Tarix - bu uzoq vaqtdan beri odamlar, voqealar va g'oyalarning hikoyasidir. Tarixiy bilim - bu biz o'tmish haqida bilgan narsadir. Ushbu dars sizga tarixni hikoyalar va faktlar to'plami sifatida tushunishga yordam beradi. Shuningdek, u odamlarning o'tmish haqida qanday chuqur o'ylashlarini ko'rsatadi. Biz tarixni eski harflarni o'qish, rasmlarga qarash va oilaviy hikoyalarni tinglash orqali o'rganamiz. Tarix bizga oldin sodir bo'lgan voqealarni aytib beradigan va bugungi va ertangi kun uchun saboq olishga yordam beradigan katta hikoyalar kitobiga o'xshaydi.
Tarixiy bilim - bu uzoq vaqt oldin sodir bo'lgan voqealarni o'rganishdir. Bu shunchaki sanalar ro'yxati emas. Bu odamlar nima qilganini, qanday yashaganini va nima uchun vaqt o'tishi bilan narsalar o'zgarganini tushunishning bir usuli. Tarixiy bilimlarni o'rgansangiz, odamlar o'tmish haqida qanday fikrda ekanligini ham bilib olasiz. Masalan, bobo va buvining bolaligi haqidagi hikoyasini tinglaganingizda, siz tarixdan bir parcha eshitasiz. Hikoya oddiy tarzda aytilsa ham, u bizga o'sha paytdagi hayot haqida ma'lumot beradi.
Bu bilim ko'plab manbalardan olingan. Ba'zan bu kitoblar va hujjatlardan kelib chiqadi. Boshqa paytlarda u eski fotosuratlar yoki harflar kabi narsalardan keladi. Bu manbalar bizga o'tmishni ko'rishga yordam beradi. Ular bizga uzoq vaqt oldin odamlar uchun muhim bo'lgan narsalarni ko'rsatadilar va voqealarni uzoq vaqt oldin sodir bo'lgan taqdirda ham eslab qolishimizga yordam beradi.
Tarixchilar o'tmishni bilish uchun turli manbalardan foydalanadilar. Ba'zi manbalar birlamchi manbalar deb ataladi. Asosiy manbalar birinchi qo'l hisoblari. Masalan, o‘tmishda yashab o‘tgan kishi yozgan kundalik daftar, eski maktub yoki uzoq o‘tmishdagi rasm birlamchi manbalardir. Ular bizga nima sodir bo'lganini aniq ko'rsatadilar, chunki ular voqea vaqtida yaratilgan.
Boshqa manbalar ikkilamchi manbalar deb ataladi. Bu o'tmishni o'rgangan odamlar tomonidan keyinroq yozilgan hikoyalar yoki kitoblar. Ular birlamchi manbalardan olingan ma'lumotlardan foydalangan holda nima bo'lganini tushuntiradilar. Masalan, yozuvchi mashhur voqea haqida eski kundaliklar va rasmlardan foydalangan holda hikoya qilsa, bu hikoya ikkinchi darajali manba hisoblanadi. Birlamchi va ikkilamchi manbalar bizga tarixiy bilimlarni shakllantirishga yordam beradi.
Tarix falsafasi tarix qanday va nima uchun yozilganligi haqida fikr yuritish usulidir. Unda “Tarix nima?” kabi savollar beriladi. va "Biz o'rgangan narsamiz haqiqat ekanligini qanday bilamiz?" Tarix falsafasini o‘rganuvchi odamlar o‘tmishdagi barcha voqealarni ko‘rib, “Nega bu voqea sodir bo‘ldi?” deb so‘rashadi. Ular, shuningdek, bir voqea haqida turli fikrlarga qarashadi.
Tarixning bu qismi detektiv bo'lishga o'xshaydi. Siz maslahatlarni qidirasiz va voqealar ortidagi sabablarni tushunishga harakat qilasiz. Masalan, bir kishining hikoyasi boshqa odamning hikoyasidan farq qilishi mumkin. Tarix falsafasi bizga o'tmishni tushunishning bir nechta usullari bo'lishi mumkinligini o'rgatadi. Bu bizni savollar berishga va turli nuqtai nazarlar haqida o'ylashga undaydi.
