Filozofia mesjetare është studimi i ideve të mëdha nga një kohë e gjatë. Ajo vjen nga një periudhë e quajtur Mesjetë. Ky mësim do t'ju tregojë rreth filozofisë mesjetare në një mënyrë të thjeshtë. Do të mësoni rreth asaj që është filozofia mesjetare, mendimtarëve të rëndësishëm, rolit të fesë dhe shumë ideve që na ndihmojnë të mendojmë edhe sot. Do të përdorim fjali të shkurtra dhe gjuhë të thjeshtë për t'u siguruar që është e lehtë për t'u kuptuar nga të gjithë.
Filozofia mesjetare është të menduarit rreth jetës gjatë Mesjetës. Mesjeta është një emër tjetër për kohën mesjetare. Njerëzit në këtë periudhë bënin pyetje të mëdha si "Pse jemi këtu?" dhe "Çfarë është e drejtë dhe e mirë?" Ata përdornin mendjet e tyre për të kuptuar jetën dhe botën përreth tyre.
Fjala "filozofi" do të thotë dashuri për mençurinë. Filozofia mesjetare ka të bëjë me përdorimin e mençurisë për të kuptuar ide të mëdha. Njerëzit që e praktikonin atë donin të dinin për të vërtetën, mirësinë dhe botën. Ata përdornin si besimin ashtu edhe arsyen për të menduar për jetën. Kjo është si të bësh pyetje në shkollë për të mësuar më shumë rreth gjërave që kanë rëndësi.
Mesjeta zgjati nga rreth vitit 500 deri në vitin 1500 të erës sonë. Kjo ishte një kohë kur kështjellat, kalorësit dhe mbretërit ishin shumë të rëndësishëm. Ishte gjithashtu një kohë kur shumë ide shkëmbeheshin në dhoma të qeta, në biblioteka të vogla dhe kisha.
Gjatë mesjetës, jeta ishte shumë e ndryshme nga sot. Njerëzit nuk kishin teknologji moderne. Në vend të kësaj, ata bisedonin rreth tavolinave të mëdha, shkruanin letra me stilolapsa dhe përdornin libra të kopjuar me dorë. Çdo gjë lëvizte ngadalë dhe njerëzit gjenin kohë për të menduar thellë për çdo pyetje.
Ndryshimet në art, dije dhe fe formësuan mënyrën e të menduarit të njerëzve. Filozofia mesjetare u rrit ngadalë ndërsa njerëzit përpiqeshin t'i jepnin kuptim botës. Edhe pse jeta ishte e vështirë, shumë mendimtarë punuan shumë për të kuptuar pse gjërat ishin ashtu siç ishin.
Feja ishte një pjesë shumë e rëndësishme e jetës mesjetare. Shumica e njerëzve besonin në Zot. Ata ndiqnin mësimet nga librat e shenjtë. Filozofët mesjetarë përdornin ide nga feja për të kuptuar pyetje të mëdha.
Për shembull, ata menduan se si besimi dhe arsyeja mund të funksiononin së bashku. Kjo do të thotë që, ndërsa ata i besonin asaj në të cilën besonin, ata gjithashtu përdornin mendim të kujdesshëm për të mësuar rreth botës. Kjo ide mund të krahasohet me besimin tek familja dhe miqtë tuaj, ndërkohë që bëni pyetje edhe rreth gjërave që shihni përreth jush.
Ky kombinim i besimit dhe arsyes i ndihmoi mendimtarët mesjetarë të ndanin ide shumë të thella. Ata donin të dinin jo vetëm nëse ekzistonte një fuqi më e lartë, por edhe se si kjo fuqi ndikonte në botë.
Shumë mendimtarë të mëdhenj jetuan gjatë periudhës mesjetare. Idetë e tyre mbahen mend edhe sot. Ja disa nga filozofët më të rëndësishëm mesjetarë:
Secili prej këtyre filozofëve kishte ide të ndryshme, por të gjithë e donin mençurinë dhe bënin pyetje të rëndësishme rreth jetës, mirësisë dhe të vërtetës.
