Back to the topics list

etiketë

Internet: Të jesh i sjellshëm në internet

Netiquette është një fjalë që vjen nga "net" që do të thotë internet dhe "etiquette" që do të thotë sjellje e mirë. Netiquette na mëson se si të jemi të sjellshëm dhe të sjellshëm kur përdorim kompjuterë dhe internet. Kur shkruani mesazhe, postoni foto ose bisedoni në internet, përdorni rrjetin e internetit. Ky mësim do t'ju ndihmojë të mësoni se si të silleni bukur në kompjuter dhe të jeni një qytetar i mirë dixhital.

Çfarë është Netiquette?

Netiquette do të thotë të ndjekësh sjellje të mira në internet. Është si të përdorni zërin tuaj të brendshëm kur jeni brenda një klase ose shtëpie. Ashtu siç thoni personalisht "ju lutem" dhe "faleminderit", duhet të jeni të sjellshëm edhe kur shkruani në kompjuter ose dërgoni një email. Netiquette i ndihmon të gjithë të ndihen të sigurt dhe të lumtur në internet.

Ideja e netiketës vjen nga etika kompjuterike. Etika kompjuterike do të thotë të bësh gjënë e duhur kur përdorni kompjuterë. Kur ndiqni rregullat e internetit, ju po praktikoni etikën kompjuterike sepse tregoni respekt për të tjerët dhe kujdeseni për ndjenjat e tyre gjatë përdorimit të teknologjisë.

Pse është e rëndësishme Netiquette?

Netiquette është e rëndësishme për shumë arsye. Kur përdorni internetin, takoni shumë lloje të ndryshme njerëzish. Disa njerëz mund të jenë mësues, miq apo edhe anëtarë të familjes. Përdorimi i rrjeteve të mira do të thotë që jeni të respektueshëm dhe të sjellshëm me këdo me të cilin ndërveproni.

Ai gjithashtu e bën botën në internet një vend më miqësor. Ashtu si buzëqeshja ndaj një miku mund t'i bëjë ata të ndihen të lumtur, përdorimi i fjalëve të mira në internet i ndihmon të gjithë të ndihen të mirëpritur. Respekti dhe sjelljet janë të nevojshme në çdo fushë të jetës, përfshirë botën e kompjuterit!

Rregullat e Netiquette

Ka shumë rregulla të thjeshta që na ndihmojnë të praktikojmë një rrjet të mirë. Këtu janë disa rregulla kryesore që mund të ndiqni:

• Jini të respektueshëm: Përdorni gjithmonë fjalë të mira dhe mos thoni gjëra që mund të lëndojnë ndjenjat e dikujt tjetër.
• Mendoni para se të shkruani: Para se të shkruani një mesazh, mendoni nëse fjalët tuaja janë miqësore. Pyete veten: "A do të ndihet shoku im i lumtur kur ta lexojë këtë?"
• Jini të durueshëm: Ndonjëherë, njerëzve u duhet pak kohë për t'iu përgjigjur mesazhit tuaj. Është e rëndësishme të jeni të durueshëm dhe të prisni që ata të përgjigjen.
• Përdorni fjalë të qarta: Shkruani në një mënyrë që të tjerët t'ju kuptojnë. Shmangni përdorimin e fjalëve që mund të jenë konfuze.
• Mos ndani shumë: Mbani të sigurta të dhënat tuaja sekrete. Mos postoni emrin tuaj të plotë, numrin e telefonit ose adresën në internet.
• Ndiqni rregullat: Çdo faqe interneti ose lojë online ka rregullat e veta. Ndiqni këto rregulla sikurse ndiqni rregullat e shkollës në shtëpi.

Këto rregulla ndihmojnë që interneti të jetë një vend i sigurt dhe i lumtur për të gjithë.

