Bu derste, ahlaki görelilik ve ahlaki mutlakçılık adı verilen iki fikri öğreneceğiz. Bu fikirler, insanların neyin doğru neyin yanlış olduğuna nasıl karar verdiğini anlamamıza yardımcı olur. Bu fikirleri açıklığa kavuşturmak için basit kelimeler ve kolay örnekler kullanacağız. Bu konular etik ve ahlak felsefesinden gelse de, bunları anlaşılması kolay bir şekilde öğreneceğiz.
Ahlaki görelilik, doğru veya yanlışın nerede olduğunuza veya kiminle olduğunuza bağlı olarak değişebileceği fikridir. Bu, farklı insanların ve farklı kültürlerin nasıl davranılacağı konusunda farklı kurallar üzerinde anlaşabileceği anlamına gelir. Ahlaki görelilikte, herkes için her zaman işe yarayan tek bir kural yoktur. Bunun yerine, insanlar hayata bakar ve kültürlerini, ailelerini ve toplumlarını düşünerek neyin iyi olduğuna karar verirler.
Örneğin, bir ülkede, belli bir gelenek, büyüklerinize her zaman onları dinleyerek saygı göstermenin çok önemli olduğunu söyleyebilir. Başka bir yerde, çocuklar özgürce konuşmaya ve yetişkinlere bile birçok soru sormaya teşvik edilebilir. Her iki düşünce biçimi de ahlaki görelilikte görülebilir. Her insan grubu, kendi inançlarına ve geleneklerine dayanarak kendileri için neyin doğru olduğuna karar verir.
Evdeki veya okuldaki kuralları düşünün. Bir sınıfta, herkesin oyun oynarken sırayla oynaması gerektiği kuralı olabilir. Başka bir sınıfta, kural öğretmenin öğrencileri rastgele çağırması olabilir. Her iki sınıf da düzeni ve adaleti korumak ister, ancak bunu yapma biçimleri farklıdır. Bu, ahlaki göreliliğe benzer. Buradaki fikir, kuralların nerede olduğunuza veya insanların neye inandığına bağlı olarak değişebileceğidir.
Başka bir örnek farklı ailelerde bulunabilir. Bazı ailelerde herkesin katı bir şekilde "lütfen" ve "teşekkür ederim" demesi gerektiği kuralı olabilir. Diğer aileler daha rahat olabilir ve nazik konuşmanın farklı yollarına izin verebilir. Bu farklılıklar, ahlaki göreliliğin bize öğrettiği gibi, neyin nazik ve iyi olarak kabul edildiğinin değişebileceğini gösterir.
Ahlaki mutlakçılık, doğru ve yanlış hakkında sabit kurallar olduğu fikridir. Bu, kim olursanız olun veya nerede yaşarsanız yaşayın bazı şeylerin her zaman doğru olduğu anlamına gelir. Ahlaki mutlakçılığa göre, bu kurallar asla değişmez. Herkes için her zaman aynıdır.
Ahlaki mutlakçılığın basit bir örneği, birisini bilerek incitmenin her zaman yanlış olduğu fikridir. Ne olursa olsun, başkalarını incitmek kötü olarak görülür. Bir diğer örnek ise dürüstlüktür. Birçok insan gerçeği söylemenin her zaman en iyi seçim olduğuna inanır. Bu fikirler, insanlar farklı ülkelerden veya kültürlerden olsalar bile değişmez.
Arkadaşlarınızla oynadığınızı ve kayıp bir oyuncak bulduğunuzu hayal edin. Ahlaki mutlakçılığa dayanan bir kural, ne olursa olsun oyuncağı sahibine geri vermeye çalışmanız gerektiğini söyleyebilir. Bu kural bir oyun alanından diğerine değişmez.
Başka bir örnek, sınıfta "vurmak yok" diyen bir kuraldır. Okulda, doğum günü partisinde veya evde olmanız fark etmez, vurmak her zaman yanlış kabul edilir. Bu, ahlaki mutlakçılığa benzer çünkü kural sabittir ve duruma bağlı değildir.