Filozofia mesjetare është plot me shumë ide të rëndësishme. Këto ide i ndihmojnë njerëzit të kuptojnë se si të jetojnë një jetë të mirë dhe si t'i japin kuptim botës.
Këto ide na tregojnë se, edhe shumë kohë më parë, njerëzve u pëlqente të bënin pyetje dhe të përpiqeshin ta kuptonin më mirë jetën. Ata besonin se duke folur dhe duke menduar, mund të gjendeshin përgjigjet.
Filozofët mesjetarë kishin shumë pyetje rreth jetës. Ata pyesnin veten pse lindnin njerëzit, pse jeta është ndonjëherë e vështirë dhe çfarë e bën dikë një njeri të mirë. Ata shpesh shkruanin në libra dhe letra rreth këtyre problemeve.
Ata përdornin fjalë dhe shembuj të thjeshtë për të shpjeguar ide të thella. Imagjinoni të pyesni: "Pse duhet të ndaj lodrat e mia?" ose "Çfarë e bën një mik një mik të mirë?" Mendimtarët mesjetarë bënin versione më të gjera të këtyre pyetjeve. Ata donin të dinin se si të jetonin në një mënyrë që i ndihmonte të gjithë të ishin të lumtur dhe të sjellshëm.
Këto diskutime janë të ngjashme me një bisedë në klasën tuaj. Kur bëni pyetje rreth së drejtës dhe së gabuarës, po bëni të njëjtën gjë që bënin filozofët mesjetarë. Idetë e tyre na kujtojnë se të menduarit dhe të folurit për jetën mund të na ndihmojnë të bëjmë zgjedhje të mira.
Filozofia mesjetare nuk ka të bëjë vetëm me fenë dhe mençurinë. Ajo ka gjithashtu një lidhje me shkencën e hershme. Njerëzit në kohët mesjetare i shikonin yjet, bimët dhe kafshët me një habi të madhe. Ata bënin pyetje si: "Si rriten bimët?" dhe "Pse shkëlqejnë yjet?"
Edhe pse nuk kishin mikroskopë apo teleskopë, këto pyetje i shtynë të eksploronin natyrën. Ata lexuan libra të vjetër dhe mësuan rreth ideve të mendimtarëve të lashtë. Puna e tyre hodhi hapat e parë për shkencën moderne.
Kjo pjesë e filozofisë mesjetare na mëson se kur e shikojmë me kujdes botën, mund të mësojmë shumë. Është si kur vëzhgon se si rriten bimët në një kopsht dhe pyet veten pse ato kanë nevojë për rrezet e diellit dhe ujin. Filozofët mesjetarë e shikonin natyrën si një mënyrë për të kuptuar jetën.
Gjatë Mesjetës, shumë shkolla dhe biblioteka u krijuan nga murgjit dhe studiuesit. Këto vende ishin të mbushura me libra që regjistronin ide dhe histori. Librat ishin të shkruar me dorë dhe shumë të çmuar.
Këto shkolla shpesh gjendeshin në manastire, ku njerëzit e kalonin kohën duke lexuar, shkruar dhe duke menduar thellë për misteret e jetës. Këto dhoma biblioteke ishin si arka thesari plot me mençuri. Njerëzit i kopjonin me kujdes librat në mënyrë që idetë të mund të ndanin me të tjerët.
Kjo pjesë e jetës mesjetare na tregon se të mësuarit është shumë i rëndësishëm. Ashtu si klasa juaj ju ndihmon të mësoni gjëra të reja çdo ditë, shkollat mesjetare i ndihmonin njerëzit të kuptonin ide të mëdha rreth jetës dhe botës.
Filozofët mesjetarë pëlqenin të flisnin dhe të ndanin idetë e tyre. Ata zhvillonin diskutime dhe debate për të kuptuar më mirë çështjet e mëdha. Kur takoheshin, bënin shumë pyetje dhe dëgjonin mendimet e njëri-tjetrit.