Shembuj të mirë të Netiquette

Le të shohim disa shembuj të rrjeteve të mira:

• Nëse dërgoni një email, filloni me një përshëndetje miqësore. Për shembull, mund të shkruani, "I dashur mik" ose "Përshëndetje".
• Nëse jeni duke komentuar në një postim, thoni diçka të këndshme si, "Punë e shkëlqyer!" ose "Më pëlqen fotografia juaj".
• Nëse i bashkoheni një loje ose bisede në internet, sigurohuni që të dëgjoni të tjerët dhe të përdorni fjalë të mira. Le të kenë radhën të gjithë.

Këta shembuj tregojnë se si një mirësi e vogël mund të bëjë një rrugë të gjatë për ta bërë botën online një vend më të mirë.

Shembuj të keq të Netiquette

Tani, le të flasim për atë që nuk duhet të bëjmë. Këtu janë disa shembuj të keq të rrjeteve:

• Fjalë të vrazhda ose të këqija: Shkrimi i fjalëve lënduese ose të zemëruara mund ta bëjë dikë të trishtuar.
• Të bërtasësh në internet: Të shkruash me të gjitha shkronjat e mëdha është si të bërtasësh. Mund t'i bëjë njerëzit të ndihen të mërzitur.
• Ndarja e informacionit privat: Postimi i adresës ose numrit tuaj të telefonit në një faqe interneti publike nuk është i sigurt.
• Injorimi i të tjerëve: Të mos dëgjosh kur të tjerët flasin ose të lënë komente të këqija në postimin e një shoku nuk është mirë.

Duke ditur se çfarë të mos bëni, mund të mësoni t'i shmangni këto sjellje dhe të zgjidhni të jeni të sjellshëm.

Etika kompjuterike dhe veprimet në internet

Etika e kompjuterit ka të bëjë me të bërit gjënë e duhur kur përdorni pajisje dixhitale si kompjuterët, tabletët ose telefonat inteligjentë. Kur përdorni internetin, ju ndiqni rregullat e etikës kompjuterike. Kjo do të thotë:

• Të jesh i ndershëm: Mos pretendo të jesh dikush tjetër.
• Respektimi i të tjerëve: Trajtojini njerëzit me të cilët flisni në internet ashtu siç dëshironi të trajtoheni.
• Duke menduar për pasojat: Mos harroni se ajo që thoni në internet mund të ndikojë në ndjenjat e dikujt, ashtu siç bën të folurit e fjalëve jo të mira në jetën reale.

Të gjithë kanë një rol në mbajtjen e botës dixhitale të shëndetshme. Kur ndiqni këto rregulla të thjeshta, ju jeni pjesë e një komuniteti që kujdeset për njëri-tjetrin.

Komunikim i sigurt në internet

Përdorimi i internetit është argëtues, por duhet të jemi edhe të kujdesshëm. Komunikimi i sigurt në internet nënkupton mbrojtjen e informacionit për ju dhe dikë tjetër. Këtu janë disa këshilla të thjeshta:

• Asnjëherë mos e ndani fjalëkalimin tuaj me askënd, madje edhe me mikun tuaj më të mirë.
• Nëse dikush që nuk e njihni pyet për emrin tuaj ose vendin ku jetoni, tregojini një të rrituri të besuar.
• Kërkoni gjithmonë leje përpara se të ndani fotografitë e miqve ose të familjes suaj.
• Nëse shihni diçka që ju shqetëson, tregojini menjëherë mësuesit ose prindit.

Të jesh i sigurt në internet është po aq i rëndësishëm sa të jesh i sigurt kur kaloni rrugën ose ngasni një biçikletë.

Njoftime në shtëpi dhe shkollë

Ju përdorni kompjuterë në shtëpi dhe në shkollë. Rregullat e internetit janë të rëndësishme në të dyja vendet. Në shkollë, ju mund t'i dërgoni email mësuesit tuaj ose të bashkoheni në një klasë virtuale. Në shtëpi, mund të bisedoni me anëtarët e familjes ose të luani lojëra në internet me miqtë. Në të dyja rastet, ja si mund të tregoni sjellje të mirë:

• Jini të sjellshëm: Përdorni fjalë si "faleminderit" dhe "të lutem". Ata tregojnë respekt.
• Jini të dobishëm: Nëse dikush nuk kupton një lojë kompjuterike ose një detyrë, përpiquni ta ndihmoni.
• Dëgjo dhe prit: Kur dikush po flet në internet, prit radhën për të folur dhe dëgjo me kujdes.