Bu iki fikri basit noktalarla karşılaştıralım:
Siz ve arkadaşınızın resim çizdiğinizi hayal edin. Boya kalemlerinizi her zaman paylaşmanız gerektiğini söyleyen bir kuralınız olabilir. Arkadaşınız bazen paylaşabilir, ancak bazen onları saklamanın sorun olmadığını düşünebilir. Ahlaki mutlakçılığa bakarsanız, paylaşmak her zaman kural olurdu. Ancak ahlaki görelilikte kural, duruma ve dahil olan kişilerin duygularına göre değişebilir.
Uzun zaman önce, insanlar neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında çok konuşurlardı. Bazı antik düşünürler, her insanın uyması gereken sabit kurallara inanıyorlardı. Bu, ahlaki mutlakiyetçilik fikridir. Nazik veya dürüst olmak gibi bazı kuralların asla değişmeyeceğini düşünüyorlardı.
Diğer düşünürler, bir grup insan için doğru olanın başka bir grup için doğru olmayabileceği görüşündeydiler. Doğru ve yanlış hakkındaki fikirlerimizin zamanla ve farklı kültürlerle değişebileceğine inanıyorlardı. Bu fikre ahlaki görelilik denir. Örneğin, dünyanın bir yerindeki insanlar özel bir bayramı benzersiz bir şekilde kutlarken, dünyanın başka bir yerindeki insanlar aynı bayramı çok farklı bir şekilde kutlayabilir. Her iki cevap da kabul edilebilirdir çünkü farklı ahlaki inançları yansıtırlar.
Hem ahlaki görelilik hem de ahlaki mutlakçılık seçimlerimizi anlamamıza yardımcı olur. Ahlaki görelilik bize başka düşünme biçimlerine açık olmayı öğretir. Farklı bir kültürden biriyle tanıştığımızda, onları çok çabuk yargılamadan doğru ve yanlış hakkındaki fikirlerini öğrenebiliriz.
Ahlaki mutlakiyetçilik, herkesin güvende kalmasına ve adil davranılmasına yardımcı olan bazı kurallar hakkında bize güçlü bir fikir verir. Örneğin, başkalarına zarar vermememiz gerektiği kuralı bize her zaman nazik olmayı öğretir. Birçok insan, toplumun adil kalması için bazı kuralların asla değişmemesi gerektiğini düşünür.
Her iki fikir de faydalıdır. Bazı kuralların çok önemli olduğunu görmemize yardımcı olurken, diğer fikirlerin esnek olabileceğini ve bir kişiden veya kültürden diğerine değişebileceğini görmemize yardımcı olurlar. Bu bilgi, her gün eylemlerimiz ve seçimlerimiz hakkında dikkatlice düşünmemize yardımcı olur.
Neyin doğru neyin yanlış olduğuna karar vermeye çalışırken basit sorular sormak faydalıdır. Bildiğiniz kuralları düşünün. Bu kurallar farklı yerlerde değişiyor mu? Yoksa her zaman aynı mıdır?
Örneğin, oyuncaklarınızı paylaşmayı düşünün. Kendinize şunu sorun: "Paylaşmak her zaman iyi midir, ne olursa olsun, yoksa duruma göre değişebilir mi?" Bu soruları sorduğunuzda, ahlaki mutlakçılığı ve ahlaki göreliliği düşünüyorsunuz.
Bu soruları kullanarak bir kuralın her zaman uyulması gereken bir kural olup olmadığına ya da farklı bir mekanda veya farklı insanlarla birlikte olduğunuzda değişip değişmeyeceğine karar verebilirsiniz.