Kjo metodë e të folurit së bashku është shumë e ngjashme me diskutimet që bëni në klasë me miqtë dhe mësuesin tuaj. Ajo tregon se ndarja e ideve mund t'i ndihmojë të gjithë të mësojnë më shumë dhe t'i shohin problemet nga këndvështrime të ndryshme.
Këto debate nuk ishin thjesht argumente; ato ishin diskutime të kujdesshme që përpiqeshin të gjenin një përgjigje të mençur. Kjo i mësoi njerëzit të dëgjonin me kujdes dhe të mendonin për atë që të tjerët kishin për të thënë, edhe nëse idetë e tyre ishin të ndryshme.
Filozofia mesjetare mund të kuptohet duke e krahasuar atë me pyetje të thjeshta që mund të bëni. Mendoni për kohën kur shikonit qiellin dhe pyesnit veten pse yjet shkëlqejnë. Mendimtarët mesjetarë shpesh shikonin të njëjtin qiell dhe pyesnin: "Pse yjet shkëlqejnë?"
Ata besonin se bërja e pyetjeve ishte një pjesë shumë e rëndësishme e të mësuarit. Ashtu siç mëson duke i kërkuar ndihmë mësuesit tënd, këta njerëz të mençur mësuan duke bërë pyetje të thella dhe të menduara mirë për jetën.
Në të njëjtën mënyrë, kur pyet: "Pse duhet t'i ndaj lodrat e mia?", po eksploron drejtësinë dhe mirësinë. Filozofia mesjetare ka të bëjë me pyetjen pse gjërat janë ashtu siç janë dhe, duke vepruar kështu, me gjetjen e një kuptimi më të mirë të jetës.
Idetë e filozofisë mesjetare nuk mbaruan me Mesjetën. Ato ndihmuan në formësimin e mënyrës së të menduarit të njerëzve edhe sot. Shumë nga pyetjet e mëdha të bëra nga filozofët mesjetarë janë ende të rëndësishme.
Për shembull, idetë rreth besimit dhe arsyes i ndihmojnë njerëzit të diskutojnë për fenë dhe shkencën në klasat moderne. Studiuesit sot ende lexojnë shkrimet e mendimtarëve mesjetarë sepse këto ide tregojnë shumë mënyra për ta parë botën.
Trashëgimia e filozofisë mesjetare jeton në mënyrën se si bëjmë pyetje dhe ndajmë ide. Na kujton se të mësuarit nuk ndalet kurrë, pavarësisht se sa kohë kalon.
Filozofia mesjetare ndihmoi gjithashtu në formësimin e artit dhe letërsisë. Shumë piktura, skulptura dhe histori nga kohërat mesjetare tregojnë mësime të thella rreth jetës. Në artin mesjetar mund të shihni imazhe të pleqve të mençur, kalorësve të guximshëm dhe mbretërve të mirë.
Këto vepra arti përdornin simbole për të përfaqësuar ide të tilla si e vërteta dhe drejtësia. Për shembull, një dritë e shndritshme në një pikturë mund të tregojë idenë e mençurisë, ndërsa një shkallë e ekuilibruar mund të na kujtojë drejtësinë.
Historitë nga kohërat mesjetare ishin si përralla. Ato jepnin mësime se si të jesh i mirë dhe i sjellshëm. Këto histori nuk ishin të thjeshta; ato mbartnin mesazhe të rëndësishme që i ndihmonin njerëzit të mendonin për pyetjet e mëdha të jetës.
Filozofia mesjetare u zhvillua gjatë një kohe të gjatë dhe interesante. Ja disa periudha të rëndësishme kohore:
Këto ngjarje dhe ndryshime ndihmuan në formësimin e ideve të filozofisë mesjetare. Ato na kujtojnë se si të mësuarit mund të ndryshojë me kalimin e kohës, ndërsa njerëzit eksplorojnë mendime të reja dhe ndajnë ide të ndryshme.
