Kafshët jetojnë së bashku në familje dhe grupe. Ato duhet të flasin me njëra-tjetrën për të qëndruar të sigurta, për të gjetur ushqim dhe për t'u kujdesur për njëra-tjetrën. Ato nuk përdorin fjalë siç bëjnë njerëzit. Në vend të kësaj, ato përdorin sinjale. Një sinjal është një mënyrë për të dërguar një mesazh duke përdorur tinguj, shikime, aroma ose lëvizje. Në këtë mësim, do të mësojmë rreth sinjaleve që përdorin kafshët dhe si reagojnë ato ndaj këtyre sinjaleve në familjet e tyre.
Kur kafshët dërgojnë një sinjal, kafshët e tjera në familje e vënë re atë. Ato më pas reagojnë në mënyra të ndryshme. Ndonjëherë reagimi është të afrohen, të ikin ose të ndihmojnë. Të kuptuarit e këtyre sinjaleve është shumë e rëndësishme për ta mbajtur familjen të bashkuar dhe të sigurt. Ne do të shqyrtojmë lloje të ndryshme sinjalesh dhe mënyrat se si kafshët reagojnë ndaj tyre. Ky mësim do të ketë shumë shembuj që mund t'i shihni në jetën e përditshme. Do të flasim për kafshë të njohura si zogjtë, qentë dhe bletët, si dhe disa më pak të zakonshme.
Një sinjal është një mesazh i dërguar nga një kafshë te një tjetër. Mund të jetë një tingull, një lëvizje, një ndryshim ngjyre apo edhe një erë. Këto sinjale u tregojnë anëtarëve të familjes gjëra të rëndësishme. Për shembull, një zog mund të këndojë një këngë të veçantë për të paralajmëruar zogjtë e tjerë për një grabitqar aty pranë. Një bletë mund të kryejë një valle për t'u treguar miqve të saj se ku të gjejnë lule të mira për nektar.
Sinjalet i ndihmojnë kafshët të:
Kur shihni një sinjal, mund ta imagjinoni sikur është si një kod sekret. Çdo familje shtazore mund të ketë edhe mënyrën e vet të veçantë të sinjalizimit. Sinjalet mund të jenë shumë të thjeshta, si një lehje ose një cicërimë, ose mund të jenë më komplekse, si një valle.
Ekzistojnë shumë lloje sinjalesh. Mund t’i grupojmë në disa kategori të thjeshta:
Sinjalet vizuale janë mesazhe të dërguara nëpërmjet shikimit. Këto sinjale përfshijnë lëvizjet e trupit, ndryshimet e ngjyrës ose shfaqjet. Për shembull, një pallua tregon pendët e tij të ndritshme për të tërhequr një mik. Disa peshq ndryshojnë ngjyrat për të folur me të tjerët. Në familjet e kafshëve, një mace mund ta harkojë shpinën për të treguar se është e zemëruar ose e frikësuar.
Sinjalet dëgjimore janë mesazhe të dërguara duke përdorur tinguj. Kjo është një nga mënyrat më të zakonshme se si kafshët komunikojnë. Zogjtë këndojnë për t'u treguar të tjerëve se ku janë ose për të tërhequr një partner. Qentë lehin për të treguar ngazëllim, për të paralajmëruar ose për të ftuar të luajnë. Në një familje kafshësh, një thirrje e qartë mund të jetë një shenjë për t'u mbledhur ose për të qenë vigjilentë. Këta tinguj mund të jenë të butë ose shumë të lartë.
Sinjalet kimike përdorin aroma ose kimikate për të dërguar mesazhe. Shumë insekte, si milingonat ose bletët, përdorin gjurmë kimike ose feromone për të komunikuar. Këto sinjale mund t'u tregojnë anëtarëve të tjerë të familjes se ku ndodhet ushqimi, ose mund të sinjalizojnë një rrezik aty pranë. Për shumë kafshë, një pikë e vogël ere mund të thotë shumë.
Sinjalet prekëse kanë të bëjnë tërësisht me prekjen. Në disa familje kafshësh, një shtytje e lehtë, një përkëdhelje apo edhe një lëpirje është një shenjë kujdesi dhe lidhjeje. Për shembull, këlyshët shpesh e lëpijnë fytyrën e nënës së tyre për të treguar dashuri. Në familjet e primatëve, përqafimet dhe kujdesi janë mënyra për të shprehur dashuri dhe mbështetje. Këto prekje fizike ndihmojnë në mbajtjen e familjes afër.