Aileniz, arkadaşlarınız ve toplumunuz size doğru ve yanlışı öğretmede büyük rol oynar. Hangi kuralların önemli olduğunu ve hangilerinin değişebileceğini öğrenmenize yardımcı olurlar. Bazı aileler belirli eylemlerin her zaman iyi veya her zaman yanlış olduğu sabit kurallara inanır. Diğer aileler daha esnek olabilir ve farklı durumlarda farklı davranış biçimlerine izin verebilir.
Okulda, öğretmenler herkesin öğrenmesine ve güvende olmasına yardımcı olmak için kurallar koyabilir. Bu kurallar ahlaki mutlakiyetçilikten gelebilir. Aynı zamanda, arkadaşlarınızın neyin eğlenceli ve adil olduğuna dair farklı fikirleri olabilir. Bu ahlaki göreliliği gösterir. Her iki fikir de düşünceli bir insan olmayı öğrenmenize yardımcı olur.
Her gün, neyin doğru veya yanlış olduğuna inandığınızı gösteren seçimler yaparsınız. Atıştırmalığınızı paylaşmaya, bir arkadaşınıza yardım etmeye veya nazik bir söz söylemeye karar verdiğinizde, ahlaki bir seçim yapmış olursunuz. Bazen, bu seçimler sabit kuralları yansıtır, örneğin ne olursa olsun birine nazik davranmak gibi. Diğer zamanlarda, kararlarınız farklı durumlar nedeniyle değişebilir.
Örneğin, bir oyun oynamayı düşünün. Kurallardan biri herkesin sırasını beklemesi gerektiği olabilir. Birisi sırasını beklemeyi unutursa, bu diğerlerinin üzülmesine neden olabilir. Sıraya girmeme kuralı, ahlaki mutlakçılığa benzer, çünkü ne olursa olsun uyulur. Öte yandan, kuralların oyunu daha eğlenceli hale getirmek için değişebildiği bir oyun oynuyorsanız, ahlaki göreliliğe bakıyorsunuz demektir. Her iki yolu da anlamak, her gün daha iyi seçimler yapmanıza yardımcı olur.
Dünyanın farklı yerlerindeki insanların farklı gelenekleri vardır. Bu gelenekler, neyin doğru olduğuna inandıklarını şekillendirmeye yardımcı olur. Bazı kültürlerde, katı kurallara uymak çok önemlidir çünkü bazı eylemlerin asla değişmemesi gerektiğine inanırlar. Diğer kültürlerde, insanlar kuralların daha esnek olabileceğine ve zamana ve yere göre değişebileceğine inanabilir.
Örneğin, özel bir bayramı ele alalım. Bir ülkede, ailelerin saygıyı gösteren birçok katı geleneği olabilir. Başka bir ülkede, insanlar farklı eğlenceli ve rahat geleneklerle kutlama yapabilir. Her iki kutlama türü de doğru ve yanlış fikirlerine dayanır, ancak gelenekler kültürle birlikte değiştiği için ahlaki görelilik gösterirler.
Yetişkinler bile günlük hayatlarında ahlaki görelilik ve ahlaki mutlakçılıktan fikirler kullanırlar. Yetişkinler işte, okul kurullarında veya hükümetlerde kurallar koyarken neyin adil ve iyi olduğunu düşünürler. Bazı yasalar, insanların çalmak veya başkalarına zarar vermek gibi belirli eylemlerin her zaman yanlış olduğu konusunda hemfikir olması nedeniyle yapılır. Bu yasalar ahlaki mutlakçılığı gösterir.
Diğer zamanlarda, bir topluluktaki kurallar değişebilir çünkü insanlar neyin en iyi olduğuna dair farklı fikirlere sahiptir. Örneğin, bazı topluluklar kendilerine özgü kutlamalar, festivaller veya gelenekler için özel kurallar koyabilir. Bu esnek kurallar ahlaki görelilikten gelir. Her iki fikri de anlayarak, yetişkinler herkese karşı adil ve nazik kurallar oluşturmaya çalışırlar.