Edhe pse filozofia mesjetare e ka origjinën qindra vjet më parë, idetë e saj kanë rëndësi edhe sot. Mësuesit, shkencëtarët dhe mendimtarët modernë përdorin disa nga këto ide të vjetra kur shpjegojnë çështje të mëdha.
Për shembull, kur shkencëtarët studiojnë se si filloi universi, ata ndonjëherë mendojnë për pyetjet që dikur bënin filozofët mesjetarë. Kur flasim për atë që është e mirë ose e vërtetë, idetë nga Mesjeta mund të na ndihmojnë të mendojmë thellë dhe me kujdes.
Kjo tregon se idetë e vjetra mund të jenë shumë të fuqishme. Ato na kujtojnë se edhe pyetjet e thjeshta, kur mendohen seriozisht, mund të çojnë në mençuri të madhe.
Jeta është shumë e ndryshme sot nga ajo që ishte në kohët mesjetare, por disa pyetje të mëdha mbeten të njëjta. Mendimtarët mesjetarë pyesnin për të vërtetën, mirësinë dhe arsyen pse jemi këtu. Sot, ne vazhdojmë të bëjmë pyetje të ngjashme, duke përdorur mjete moderne dhe ide të reja.
Për shembull, ndërsa filozofët mesjetarë përdornin biseda dhe libra të shkruar me dorë për të ndarë ide, sot ne përdorim kompjuterët dhe internetin. Megjithatë, fryma e pyetjeve "Pse?" dhe "Si?" është e pandryshuar.
Mendimtarët modernë mësojnë nga mënyrat se si filozofët mesjetarë përdornin arsyen dhe besimin për të zgjidhur misteret. Kjo lidhje midis kohërave na tregon se të mësuarit është një udhëtim që zgjat shumë vite.
Imagjinoni një bisedë me një mik rreth rëndësisë së të qenit i ndershëm. Mund të ndani histori nga jeta juaj dhe të dëgjoni edhe idetë e mikut tuaj. Kjo bisedë miqësore është e ngjashme me diskutimet që filozofët mesjetarë kishin bërë shumë kohë më parë.
Ata besonin se ndarja e mendimeve dhe dëgjimi i të tjerëve mund t’i ndihmonte të gjithë ta kuptonin më mirë jetën. Ashtu si diskutimet në klasë të ndihmojnë të mësosh, debatet mesjetare i ndihmonin njerëzit të eksploronin ide të mëdha.
Çdo ditë, kur bën pyetje rreth botës ose diskuton se çfarë është e drejtë, po përdor të njëjtën kuriozitet që i shtyu filozofët mesjetarë. Të mësuarit nuk ndalet sepse idetë janë të vjetra; çdo pyetje e menduar mirë mund të na ndihmojë të rritemi.
Le të imagjinojmë një histori për një njeri të mençur nga kohërat mesjetare. Emri i tij ishte Thoma Akuini. Ai jetoi në një kohë kështjellash dhe bibliotekash të qeta. Thomait i pëlqente të lexonte libra të vjetër dhe të shkruante idetë e tij.
Çdo ditë, ai mendonte për pyetje të mëdha: "Pse ekzistojmë?" dhe "Si mund të jemi të mirë me njëri-tjetrin?" Ai besonte se si besimi ashtu edhe arsyeja ishin dhurata që na ndihmonin të kuptonim botën.
Thoma Akuini ulej pranë një dritareje të vogël dhe shikonte rrezet e diellit. Ai dëgjonte tingujt e natyrës dhe mendonte thellë se si funksiononte bota. Ai i shkruante idetë e tij në mënyrë që njerëzit e tjerë të mësonin prej tij. Kjo histori na mëson se kurioziteti dhe mendimi i kujdesshëm mund të ndriçojnë rrugën, ashtu si një ditë me diell të bën të ndihesh i ngrohtë dhe i ndritshëm.
Ekzistojnë disa tema të rëndësishme që përshkojnë filozofinë mesjetare. Këto tema na ndihmojnë të shohim se si e mendonin njerëzit jetën shumë kohë më parë.