Kur ndiqni këta shembuj, ju ndihmoni në krijimin e një hapësire miqësore dhe të sigurt në internet, pavarësisht nëse jeni në shtëpi apo në shkollë.

Shembuj të jetës reale

Imagjinoni që jeni në shesh lojërash. Kur doni të bashkoheni në një lojë, ju thoni, "A mund të luaj me ju?" Ashtu si do të bënit në shesh lojërash, duhet të kërkoni leje përpara se të bashkoheni në një grup ose bisedë në internet. Për shembull, nëse dëshironi të bashkoheni në një klub vizatimi në internet, mund të thoni, "A mund të bashkohem?"

Një shembull tjetër është kur merrni një mesazh nga një mik. Nëse mesazhi është miqësor, mund të përgjigjeni me dashamirësi duke përdorur fjalë të tilla si "Faleminderit" ose "Më pëlqen ideja juaj". Por nëse mesazhi nuk është i sjellshëm, mund të kërkoni ndihmë nga një i rritur. Këto zakone të thjeshta mund ta bëjnë internetin një vend më të këndshëm për të gjithë.

Përdorimi i mediave sociale me kujdes

Shumë fëmijë përdorin rrjetet sociale për të ndarë mendimet dhe fotografitë e tyre. Kur përdorni mediat sociale, është shumë e rëndësishme të jeni të kujdesshëm. Rrjeti i mirë mund t'ju ndihmojë të shijoni në mënyrë të sigurt rrjetet sociale. Mbani mend këto këshilla:

• Ndani vetëm fotografitë ose postimet që dëshironi t'i shohin të gjithë.
• Asnjëherë mos postoni diçka që mund të lëndojë ndjenjat e dikujt.
• Gjithmonë kontrolloni me një prind ose kujdestar përpara se të ndani ndonjë detaj privat.

Ndjekja e këtyre këshillave mund t'ju ndihmojë të argëtoheni dhe të mbroni privatësinë tuaj në të njëjtën kohë.

Trajtimi i mosmarrëveshjeve dhe konflikteve në internet

Ndonjëherë, mund të shihni ose lexoni mesazhe që nuk janë shumë të këndshme. Kjo quhet mosmarrëveshje ose konflikt. Nëse shihni një koment të keq në një postim, është e rëndësishme të mos bashkoheni. Në vend të kësaj:

• Qëndroni të qetë: Mos shkruani asgjë të zemëruar menjëherë.
• Bisedoni me një të rritur të besuar: Pyetni mësuesin ose prindin tuaj se çfarë të bëni.
• Bëhu shembulli i mirë: Trego mirësi edhe nëse të tjerët nuk janë të sjellshëm. Sjellja juaj e mirë mund të ndihmojë në qetësimin e një situate.

Duke i trajtuar me kujdes mosmarrëveshjet, ju ndihmoni ta bëni komunitetin në internet një vend më të butë.

Gjurma dhe përgjegjësia dixhitale

Veprimet tuaja në internet lënë gjurmë, ashtu si gjurmët në tokë. Kjo quhet gjurma juaj dixhitale. Çdo mesazh që shkruani, çdo fotografi që shpërndani dhe çdo faqe interneti që vizitoni bëhet pjesë e historisë suaj dixhitale. Për shkak të kësaj, ju duhet:

• Mendoni dy herë: Përpara se të postoni diçka, pyesni veten nëse është e sjellshme dhe e vërtetë.
• Kini kujdes: Kuptoni që veprimet tuaja në internet mund të shihen nga shumë njerëz.
• Merrni përgjegjësi: Nëse bëni një gabim, kërkoni falje shpejt dhe përpiquni ta rregulloni atë.

Gjurma juaj dixhitale tregon se kush jeni. Duke qenë të kujdesshëm, siguroheni që historia juaj në internet të jetë ajo për të cilën mund të jeni krenarë.

