 110 dollar geri ödəməli olacaqsınız.
İstehlakçı Güvən İndeksi istehlakçıların iqtisadiyyat haqqında nə qədər optimist və ya bədbin olduqlarını ölçür. İstehlakçılar arxayın olduqda, iqtisadiyyatın böyüməsinə kömək edə biləcək pul xərcləmə ehtimalı daha yüksəkdir. Özlərinə arxayın olmadıqda, pula qənaət etmək ehtimalı daha yüksəkdir, bu da iqtisadi artımı ləngidə bilər.
Məsələn, insanlar iş təhlükəsizliyi və gələcək gəlirləri barədə yaxşı hiss edirlərsə, yeni bir avtomobil ala və ya tətilə gedə bilərlər. Əgər işini itirməkdən narahatdırlarsa, bunun əvəzinə pullarına qənaət edə bilərlər.
Ticarət balansı ölkənin ixracı (başqa ölkələrə satılan mallar) və idxalı (başqa ölkələrdən alınan mallar) arasındakı fərqi ölçür. Müsbət ticarət balansı və ya ticarət profisiti bir ölkənin idxal etdiyindən daha çox ixrac etməsi deməkdir. Ticarət balansının mənfi olması və ya ticarət kəsiri bir ölkənin ixrac etdiyindən daha çox idxal etməsi deməkdir.
Məsələn, əgər bir ölkə 100 milyon dollarlıq mal ixrac edirsə və 80 milyon dollarlıq mal idxal edirsə, 20 milyon dollarlıq ticarət müsbət saldosu yaranır. Əgər 50 milyon dollarlıq mal ixrac edib, 70 milyon dollarlıq mal idxal edirsə, 20 milyon dollarlıq ticarət kəsiri var.
Birja indeksi səhmlər qrupunun fəaliyyətini ölçür. Bu, bizə birjanın necə olduğu barədə fikir verir. Birja indeksi yüksəldikdə, səhmlərin dəyərinin artması deməkdir ki, bu da sağlam iqtisadiyyatın əlaməti ola bilər. İndeks aşağı düşdükdə, bu, səhmlərin dəyərinin aşağı düşməsi deməkdir ki, bu da iqtisadi problemin əlaməti ola bilər.
Məsələn, Dow Jones Industrial Average (DJIA) ABŞ-da 30 böyük şirkətin fəaliyyətini ölçən birja indeksidir. DJIA yüksəlirsə, bu, bu şirkətlərin səhmlərinin dəyərinin artması deməkdir.