Secila prej këtyre temave është si një copë enigme. Kur i bashkon të gjitha pjesët së bashku, mund të shohësh një pamje të përgjithshme të jetës dhe mençurisë që është ndërtuar gjatë shumë viteve.
Arsimi në kohët mesjetare ishte shumë i ndryshëm nga ai që kemi sot. Shumë nga truket e përdorura në shkollat mesjetare ishin të thjeshta dhe plot histori. Mësuesit përdornin shembuj nga jeta e përditshme për të shpjeguar ide të thella.
Për shembull, një mësues mund të tregojë një histori për një kalorës të guximshëm që gjithmonë bënte gjënë e duhur. Kjo histori do t'i ndihmonte nxënësit të mendonin rreth asaj që është e mirë dhe pse është e rëndësishme të bëhet zgjedhja e duhur.
Kjo mënyrë e thjeshtë e të mësuarit përdoret ende sot. Mësuesit tregojnë histori dhe përdorin shembuj të thjeshtë në mënyrë që të gjithë të mund të kuptojnë idetë e mëdha. Filozofia mesjetare na tregon se të mësuarit mund të jetë argëtues dhe plot surpriza.
Shumë libra të shkruar gjatë periudhës mesjetare mbahen mend edhe sot. Këto tekste përfshijnë histori, debate dhe mësime rreth jetës. Ato janë shkruar në një gjuhë që përzien artin me ide të qarta.
Kur i lexon këto libra të vjetër, është sikur të hapësh një arkë me thesar nga e kaluara. Çdo faqe ka ide që na tregojnë se si mendonin njerëzit dikur për besimin, të vërtetën dhe botën përreth tyre. Leximi i këtyre teksteve na ndihmon të vlerësojmë punën e palodhur të atyre që erdhën para nesh.
Këto tekste tregojnë gjithashtu se si njerëzit përdornin figura dhe simbole në fjalët e tyre. Ata shkruan për bukurinë e yjeve, misteret e natyrës dhe rëndësinë e të jetuarit një jetë mirësie.
Filozofia mesjetare nuk kufizohej vetëm në një vend. Ajo u zhvillua në shumë vende të ndryshme. Në Evropë, shumë kështjella dhe kisha të vjetra ishin qendra të dijes. Murgjit dhe studiuesit në këto vende shkruan ide që më vonë do të përhapeshin gjerësisht.
Përveç Evropës, idetë mesjetare u përhapën edhe në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut. Filozofët islamikë përkthyen shumë libra të rëndësishëm grekë dhe romakë. Këto përkthime ndihmuan në ndarjen e njohurive me studiuesit evropianë dhe pasuruan filozofinë mesjetare.
Ky shkëmbim idesh na kujton se të mësuarit nuk njeh kufij. Njerëz nga vende të ndryshme punuan së bashku për të ndarë mençurinë, ashtu si miqtë në shkollë ndihmojnë njëri-tjetrin të mësojnë gjëra të reja.
Filozofia mesjetare na jep mësime që mund t’i përdorim në jetën tonë të përditshme. Ja disa mësime të rëndësishme:
Këto mësime na ndihmojnë të jemi nxënës më të mirë dhe njerëz më të sjellshëm. Ato na tregojnë se pyetjet e thjeshta dhe idetë e përbashkëta mund të bëjnë një ndryshim të madh në jetën tonë.
Arti dhe kultura nga kohërat mesjetare mbartin shumë nga idetë e diskutuara nga filozofët. Për shembull, pikturat dhe tapiceritë shpesh tregojnë histori për dashurinë, nderin dhe të vërtetën. Simbolet në këto vepra arti i ndihmojnë njerëzit të kujtojnë mësime të rëndësishme rreth jetës.
Kur shihni një pamje të një drite që shkëlqen ose një peshore të ekuilibruar, mendoni për to si kujtesa të mençurisë dhe drejtësisë. Edhe sot, artistët përdorin simbole të ngjashme në veprat e tyre. Arti mesjetar mund të na mësojë se idetë, si bukuria dhe e vërteta, janë të përjetshme.