Familjet e kafshëve duhet të punojnë së bashku për të qëndruar të sigurta dhe të lumtura. Ato përdorin sinjale çdo ditë për t'i ndihmuar të mbijetojnë. Një sinjal mund të dërgohet te:
Kur kafshët japin një sinjal, është sikur të dërgojnë një shënim të vogël. Kafshët e tjera në familje e lexojnë shënimin duke përdorur sytë, veshët, hundën ose prekjen. Pastaj ato vendosin se çfarë të bëjnë. Kjo gjuhë e përbashkët i ndihmon familjet e kafshëve të punojnë së bashku si një ekip.
Zogjtë: Imagjinoni një zog të vogël të ulur në një degë. Kënga e tij mund të jetë një sinjal për t'u treguar zogjve të tjerë për fillimin e ditës. Kur një zog këndon, të tjerët mund t'i bashkohen, ose mund të fluturojnë për të takuar këngëtarin. Kur dëgjohet një sinjal i dobët, kjo mund të nënkuptojë se zogu dëshiron të qetësohet dhe të fshihet.
Qentë: Qentë përdorin lehje dhe gjuhë trupi për të komunikuar me familjen e tyre. Nëse një qen leh kur dikush vjen te dera, ai po dërgon një sinjal paralajmërues. Qentë e tjerë ose njerëzit në familje mund të reagojnë duke u afruar ngadalë ose duke ruajtur shtëpinë. Një tundje bishti dhe një lëpirje mund të jenë një sinjal miqësie. Në një familje qensh, këto sinjale janë shumë të rëndësishme për të treguar se si ndihen ata.
Bletët: Bletët kanë një mënyrë shumë të veçantë për të folur me njëra-tjetrën. Kur një bletë gjen një copë të mirë lulesh me shumë nektar, ajo kthehet në koshere dhe kryen një valle. Ky valle u tregon bletëve të tjera saktësisht se ku të fluturojnë dhe të gjejnë ushqimin. Vallëzimi është një lloj sinjali lëvizjeje që është i lehtë për t'u kuptuar nga bletët e tjera.
Elefantët: Në një familje elefantësh, sinjalet janë shumë të rëndësishme. Elefantët përdorin tinguj të ulët, të quajtur infratinguj, që njerëzit mund të mos i dëgjojnë. Këto tinguj të thellë udhëtojnë shumë larg. Elefantët i përdorin ato për të paralajmëruar anëtarët e familjes për rrezikun ose për t'i thirrur ata në distanca të gjata. Ata gjithashtu përdorin feçkat e tyre për të prekur dhe ngushëlluar njëri-tjetrin. Këto prekje të buta i ndihmojnë elefantët të qëndrojnë të lidhur dhe të kujdesen për njëri-tjetrin.
Për çdo sinjal, ka një përgjigje. Familjet e kafshëve duhet të përgjigjen saktë për të përmbushur nevojat e të gjithë anëtarëve. Përgjigja mund të jetë një veprim i shpejtë ose një lëvizje e ngadaltë dhe e butë. Ja disa shembuj:
Vrapimi drejt sigurisë: Kur një sinjal paralajmëron për një grabitqar aty pranë, si një lehje e fortë ose një thirrje e papritur alarmi nga një zog, anëtarët e familjes e dinë të fshihen ose të ikin. Ky reagim i shpejtë mund të shpëtojë jetë. Edhe një ndryshim i vogël në një sinjal mund të shkaktojë një ndryshim të madh në mënyrën se si veprojnë të tjerët në familje.
Mbledhja së bashku: Në shumë familje kafshësh, një thirrje ose lëvizje e veçantë mund të sinjalizojë se është koha për t'u takuar. Për shembull, një qenush nënë mund të lehë butësisht për t'i thirrur këlyshët e saj pranë vetes. Këlyshët mësojnë të dëgjojnë dhe të përgjigjen duke u afruar.
Gjetja e Ushqimit: Në familjet e bletëve, vallëzimi i valëzuar është një sinjal që u tregon bletëve të tjera se ku të fluturojnë. Përgjigja është se shumë bletë largohen nga kosherja për të mbledhur nektarin. Pa këtë sinjal dhe përgjigje të qartë, do të ishte shumë e vështirë për bletët të punonin së bashku për të gjetur ushqim.
Ngushëllimi i të tjerëve: Kur një kafshë në një familje është e lënduar ose e frikësuar, sinjalet e ngushëllimit dhe kujdesit ndihmojnë në qetësimin e situatës. Një prekje e butë nga një anëtar i familjes mund të jetë një sinjal i fortë mbështetjeje. Ky reagim fizik dhe emocional i bën të gjithë në familje të ndihen më të sigurt.