Bu fikirleri öğrenmek, yetişkinlerin büyük dünyasında bile doğru ve yanlış hakkındaki seçimlerin çok önemli olduğunu görmemize yardımcı olur. Bu farklılıkları bildiğimizde, topluluklarımızı yaşamak için daha iyi bir yer haline getirmeye yardımcı olabiliriz.
Bu fikirleri keşfetmek için kendinize sorabileceğiniz bazı basit sorular şunlardır:
Bu sorular, bir kuralın asla değişmeyen bir kural mı yoksa durumla birlikte değişen bir kural mı olduğunu görmenize yardımcı olur. Ayrıca sizin ve başkaları için neyin doğru olduğuna karar vermenize yardımcı olur.
Bugün öğrendiğimiz fikirler okulda diğer derslerle de bağlantılıdır. Sosyal bilgilerde, farklı insanların farklı gelenek ve göreneklere sahip olduğunu öğrenirsiniz. Edebiyatta, hikayelerdeki karakterler doğru ve yanlış hakkındaki hislerini ve fikirlerini gösteren seçimler yapar. Sanatta bile, farklı renkler ve şekiller farklı insanlar için özel anlamlara sahip olabilir.
Bu bağlantılar, doğru ve yanlışı öğrenmenin birçok dersin bir parçası olduğunu gösteriyor. Tarih veya bilim okuyor olun, insanların neyin iyi olduğuna nasıl karar verdiklerini anlamak, dünyayı daha nazik bir şekilde görmenize yardımcı olur.
Basit bir hikaye düşünelim. Anna ve Ben adında iki arkadaş düşünün. Anna, paylaşmanın her zaman nezaket göstermenin en iyi yolu olduğuna inanır. Atıştırmalığını her zaman olmayan birine ikram eder. Ancak Ben, bunun değişebileceğini düşünür. Bazen gerçekten ihtiyacı varsa, kendisi için bir atıştırmalık saklamanın sorun olmadığını düşünür. Anna'nın düşünme biçimi, ahlaki mutlakçılığa benzer bir fikir gösterir - paylaşmanın her zaman doğru olduğuna dair sabit bir kurala inanır. Ben'in fikri, ahlaki göreliliğe daha çok benzer çünkü kuralın ihtiyaçlarına göre değişmesine izin verir.
Bu hikaye, iyi olmanın kuralları hakkında düşünmenin farklı yolları olduğunu görmemize yardımcı olur. Her iki yol da farklı durumlarda yardımcı olabilir. Bu tür örnekler hakkında konuşarak, seçimlerimizin etrafımızdaki dünyayı nasıl daha iyi ve daha nazik hale getirdiği hakkında daha fazla şey öğreniriz.
Öğretmenleriniz ve ebeveynlerinizle konuşmak doğru ve yanlış hakkında daha fazla şey öğrenmenin harika bir yoludur. Onlara bir kuralın neden önemli olduğunu düşündüklerini sorun. Bu kuralın her yerde aynı olup olmadığını veya farklı yerlerde değişip değişemeyeceğini sorun. Ayrıca kitaplarda karakterlerin zor seçimler yaptığını gösteren hikayeler okuyabilirsiniz. Bu hikayeler, ahlak hakkında öğrenmenin büyüdükçe çıktığınız bir yolculuk olduğunu görmenize yardımcı olabilir.
Her karar verdiğinizde, bunun sabit bir kurala dayalı bir seçim mi yoksa duruma göre değişen bir seçim mi olduğunu düşünün. Bunu yaparak, hem ahlaki mutlakçılığı hem de ahlaki göreliliği anlama pratiği yaparsınız.
Bu fikirleri şu anda sınıfta basit kelimeler ve örneklerle öğreniyor olsanız da, aileniz ve arkadaşlarınızla bunlar hakkında konuşmak için birçok şansınız olacak. Başkalarını dinlemek ve düşüncelerinizi paylaşmak, bazı insanların neden bir şekilde düşündüğünü ve diğerlerinin neden farklı düşündüğünü anlamanıza yardımcı olabilir.