Pas Mesjetës, filloi një periudhë e re e quajtur Rilindje. Fjala "Rilindje" do të thotë "rilindje". Në këtë kohë, njerëzit i rishikuan idetë e filozofisë mesjetare dhe ndërtuan mbi to. Ata përzienin idetë e vjetra me mendime të reja për të krijuar edhe më shumë mençuri.
Ky ndryshim na tregon se idetë mund të rriten dhe të ndryshojnë me kalimin e kohës. Edhe nëse diçka duket e vjetër, ajo gjithmonë mund të na mësojë diçka të re. Udhëtimi nga filozofia mesjetare në mendimin modern është si një rrugë e gjatë dhe dredha-dredha e mbushur me shumë pika referimi interesante.
Mendimtarët modernë vazhdojnë të studiojnë filozofinë mesjetare. Ata mësojnë se bërja e pyetjeve të mëdha dhe zhvillimi i diskutimeve të thella janë pjesë e rëndësishme e çdo teme. Sot, edhe me shpikjet dhe teknologjinë moderne, mençuria e filozofisë mesjetare ende i frymëzon njerëzit të kërkojnë të vërtetën dhe të mirën.
Mund të përdorësh një kompjuter për të gjetur përgjigje tani, por ideja themelore mbetet e njëjtë. Kur mendon për të drejtën dhe të gabuarën ose kur pyet pse ndodhin gjërat, po përdor të njëjtën kuriozitet që kishin filozofët mesjetarë.
Kjo lidhje midis të vjetrës dhe të resë na tregon se mençuria nuk është e kufizuar nga koha. Mësimet nga filozofia mesjetare vazhdojnë të na ndihmojnë të orientohemi, ashtu siç na udhëhoqën shumë, shumë vite më parë.
Filozofia mesjetare është mendimi dhe pyetja e mençur e Mesjetës. Njerëzit bënin pyetje të mëdha si "Çfarë është e vërteta?" dhe "Si duhet të jetojmë?" gjatë kësaj kohe.
Mesjeta zgjati nga rreth vitit 500 deri në vitin 1500 të erës sonë. Në këtë periudhë, kështjellat, kalorësit dhe manastiret ishin pjesë e jetës së përditshme. Njerëzit mësonin në shkolla të vogla dhe lexonin libra të kopjuar me dorë.
Feja ishte shumë e rëndësishme në filozofinë mesjetare. Shumë mendimtarë besonin se besimi në Zot dhe arsyetimi i kujdesshëm mund të bashkëpunonin për të treguar të vërtetën rreth jetës.
Mendimtarë të mëdhenj si Agustini i Hippos, Boethiusi, Anselmi i Kanterbërit dhe Thoma Akuini ndihmuan në formësimin e ideve të filozofisë mesjetare. Ata folën për atë që është e mirë, atë që është e vërtetë dhe si të jetohet më mirë.
Filozofia mesjetare ndikoi gjithashtu në art dhe letërsi. Veprat e bukura të asaj kohe tregojnë ide të nderit, drejtësisë dhe mençurisë duke përdorur simbole dhe histori të thjeshta.
Edhe pse periudha mesjetare mbaroi, idetë e asaj kohe janë ende të rëndësishme sot. Ato na mësojnë të bëjmë pyetje, të vlerësojmë mendimet e ndryshme dhe të vazhdojmë të mësojmë gjatë gjithë jetës sonë.
Mos harroni, të mësuarit është një udhëtim. Ashtu si filozofët mesjetarë që eksploronin idetë e mëdha me kuriozitet dhe kujdes, edhe ju mund të eksploroni dhe të mësoni duke bërë pyetje dhe duke dëgjuar të tjerët. Ky kërkim i përjetshëm për dije na ndihmon të gjithëve të rritemi si njerëz më të mençur dhe më të sjellshëm.
