Mirë se vini studentë! Sot do të mësojmë rreth silogjizmave dhe logjikës propozicionale. Do të përdorim gjuhë të thjeshtë për të shpjeguar këto ide. Gjithashtu do të përdorim shembuj nga jeta jonë e përditshme për të na ndihmuar të kuptojmë. Logjika na ndihmon të mendojmë qartë dhe të marrim vendime të mira.
Logjika është një mënyrë të menduari. Na ndihmon të kuptojmë nëse diçka ka kuptim. Kur vendos se cilën lojë të luash ose çfarë të hash, përdor pak logjikë. Logjika bën pyetje si: "A ka kuptim kjo?" dhe "A është e vërtetë kjo?"
Përdorimi i logjikës do të thotë që i ndani gjërat në pjesë të thjeshta. Pastaj i bashkoni këto pjesë për të parë përgjigjen e plotë. Në këtë mënyrë, mund t’i zgjidhni problemet hap pas hapi.
Një silogizëm është një mënyrë e veçantë për të përdorur logjikën. Ai ka tre pjesë:
Për shembull, merrni parasysh silogjizmin më poshtë:
Deklaratë kryesore: Të gjithë qentë lehin.
Deklaratë e vogël: Buddy është një qen.
Përfundim: Prandaj, Buddy leh.
Ky silogizëm na tregon se si dy informacione mund të na japin një përgjigje të qartë.
Le të shohim disa shembuj më të thjeshtë:
Shembulli 1:
Të gjitha frutat kanë vitamina.
Një mollë është një frut.
Pra, një mollë ka vitamina.
Shembulli 2:
Të gjithë zogjtë kanë pendë.
Tweety është një zog.
Pra, Tweety ka pupla.
Shembulli 3:
Të gjitha makinat kanë nevojë për karburant.
Një makinë e kuqe është një makinë.
Pra, makina e kuqe ka nevojë për karburant.
Secili prej këtyre silogizmave përdor një rregull dhe një fakt për të arritur në një fund të qartë. Kjo metodë e të menduarit na ndihmon të kuptojmë botën përreth nesh.
Logjika propozicionale është një pjesë tjetër e logjikës. Ajo studion ide të thjeshta të quajtura propozicione . Një propozicion është një fjali që mund të jetë e vërtetë ose e gabuar.
Për shembull, fjalia “Qielli është blu” është një propozim. Mund të jetë i vërtetë kur qielli është i kthjellët. Ndonjëherë, kushtet mund ta ndryshojnë një propozim në të gabuar.
Logjika propozicionale shqyrton këto fjali themelore dhe na tregon se si t'i bashkojmë ato duke përdorur fjalë dhe ide të veçanta. Këto fjali themelore janë blloqet ndërtuese të të menduarit logjik.
Në logjikën propozicionale, ne përdorim fjalë të quajtura lidhëza logjike për të bashkuar fjalitë. Ja disa lidhëza të zakonshme:
Këto lidhëza na ndihmojnë të formojmë mendime të plota nga propozime të thjeshta. Ato janë si ngjitës që i mban idetë tona së bashku.
Ndonjëherë, ne përdorim simbole për të përfaqësuar këto ide. Për shembull, ne e shkruajmë rregullin e thjeshtë "nëse P atëherë Q" si:
\(P \rightarrow Q\)
Në këtë shprehje, \(P\) dhe \(Q\) janë fjali. Le të themi se \(P\) është "Po bie shi" dhe \(Q\) është "Toka është e lagësht". Atëherë shprehja lexohet si, "Nëse po bie shi, atëherë toka është e lagësht". Kjo është një mënyrë e thjeshtë për të treguar një shkak dhe pasojë duke përdorur simbole.
Çdo fjali që mund të jetë e vërtetë ose e gabuar është një propozim. Ja disa pika për të kuptuar propozimet:
Për shembull, "Më pëlqen çokollata" është një pohim sepse mund të vendosësh nëse është i vërtetë apo i gabuar. Në jetën tonë të përditshme, ne përdorim shumë pohime pa e vënë re fare.
Logjika propozicionale na tregon se si të bashkojmë ide të thjeshta për të formuar ide komplekse. Ja se si mund të bashkohen idetë e thjeshta:
Merrni parasysh fjalinë: “Unë pastroj dhomën time dhe bëj detyrat e shtëpisë.” Kjo fjali përdor fjalën “dhe” për të kombinuar dy ide. Të dyja duhet të ndodhin që fjalia të jetë plotësisht e vërtetë.
Tani merrni parasysh këtë fjali: “Do të shikoj televizor ose do të lexoj një libër.” Fjala “ose” do të thotë që një nga idetë mund të ndodhë. Kjo metodë e thjeshtë na ndihmon të bëjmë zgjedhje të qarta.
Deklaratë kryesore: Të gjitha lodrat janë argëtuese.
Deklaratë e vogël: Kjo është një lodër.
Përfundim: Pra, kjo është argëtuese.