Tarixni o'rganishning ko'plab usullari mavjud. Siz o'tmish haqida hikoya qiluvchi kitoblarni o'qishingiz mumkin. Muzeyda eski fotosuratlar va artefaktlarga qarashingiz mumkin. Siz oila a'zolaringizning hikoyalarini tinglashingiz yoki tarixiy voqealar haqida qiziqarli video tomosha qilishingiz mumkin. Bu usullarning barchasi o'tmishdagi jumboqni birlashtirishga yordam beradi.
Tarixchilar bilganlarini tartibga solish uchun xaritalar va vaqt jadvallari kabi vositalardan foydalanadilar. Vaqt jadvali - eng qadimgisidan eng yangisiga qadar sodir bo'lgan voqealarni ko'rsatadigan oddiy chiziq. Vaqt jadvalini ko'rganingizda, voqealar tartibini osongina tushunishingiz mumkin. Tasavvur qiling-a, qog'ozga chiziq chizib, tug'ilgan kuningizni, maktabning birinchi kunini va boshqa muhim voqealarni belgilang. Bu tarixiy vaqt jadvaliga o'xshaydi, lekin voqealar uzoq vaqt oldin sodir bo'lgan va hikoyalar va rasmlarda yozilgan.
Xronologiya o'tmishdan hozirgi kungacha bo'lgan voqealarni tartibga solishni anglatadi. Vaqt jadvallari bizga bu tartibni aniq ko'rishga yordam beradi. Ular bizga birinchi bo'lib nima kelganini, keyin nima bo'lganini va keyin nima bo'lganini ko'rsatadi. Misol uchun, kundalik tartibingizning tartibini ko'rib chiqing: siz uyg'onasiz, nonushta qilasiz, maktabga borasiz va tushdan keyin o'ynaysiz. Tarix o'xshash. Tarixchilar tarixni o'rganayotganda, voqealar ketma-ketligini tushunish uchun voqealarni sodir bo'lgan tartibda tartibga soladilar.
Vaqt jadvallari foydalidir, chunki ular ma'lumotni shunday tartibga soladiki, hatto kichik tafsilot ham kattaroq hikoyaning bir qismiga aylanadi. Bayram yoki festival kabi muhim voqeaning vaqt jadvalini ko'rib chiqsangiz, ushbu tadbirga olib kelgan barcha qadamlarni ko'rishingiz mumkin. Bu sizga tarixdagi sabab va natijani tushunishga yordam beradi. Misol uchun, agar shaharda har yili yarmarka o'tkazilsa, uning qachon boshlangani, qanday o'sganligi va odamlar ko'p yillar davomida qanday nishonlangani vaqt jadvalini ko'rsatishi mumkin.
Ko'p odamlar tarixda muhim rol o'ynagan. Ular qilgan buyuk ishlari tufayli esga olinadi. Bu odamlar rahbarlar, o'qituvchilar, ixtirochilar yoki jasur jamoa a'zolari bo'lishi mumkin. Ularning harakatlari biz yashayotgan dunyoni shakllantirishga yordam berdi. Masalan, yangi yerlarga sayohat qilgan tadqiqotchilar yoki foydali asboblar yaratgan ixtirochilar o'zlarining hissalari bilan esga olinadi.
Hatto sizning oilangizda ham mehnatsevarlik, jasorat yoki mehribonlik haqida hikoyalar bo'lishi mumkin. Bu shaxsiy hikoyalar ham tarixning bir qismidir. Ular sizga tarix faqat katta kitoblardagi mashhur kishilar haqida emasligini ko'rsatadi; shuningdek, kundalik odamlar va vaqt o'tishi bilan paydo bo'ladigan kichik voqealar haqida.