Respektimi i të tjerëve në Grupet Online

Shumë fëmijë bashkohen në grupe në internet ku mund të bisedojnë, të ndajnë art ose të luajnë lojëra. Në këto grupe, çdo anëtar meriton respekt dhe mirësi. Këtu janë disa mënyra për të treguar respekt:

• Dëgjo: Kur dikush po flet ose po ndan, dëgjo me kujdes. Kjo tregon se ju respektoni mendimet e tyre.
• Përfshini të gjithë: Ftoni të tjerët t'i bashkohen bisedës ose lojës. Askujt nuk i pëlqen të ndihet i lënë anash.
• Ndani me edukatë: Kur ndani gjërat, sigurohuni që ato të jenë të sigurta dhe miqësore. Pyete: "A është mirë nëse e ndaj këtë?"

Respekti dhe kujdesi në grupet në internet i ndihmon të gjithë të mësojnë dhe të rriten së bashku.

Të jesh një anëtar i përgjegjshëm në internet

Të jesh një anëtar i mirë në internet do të thotë të marrësh përgjegjësi për veprimet e tua. Kjo përfshin:

• Përdorimi i informacionit të saktë: Gjithmonë kontrolloni që gjërat që shkruani ose ndani të jenë të vërteta dhe të sjellshme.
• Mbajtja e hapësirave personale private: Sigurohuni që të dhënat tuaja personale të mbahen larg të huajve.
• Ndihmoni të tjerët: Inkurajoni miqtë tuaj të ndjekin rregullat e rrjetit. Nëse shihni dikë që nuk i zbaton rregullat, kujtojini me mirësi ose tregojini një të rrituri të besuar.

Kur veproni me përgjegjësi në internet, ju jepni një shembull të mirë për të gjithë të tjerët.

Si ndihmon Netiquette në jetën e përditshme

Rrjeti i mirë nuk është vetëm për internetin. Na mëson zakone që janë të dobishme në jetën e përditshme. Për shembull, kur përdorni fjalë të mira në internet, ju kujton të përdorni fjalë të mira personalisht. Kur mendoni dy herë para se të shkruani, ju ndihmon të mendoni dy herë përpara se të flisni. Kjo është arsyeja pse rrjeti i internetit është i rëndësishëm edhe kur nuk jeni duke përdorur një kompjuter.

Imagjinoni që jeni në një festë ditëlindjeje. Nëse i përshëndetni të gjithë me një buzëqeshje dhe thoni: "Gëzuar ditëlindjen!" ju e bëni festën një vend më të lumtur. Në mënyrë të ngjashme, kur i përshëndetni njerëzit në internet me një "Përshëndetje" ose "Mirëmëngjes", ju ua ndriçoni ditën.

Netiquette është një mjet që ndihmon në kapërcimin e hendekut midis etikës kompjuterike dhe sjelljeve të përditshme. Na mëson respektin, përgjegjësinë dhe kujdesin për të tjerët, pavarësisht nëse jemi online ose jashtë linje.

Zbatimet në botën reale të Netiquette dhe Etikës Kompjuterike

Edhe pse netiquette ka të bëjë me sjelljen në internet, ajo lidhet ngushtë me veprimet tona në botën reale. Këtu janë disa aplikacione të botës reale:

• Projektet e shkollës: Kur punoni në projekte grupore në internet, përdorimi i rrjeteve të internetit siguron që të gjithë të kenë mundësinë të ndajnë idetë e tyre me respekt.
• Komunikimi me email: Dërgimi i emaileve me respekt për mësuesit ose shokët e klasës është një pjesë e rrjetit. Ky zakon i mirë do t'ju ndihmojë edhe kur rriteni dhe i bashkoheni botës së punës.
• Siguria në internet: Etiketa e mirë përfshin mbajtjen e llogarive tuaja në internet të sigurta dhe mos ndarjen e të dhënave personale. Ky zakon ju mbron nga rreziqet në internet.
• Mësimi në internet: Gjatë orëve virtuale, përdorimi i gjuhës së sjellshme dhe mesazheve respektuese ju ndihmon t'i kuptoni më mirë mësimet dhe krijoni një komunitet miqësor në klasë.
• Shtetësia dixhitale: Duke ndjekur rrjetet e internetit, ju mësoni se si të jeni një qytetar i mirë dixhital. Kjo do të thotë që ju jeni të vetëdijshëm për të drejtat dhe përgjegjësitë tuaja kur përdorni pajisje dixhitale dhe kujdeseni për të tjerët në komunitetin online.