Ky shembull tregon se si funksionon një silogizëm duke bashkuar dy ide të thjeshta për të formuar një përfundim.
Pohim: Nëse i mbaroj detyrat e shtëpisë, atëherë mund të luaj jashtë.
Kjo tregon se si funksionon një pohim “nëse… atëherë”. Ai lidh një shkak me pasojën e tij.
Deklaratë: Do të ha një akullore dhe një biskotë për ëmbëlsirë.
Ky shembull na ndihmon të shohim se si funksionon lidhëza "dhe" në logjikën propozicionale.
Ne përdorim logjikën çdo ditë, edhe kur nuk mendojmë për të. Ja disa mënyra se si logjika shfaqet në rutinën tonë të përditshme:
Çdo herë, përdorni hapa të thjeshtë të të menduarit për të vendosur se çfarë të bëni. Ky është të menduarit logjik në veprim.
Logjika është e dobishme në shumë aspekte të jetës. Ja disa shembuj nga bota reale:
Këta shembuj tregojnë se logjika na ndihmon të planifikojmë ditën tonë dhe të bëjmë zgjedhje.
Përveç silogizmave dhe logjikës propozicionale, ka edhe mënyra të tjera për të përdorur të menduarit logjik. Një model është kombinimi i disa ideve. Për shembull:
"Nëse e mbaroj pastrimin e dhomës sime dhe nëse bëj detyrat e shtëpisë, atëherë mund të shikoj shfaqjen time të preferuar." Këtu, duhet të jenë të vërteta dy kushte përpara se të ndodhë rezultati. Ky është një kombinim idesh që tregon se si funksionojnë së bashku hapa të shumtë.
Një model tjetër është t’i shikosh gjërat nga ana e kundërt. Për shembull, mund të thuash: “Nuk është me diell”. Kjo do të thotë të përdorësh fjalën “jo” për të treguar të kundërtën e një pohimi. Të menduarit në të kundërta mund të të ndihmojë të kontrollosh nëse idetë e tua kanë kuptim.
Kur dëgjon një histori, mund të pyesësh veten pse një personazh bëri një zgjedhje. Mund të mendosh: "Sepse kjo ndodhi, pastaj ndodhi gjëja tjetër". Kjo është përdorimi i silogjizmave në një mënyrë argëtuese.
Në lojëra, rregullat hartohen duke pasur parasysh logjikën. Rregullat të tregojnë se çfarë mund ose nuk mund të bësh. Kur i kupton rregullat, përdor logjikën propozicionale. Kjo të ndihmon të vendosësh për lëvizjen më të mirë.
Këto aktivitete tregojnë se logjika nuk është vetëm për shkollën; ajo është pjesë e çdo dite. Kur e përdorni mendjen tuaj me kujdes dhe ndiqni rregulla të thjeshta, ju po praktikoni të menduarit logjik.
Sot mësuam shumë gjëra rreth logjikës. Mësuam se logjika na ndihmon të vendosim nëse idetë kanë kuptim. Mësuam se silogizmat kanë tre pjesë: një pohim kryesor, një pohim dytësor dhe një përfundim. Kur i bashkojmë këto pjesë, mund të arrijmë në një përgjigje të qartë.
Ne gjithashtu eksploruam logjikën propozicionale. Kjo pjesë e logjikës studion fjali të thjeshta të quajtura propozicione. Çdo propozicion mund të jetë i vërtetë ose i gabuar. Duke përdorur fjalë si dhe , ose , nëse…atëherë , dhe jo , ne mund t'i bashkojmë këto fjali për të formuar ide më të gjera.
Simbolet ndonjëherë mund t’i shfaqin këto ide. Për shembull, simboli \( \rightarrow \) na ndihmon ta shohim një pohim “nëse…atëherë” në një mënyrë të qartë. Edhe pse ndonjëherë përdorim simbole, idetë që fshihen pas tyre janë shumë të thjeshta.
Çdo ditë, ju merrni vendime duke përdorur logjikën. Qoftë duke zgjedhur rroba, duke planifikuar ushqime të lehta apo duke ndjekur një rregull loje, ju përdorni silogizma dhe logjikë propozicionale pa e ditur fare. Ky mendim logjik është një mjet që ju ndihmon të mësoni dhe të rriteni.
Le të shqyrtojmë idetë e rëndësishme që mësuam sot:
Mbani mend, përdorimi i logjikës së thjeshtë është si të kesh një hartë të dobishme. Ajo të udhëzon te përgjigja e saktë dhe të ndihmon të shohësh se si lidhen idetë me njëra-tjetrën.
Vazhdo të ushtrosh të menduarit logjik çdo ditë. Me praktikë, do të bëhesh edhe më i mirë në të kuptuarit dhe përdorimin e këtyre ideve në shkollë dhe në shtëpi.
Faleminderit që mësuat rreth silogjizmave dhe logjikës propozicionale. Përdorni aftësitë tuaja të reja për të menduar qartë dhe për të bërë zgjedhje të zgjuara!