Sinjalet dhe përgjigjet janë si ngjitësi që mban të bashkuar një familje kafshësh. Ato i ndihmojnë kafshët të:
Imagjinoni veten dhe miqtë tuaj duke luajtur një lojë. Kur dikush bërtet "Shkoni!", të gjithë filloni të vraponi. Nëse dikush bërtet "Ndalo!", të gjithë ngrini. Në një mënyrë të thjeshtë, po përdorni sinjale dhe përgjigje. Familjet e kafshëve bëjnë të njëjtën gjë. Sinjalet e tyre i ndihmojnë ato të punojnë si një ekip i shkëlqyer.
Fëmijët mund të mësojnë shumë rreth sinjaleve dhe përgjigjeve duke vëzhguar kafshët. Ja disa ide për të parë komunikimin e natyrës:
Duke mësuar nga kafshët, fëmijët mund të kuptojnë se sinjalet janë kudo përreth nesh. Këto sinjale i ndihmojnë familjet e kafshëve të kujdesen për njëra-tjetrën, të mbrohen dhe të gjejnë ushqim. Ashtu siç përdorni fjalë ose veprime të thjeshta për të folur me miqtë dhe familjen tuaj, kafshët përdorin sinjale për të ndarë mesazhe të rëndësishme.
Shkencëtarët studiojnë sinjalet e kafshëve për të mësuar më shumë rreth natyrës. Ata vëzhgojnë se si sillen kafshët dhe regjistrojnë sinjalet e tyre. Ky hulumtim na ndihmon të kuptojmë pse kafshët veprojnë në mënyra të caktuara. Ndonjëherë, shkencëtarët e përdorin këtë informacion për të ndihmuar në mbrojtjen e specieve të rrezikuara. Kur ata e dinë se si sinjalizojnë dhe reagojnë kafshët, ata mund të krijojnë zona të sigurta ku kafshët kanë më pak të ngjarë të lëndohen nga rreziqe të tilla si ndotja ose uria.
Për shembull, nëse dihet që një grup zogjsh këndojnë me zë të lartë kur një skifter është afër, shkencëtarët mund ta mbrojnë atë zonë duke monitoruar për këto sinjale. Kjo do të thotë që shumë zogj mund të jenë të sigurt nëse dikush e dëgjon alarmin herët. Gjithashtu, të mësuarit rreth komunikimit të kafshëve mund të na ndihmojë të hartojmë mënyra më të mira për të punuar në ekipe. Në jetën tonë të përditshme, ne shohim se sa i rëndësishëm është komunikimi i qartë. Qoftë në shkollë, në shtëpi apo në shesh lojërash, ide të ngjashme na ndihmojnë të punojmë së bashku me lumturi.
Familjet e kafshëve na mësojnë se çdo sinjal ka një qëllim dhe çdo përgjigje është e rëndësishme. Nga lëvizja e qetë e një dreri deri te thirrja e fortë e një papagalli, sinjalet dhe përgjigjet janë një pjesë e natyrshme e jetës. Kur i shihni këto sinjale në natyrë, mund të jeni një shkencëtar i vogël dhe të përpiqeni të merrni me mend se çfarë nënkuptojnë ato. Çdo kafshë ka një mënyrë për të thënë: "Unë jam këtu dhe kam nevojë për ndihmën tuaj!"
Komunikimi i qartë është thelbësor në çdo familje. Në familjet e kafshëve, edhe sinjali më i vogël mund të nënkuptojë një ndryshim të madh. Kur sinjalet janë të thjeshta dhe të qarta, është më e lehtë për çdo anëtar të familjes të dijë se çfarë të bëjë. Kjo është e ngjashme me mënyrën se si duhet të flisni qartë kur flisni me miqtë tuaj. Nëse bërtisni "Kujdes!" të gjithë do ta dinë të shikojnë me kujdes. Kur kafshët sinjalizojnë, çdo anëtar dëgjon me kujdes në mënyrë që të mund ta mbajnë njëri-tjetrin të sigurt.
Ndonjëherë, sinjalet mësohen. Kafshët e vogla shpesh i shikojnë prindërit e tyre për të parë se si të veprojnë. Ato mësojnë se një tingull ose lëvizje specifike do të thotë diçka e veçantë. Për shembull, një këlysh i vogël mëson ndryshimin midis një lehjeje të gëzuar dhe një lehjeje të zemëruar. Me kalimin e kohës, këlyshi e kupton se si të reagojë ndaj secilit sinjal. Ky proces i thjeshtë mësimi është i ngjashëm me mënyrën se si mësojnë fëmijët në shtëpi dhe në shkollë.
Jo të gjitha kafshët sinjalizojnë në të njëjtën mënyrë. Shumë familje kafshësh kanë sinjalet e tyre të veçanta. Le të shohim disa shembuj të tjerë:
Peshqit: Disa peshq i përdorin ndryshimet e ngjyrave si sinjale. Një ngjyrë e ndritshme mund të nënkuptojë që peshku është gati për t'u çiftëzuar. Ngjyrat që zbehen mund të sinjalizojnë që peshku po fshihet nga një grabitqar. Këto ndryshime janë si mesazhe sekrete që vetëm peshqit e tjerë i kuptojnë.