Tarixiy bilimlarning qiziqarli tomoni shundaki, odamlar bir xil voqeani turli yo'llar bilan ko'rishlari mumkin. Buning sababi, har kimning o'z tajribasi va his-tuyg'ulari bor. Ikki kishi tug'ilgan kunni boshqacha eslashi mumkin. Biri qiziqarli o'yinlar haqida gapirishi mumkin, ikkinchisi esa mazali tortni eslaydi. Ikkala qarash ham bir xil bo'lmasa ham haqiqatdir.
Bu fikr bizga tarixni turli tomonlardan tushunish mumkinligini ko‘rsatadi. Tarix falsafasi bizga ko'p hikoyalarni tinglash muhimligini eslatadi. Buni qilish orqali biz nima sodir bo'lganligi haqida to'liqroq tasavvurga ega bo'lamiz. Bu bizga odamlar turli xil hikoyalarni aytib berishsa ham, har birining baham ko'rish uchun qimmatli narsasi borligini o'rgatadi.
Tarix nafaqat o'tmish haqida. Shuningdek, u bizga bugungi darslarni ham ko'rsatadi. Tarixni o'rganar ekanmiz, nima yaxshi, nima yaxshi emasligini bilib olamiz. Masalan, odamlar birgalikda ishlaganda muammolarni yaxshiroq hal qilishlarini bilib olishingiz mumkin. Maktabda do'stlaringiz bilan ishlaganingizda ushbu dars sizga yordam berishi mumkin.
Tarix bizga xatolar haqida ham o'rgatadi. O'tmishdagi muammolarga nima sabab bo'lganini tushunib, bugungi kunda ham xuddi shunday xatolardan qochishga harakat qilishimiz mumkin. Bu ertak yoki hikoyadan axloqiy o'rganishga o'xshaydi. Hayotda mehr-oqibat, insof va hamkorlik muhim ahamiyatga ega ekanligi tarixdan ma’lum. Tarixdan olingan saboqlar jamiyatlarimizga tinchlik va baxt olib keladigan tanlovlar qilishga yordam beradi.
Tarixiy bilim ko'p real dunyoda qo'llaniladi. Muzeyga tashrif buyurganingizda, o'tmish haqida hikoya qiluvchi eski narsalarni ko'rasiz. Bu narsalar kiyim-kechak, asboblar, o'yinchoqlar yoki hatto qo'lda yozilgan harflar bo'lishi mumkin. Har bir ob'ektning hikoyasi bor, bu bizga uzoq vaqt oldin odamlarning hayotini tushunishga yordam beradi.
Shahar rejalashtiruvchilari va jamoat rahbarlari ham qaror qabul qilish uchun tarixiy bilimlardan foydalanadilar. Ular shaharlarning vaqt o‘tishi bilan qanday o‘sib, o‘zgarganini o‘rganadilar. Bu ularga bog'lar, maktablar va yo'llarni rejalashtirishga yordam beradi. Misol uchun, agar shaharda juda qadimiy bog' bo'lsa, bu bog'ning tarixi jamiyatga kelajak avlodlar uchun unga qanday g'amxo'rlik qilishni hal qilishda yordam beradi.
Hatto maktabda ham muhim tarixiy voqealar haqida bilib olishingiz mumkin. O'qituvchilar muhim hujjatlarni imzolash yoki tadqiqotchilarning sarguzashtlari kabi voqealar haqida hikoya qiladilar. Ushbu hikoyalar sizni ilhomlantirishi va o'tmishdan o'rganish yaxshiroq kelajakni qurishga yordam berishini ko'rsatishi mumkin.
Tarixiy bilim faqat tarix kitoblarida mavjud emas. Bu sizning kundalik hayotingizda ham mavjud. Oilangizning urf-odatlari, maxsus bayramlari yoki hatto o'tib ketgan retseptlar haqida o'ylab ko'ring. Bu kichik tafsilotlar sizning tarixingizning bir qismidir. Ular sizni sizdan oldingi odamlar bilan bog'laydi.