Këta shembuj tregojnë se etiketa nuk ka të bëjë vetëm me përdorimin e fjalëve të bukura. Është një urë lidhëse midis jetës sonë dixhitale dhe sjelljes në botën reale. Na ndihmon të jemi të respektueshëm kudo që shkojmë.

Roli i mësuesve dhe prindërve

Mësuesit dhe prindërit luajnë një rol të rëndësishëm në mësimdhënien e rrjeteve. Ata mund të shpjegojnë mënyrat e duhura për t'u sjellë në internet, ashtu siç mësojnë sjelljet e duhura në tryezën e darkës. Kur shihni mësues dhe prindër që praktikojnë rrjete, mund të mësoni duke i parë. Për shembull:

• Mësuesi juaj mund të shpjegojë pse është e rëndësishme të bëni pyetje me mirësjellje gjatë një klase në internet.
• Prindi juaj mund t'ju kujtojë që të mos ndani shumë informacione kur bisedoni me miqtë në kompjuter.
• Të dy mund të përdorin shembuj ose tregime për t'ju ndihmuar të kuptoni se sa etiketa e mirë i bën të gjithë të ndihen të respektuar.

Ky udhëzim ju ndihmon të mësoni vlerat e ndershmërisë, mirësisë dhe respektit. Mbani mend gjithmonë të dëgjoni të rriturit që kujdesen për ju kur bëhet fjalë për sigurinë në internet dhe etikën e mirësjelljes.

Përmbledhje e pikave kyçe

Netiquette do të thotë të jesh i sjellshëm dhe i respektueshëm kur përdor internetin. Ajo vjen nga etika kompjuterike, e cila na mëson mënyrën e duhur për t'u sjellë me teknologjinë.

Rregullat kryesore të etiketës përfshijnë përdorimin e fjalëve të mira, të menduarit përpara se të shkruani dhe të mbani të sigurt informacionin privat. Ndihmon që bota në internet të jetë një hapësirë ​​miqësore për të gjithë.

Shembujt e mirë përfshijnë fillimin e email-eve me përshëndetje dhe përdorimin e gjuhës së sjellshme kur bisedoni ose komentoni në internet, ndërsa shembujt e këqij përfshijnë bërtitjen duke shtypur të gjitha shkronjat e mëdha ose shkëmbimin e shumë informacioneve personale.

Komunikimi i sigurt në internet do të thotë që ju mbroni identitetin tuaj dhe kërkoni ndihmë kur është e nevojshme. Është e ngjashme me mënyrën se si jeni të kujdesshëm kur kaloni rrugën ose luani jashtë.

Gjurma dixhitale është gjurma që lini në internet. Çdo postim dhe mesazh është pjesë e historisë suaj. Duke përdorur rrjetin e internetit, ju e mbani këtë rekord pozitiv.

Respekti në grupet në internet siguron që të gjithë të ndihen të përfshirë dhe të vlerësuar. Kur respektoni dhe mbështetni të tjerët, ndërtoni një komunitet të fortë dhe miqësor.

Aplikimet në botën reale të rrjeteve mund të shihen në projektet shkollore, komunikimet me email, sigurinë në internet dhe qytetarinë dixhitale. Sjelljet e mira në internet ju ndihmojnë në jetën e përditshme, si dhe në internet.

Duke ndjekur këto rregulla dhe udhëzime të thjeshta, ju mund të shijoni internetin në mënyrë të sigurt ndërsa bëni miq dhe mësoni gjëra të reja. Gjithmonë mbani mend t'i trajtoni të tjerët ashtu siç dëshironi të trajtoheni, si në internet ashtu edhe në jetën reale.