Bazen bir tartışmadan veya hikayeden sonra, "Bu kural her zaman doğru mu?" veya "Farklı bir yerdeysem bu kural değişir mi?" diye sorabilirsiniz. Bu sorular çok önemlidir. İnsanların kuralları nasıl yaptıkları konusunda derinlemesine düşündüğünüzü gösterirler.
Hem ahlaki görelilik hem de ahlaki mutlakçılık bize nezaket hakkında bilgi verir. İnsanların farklı kuralları olsa bile, hepsi nazik ve adil olmak ister. Ahlaki mutlakçılıkta, nazik olmak her zaman uyulması gereken bir kuraldır. Ahlaki görelilikte, nezaket duruma göre farklı görünebilir. Ana fikir, başkalarını önemsemenin çok önemli olduğudur.
Örneğin, üzgün veya incinmiş birini görürseniz, ona yardım etmek için kalbinizi kullanabilirsiniz. Bu basit nezaket eylemi, birçok kişinin her zaman iyi olduğuna inandığı bir seçimdir. Kurallar değişse bile nezaketin herkesin daha iyi hissetmesine yardımcı olan bir değer olduğunu gösterir.
Ahlaki fikirleri incelediğimizde, doğruyu ve yanlışı görmenin birçok yolu olduğunu öğreniriz. Bazı yollar çok katıdır ve bazıları değişime izin verir. Her iki görüş de davranışlarımız ve uyduğumuz kurallar hakkında düşünmemize yardımcı olur. Yoğun dünyamızda, bu fikirlerin farkında olmak saygılı ve mutlu bir şekilde birlikte yaşamamıza yardımcı olur.
Unutmayın, kurallar ve ahlak sadece talimatları takip etmekle ilgili değildir. Diğer insanlara saygı, özen ve dürüstlükle nasıl davranılacağını anlamakla ilgilidir. İster sabit kurallara ister esnek fikirlere inanın, neden belirli bir şekilde davrandığınızı bilmek çok önemlidir.
Bugün, ahlaki göreliliğin, doğru veya yanlışın duruma, kültüre veya aileye bağlı olarak değişebileceği fikri olduğunu öğrendik. Ayrıca ahlaki mutlakçılığın, bazı kuralların sabit olduğu ve her zaman uyulması gerektiği fikri olduğunu öğrendik. Her iki fikir de insanların nasıl birlikte yaşadığını ve her gün nasıl seçimler yaptığını anlamamıza yardımcı olur.
Okuldan, evden ve topluluğumuzdan örnekler konuşarak, bu fikirlerin eylemlerimize ve kararlarımıza bakış açımızı nasıl değiştirebileceğini gördük. Bu fikirleri bilmek, adil, nazik ve düşünceli bir insan olmanıza yardımcı olabilir.
Ahlaki Görelilik: Bu fikir bize neyin doğru veya yanlış olduğunun değişebileceğini öğretir. Kültüre, aileye ve duruma bağlıdır. Ahlaki görelilikte farklı görüşleri anlamayı ve diğer insanların yaşam biçimlerine saygı duymayı öğreniriz.
Ahlaki Mutlakiyetçilik: Bu fikir bize bazı kuralların her zaman aynı olduğunu öğretir. Dürüst olmak, nazik olmak ve başkalarına zarar vermemek, birçok insanın değişmediğine inandığı kurallara örnektir.
Her iki fikir de adalet, nezaket ve saygıyı öğrenmemize yardımcı olur. Bunlar okulda, evde ve toplumumuzda günlük hayatımızda faydalıdır.
Soru sormayı ve aileniz ve arkadaşlarınızla neyin doğru olduğuna inandığınız hakkında konuşmayı unutmayın. Bu, şefkatli ve düşünceli bir insan olmanıza yardımcı olacaktır. Bu ahlaki fikirleri öğrenmek, her gün iyi seçimler yapmanıza yardımcı olacak bir yolculuktur.