Misol uchun, agar sizning oilangiz har yili bayramda maxsus tort tayyorlasa, bu an'ana tarixni saqlab qolishning bir usuli hisoblanadi. Siz nima uchun ishlar ma'lum bir tarzda amalga oshirilganligi va ularning oilangiz uchun nimani anglatishi haqida hikoyalarni o'rganasiz. Ushbu an'analarni saqlab, siz tarix hozirgi va kelajakda tirik ekanligini bilib olasiz.
Tarixni o'rganishda xotira juda muhimdir. Odamlar muhim voqealarni turli yo'llar bilan eslashadi. Ba'zida xotiralar aniq, ba'zida esa loyqa bo'lishi mumkin. Shuning uchun tarixchilar ko'p manbalarga murojaat qilishadi. Ular haqiqatda nima bo'lganini tushunish uchun xotiralarni tekshirish va solishtirishni xohlashadi.
Tasavvur qiling-a, siz va do'stingiz o'yin o'ynayapsiz va ikkalangiz ham o'yinning qismlarini eslaysiz. Bir do'st kulgili lahzani eslashi mumkin, ikkinchisi esa kichik kelishmovchilikni eslaydi. Ikkala do'st ham to'liq voqeani aytib berish uchun xotiralarini baham ko'rishadi. Xuddi shunday, tarixchilar o‘tmish haqida to‘liq tasavvur hosil qilish uchun ko‘plab xotiralar, hujjatlar va ashyolardan foydalanadilar.
Tarixchilar detektivlar jamoasi kabi ishlaydi. Ular turli xil manbalardan ma'lumot yig'adilar. Keyin ular butun hikoyani tushunish uchun bu qismlarni birlashtirdilar. Bitta tarixchi yangi ma'lumot topsa, uni boshqalar bilan baham ko'radi. Ushbu jamoaviy ish barchaga tarix haqida ko'proq ma'lumot olishga yordam beradi.
Birgalikda ishlash tarixchilarning bir-birining fikridan saboq olishini ham anglatadi. Ba'zida bitta tarixchi nimanidir yangicha ko'rishi mumkin. O'z g'oyalari haqida gapirib, ularning barchasi uzoq vaqt oldin sodir bo'lgan voqealarni tushunishlarini kuchaytiradilar. Ushbu hamkorlik yondashuvi tarixiy bilimlarni mustahkam va ishonchli qilishning juda muhim qismidir.
Tarix qiziqarli voqealarga to'la va bu hikoyalar bizni ilhomlantirishi mumkin. Ular bizga ajoyib sarguzashtlarni, jasur odamlarni va muhim kashfiyotlarni ko'rsatadi. Katta qiyinchilikni yengib o'tgan odam haqida eshitsangiz, bu sizni jasoratga olib kelishi mumkin. Tarix qiziqishni uyg'otadigan saboqlar va g'oyalar bilan to'ldirilgan xazina sandig'iga o'xshaydi.
Bu qiziqish o'rganishni qiziqarli qiladi. Nima uchun biror narsa sodir bo'lganligi yoki odamlar qanday yashaganligi haqida savollar berganingizda, siz o'zingiz biroz detektiv bo'lib qolasiz! Qanchalik qiziqsangiz, nafaqat tarixni, balki boshqa ko'plab fanlarni ham shunchalik ko'p o'rganasiz. Ushbu o'rganish ruhi sizni aqlli va atrofingizdagi dunyoga ko'proq qiziqtirishga yordam beradi.
Tarix bugungi kunda ham muhim. Bu bizga dunyo doimo o'zgarib borayotganini ko'rsatadi. Oilalarda o'tgan eski hikoyalardan tortib shaharlar va mamlakatlardagi yirik voqealargacha, tarix bizga hayot o'zgarishlarga to'la ekanligini aytadi. Ushbu o'zgarishlarni tushunganimizda, biz kelajakni yaxshiroq joyga aylantirishga yordam berishimizni bilib olamiz.