Insektet: Përveç bletëve dhe milingonave, shumë insekte përdorin sinjale kimike. Një flutur mund të lërë një aromë në një lule, duke u thënë fluturave të tjera se lulja është një vend i mirë për të pirë nektar. Edhe krijesat e vogla kanë mënyra të shkëlqyera komunikimi!
Gjitarët: Në shumë familje gjitarësh, gjuha e trupit është e rëndësishme. Mendoni se si një majmun nënë e mban të voglin e saj. Mënyra se si lëviz dhe tingujt e butë që bën i tregojnë të voglit se është i sigurt. Po kështu, një grup kafshësh të egra, siç janë ujqërit, përdorin një kombinim të ulërimës dhe qëndrimeve të trupit për të bashkëpunuar kur gjuajnë ose mbrojnë territorin e tyre.
Çdo lloj kafshe ka sinjale të krijuara posaçërisht për të. Këto sinjale i ndihmojnë ato të mbijetojnë dhe të lulëzojnë në shtëpitë e tyre natyrore. Edhe nëse sinjalet duken ose tingëllojnë shumë ndryshe, ideja është e njëjtë: të ndash informacione të rëndësishme me anëtarët e familjes.
Kur i studiojmë këto sinjale, fillojmë të kuptojmë shumë gjëra rreth botës sonë natyrore. Shkencëtarët përdorin njohuritë tona për sinjalet e kafshëve për shumë arsye praktike. Për shembull:
Kafshët na frymëzojnë gjithashtu të jemi komunikues të mirë. Kur shihni mënyrat e buta se si kangurët, elefantët apo edhe milingonat e vogla flasin me njëri-tjetrin, mos harroni se mesazhet e qarta i ndihmojnë të gjithë të punojnë së bashku. Sinjalet e mira dhe përgjigjet e kujdesshme ndihmojnë si familjet e kafshëve ashtu edhe familjet njerëzore të duan, të kujdesen dhe të mbështesin njëri-tjetrin.
Në këtë mësim, mësuam se sinjalet janë mesazhe që kafshët përdorin për të folur me njëra-tjetrën. Këto mesazhe mund të jenë në formën e tingujve, pamjeve, aromave ose prekjeve. Familjet e kafshëve i përdorin këto sinjale për të ndarë informacione të rëndësishme, të tilla si:
Ne eksploruam disa lloje sinjalesh: sinjale vizuale si lëvizjet dhe ndryshimet e ngjyrës; sinjale dëgjimore si lehjet dhe cicërimat; sinjale kimike si feromonet nga insektet; dhe sinjale prekëse si prekjet ose lëpirjet. Çdo lloj sinjali luan një rol shumë të rëndësishëm në mbajtjen e familjeve të kafshëve të lidhura. Kur një kafshë dërgon një sinjal, anëtarët e tjerë të familjes dëgjojnë me vëmendje dhe përgjigjen. Ata mund të vrapojnë drejt sigurisë, të mblidhen së bashku ose të ofrojnë ngushëllim.
Gjithashtu pamë se komunikimi i qartë është i vlefshëm në të gjitha familjet. Ashtu siç përdorni fjalë të mira dhe veprime të kujdesshme kur flisni me familjen dhe miqtë tuaj, kafshët i përdorin sinjalet e tyre në mënyra që i ndihmojnë të mbijetojnë dhe të jenë të lumtura së bashku. Shkencëtarët mësojnë shumë mësime nga vëzhgimi i sinjaleve të kafshëve, duke i ndihmuar ato të mbrojnë natyrën dhe madje duke frymëzuar teknologji të re.
Mos harroni, sinjalet dhe përgjigjet janë si një gjuhë në natyrë. Ato tregojnë histori paralajmërimi, kujdesi dhe bashkëpunimi. Kur mësojmë nga kafshët, mësojmë sa e rëndësishme është të ndajmë ndjenjat tona qartë dhe të dëgjojmë njëri-tjetrin me kujdes.
Ky mësim tregon se edhe pse kafshët nuk flasin si njerëzit, ato kanë një mënyrë të bukur dhe të thjeshtë për të komunikuar. Sinjalet e tyre ua bëjnë jetën më të lehtë dhe i ndihmojnë të punojnë së bashku si familje. Duke i kuptuar këto sinjale, mund të shihni se sa e mrekullueshme është natyra dhe madje mund të mësoni se si të jeni vetë një komunikues më i mirë.