Tarixni o'rganish ham empatiyani rivojlantirishga yordam beradi. Bu bizga o'tmishdagi odamlarning orzulari, qo'rquvlari va umidlari bo'lganligini ko'rsatadi. Tarixni o‘rganish orqali siz qachon yashashingizdan qat’i nazar, mehr-oqibat, mardlik va mehnatsevarlik muhimligini bilib olasiz. O'tmish va hozirgi kun o'rtasidagi bu bog'liqlik bizni bir-birimizni tushunish va g'amxo'rlik qilishga undaydi.
Tarixni o'rganishning eng yaxshi usullaridan biri bu savol berishdir. "Nega bu voqea sodir bo'ldi?" kabi savollar. yoki "Odamlar bunga qanday munosabatda bo'lishdi?" o'tmish haqida chuqurroq o'ylashga yordam beradi. Savollar berganingizda, siz turli g'oyalar va voqealarni tushunishning yangi usullarini o'rganasiz.
Misol uchun, agar siz muzeyda eski ob'ektni ko'rsangiz, "Buni kim ishlatgan? Ular undan qanday foydalanishgan?" Savollar berish orqali siz ob'ekt ortidagi voqeani bilishga qiziqasiz va bu tarixni o'rganishni yanada qiziqarli qiladi.
Tarixda siz ko'pincha turli odamlar bir voqeani turli yo'llar bilan eslab qolishlarini ko'rasiz. Buning sababi shundaki, har bir kishi o'ziga xos nuqtai nazarga ega. Bir kishi voqeani juda xursand ko'rishi mumkin, boshqasi esa uni qayg'u bilan eslashi mumkin. Ikkala xotira ham ular uchun haqiqiydir.
Bu bizga tarix har doim ham oq va qora emasligini o'rgatadi. U ranglar va turli xil tuyg'ularga to'la. Ushbu farqlardan o'rganish bir vaqtning o'zida ko'plab nuqtai nazarlar mavjud bo'lishi mumkinligini tushunishga yordam beradi. Bu g'oya bizni boshqalarni diqqat bilan tinglashga va dunyoni ko'rishning turli usullari haqida o'ylashga undaydi.
Tarix faqat o'tmishni eslashdan iborat emas. Bu bizga yaxshi kelajak qurishga ham yordam beradi. O'tmishda nima ishlagan va nima ishlamaganini bilib olsak, bugungi kunda yaxshiroq tanlov qilishimiz mumkin. Bu o'z tajribamizdan o'rganishga o'xshaydi. O'yinchoqlarni baham ko'rish o'yin vaqtini yanada qiziqarli va adolatli qilishini bilsangiz, tez-tez baham ko'rishingiz mumkin.
Xuddi shunday, tarix bizga hamjihatlikda ishlash, mehribon bo‘lish, muammolarni tinch yo‘l bilan hal etish kabi saboqlarni o‘rgatadi. Ertangi kunni rejalashtirganimiz uchun bu darslar juda muhim. O'tmishga e'tibor qaratish va undan saboq olish orqali biz maktabimizni, jamoamizni va hatto butun dunyoni go'zalroq joyga aylantirishga yordam bera olamiz.
Ushbu darsda biz quyidagilarni bilib oldik:
Esingizda bo'lsin, tarix bizga hayotni o'rganishga yordam beradigan katta hikoyalar kitobiga o'xshaydi. O'tmishdagi har bir hikoya bizga yangi narsalarni o'rgatadi va qanday qilib mehribon, qiziquvchan va dono bo'lishni ko'rsatadi. Har bir tarixiy bilim bizni bugungi kunda va uzoq yillar davomida to'g'ri qarorlar qabul qilishga yo'naltiradigan kichik qadamdir.
Tarixni o'rganish, savollar berish va turli hikoyalarni tinglash orqali siz dunyo haqida kuchli tushunchani rivojlantirasiz. Bu sizga o'tmish saboqlarini hurmat qiladigan va undan yaxshi kelajak qurish uchun foydalanadigan o'ychan inson bo'lib o'sishiga yordam beradi. Tariximizni tashkil etuvchi ajoyib hikoyalarni o'rganish va o'rganishda davom etayotganingizda qiziqishingiz sizni boshqaring.
