Dağlar, çevredeki arazinin üzerinde yükselen yer şekilleridir. Bir dağ, Dünya yüzeyinin genellikle bir zirvesi veya tepesi olan doğal bir yükselişidir. Bir dağın zirvesine zirve, tabanına taban denir. Genellikle bir tepeden daha dik ve daha uzundur. Dağlar, dünya kara yüzeyinin beşte birini kaplar ve dünya ülkelerinin yüzde 75'inde görülür.
Tipik olarak, bir dağ deniz seviyesinden en az 1000 fit yükselecek ve dünyanın en yüksek dağı olan Everest Dağı 29.036 fit yükselecek. Küçük dağlara (3000 fitin altında) genellikle tepe denir.
Bazı dağlar yükselirken, onların büyüdüğünü göremezsiniz. Dağların oluşması çok çok uzun zaman alır.
Dağlar, Dünya'nın kabuğu büyük kıvrımlar halinde yukarı itildiğinde veya bloklar halinde yukarı veya aşağı doğru itildiğinde oluşur. Dağlar milyonlarca yılda oluşur. Hepsi aynı değil. Kıvrım, blok, kubbe ve volkanik dağlardır. Dağlar, kayalık yüzeyi aşındıran hava koşulları tarafından sürekli aşındırıldıkları için çentiklidir.
Beş temel dağ türü vardır:
1. Kıvrımlı Dağlar - Kıvrımlı Dağlar en yaygın dağ türüdür. Dünyanın en büyük sıradağları Fold Dağlarıdır. Bu aralıklar milyonlarca yılda oluşmuştur. Kıvrımlı Dağlar, iki plaka kafa kafaya çarpıştığında ve kenarları ufalandığında oluşur, tıpkı bir kağıt parçasının birbirine itildiğinde katlanması gibi.
Yukarı kıvrımlar antiklinaller olarak bilinir ve aşağı kıvrımlar senklinallerdir.
Fold Dağları örnekleri şunları içerir:
Himalaya Dağları, Hindistan Asya'ya çarptığında ve kıtalardaki en yüksek sıradağları yukarı ittiğinde oluştu.
Güney Amerika'da And Dağları, Güney Amerika kıta levhası ile okyanus Pasifik levhasının çarpışmasıyla oluşmuştur.
2. Fay Bloğu Dağları – Bu Dağlar, yer kabuğundaki faylar veya çatlaklar bazı malzemeleri veya kaya bloklarını yukarı ve aşağı doğru zorladığında oluşur. Yerin katlanması yerine, yer kabuğu kırılır (ayrılır). Bloklara veya parçalara ayrılır. Bazen bu kaya blokları birbirinden ayrıldıkça yukarı ve aşağı hareket eder ve kaya blokları birbirinin üzerine yığılır.
Genellikle fay bloklu Dağların ön tarafları dik, arka tarafları eğimlidir.
Fay bloklu Dağların örnekleri şunları içerir:
3. Dome Dağları – Dome Dağları, büyük miktarda erimiş kayanın (magmanın) yer kabuğunun altında yukarı doğru ilerlemesinin sonucudur. Magma, yüzeye fiilen patlamadan, üst üste binen kaya katmanlarını yukarı iter. Bir noktada magma soğur ve sertleşmiş kaya oluşturur. Yükselen magmanın oluşturduğu yükselen alan, bir kürenin (topun) üst yarısı gibi göründüğü için kubbe olarak adlandırılır. Sertleşmiş magmanın üzerindeki kaya tabakaları kubbeyi oluşturacak şekilde yukarı doğru bükülür. Ancak çevredeki kaya tabakaları düz kalır.
Kubbe çevresine göre daha yüksek olduğu için yukarıdan rüzgar ve yağmurla aşınma meydana gelir. Bu, dairesel bir dağ silsilesi ile sonuçlanır. Yer yer aşınmış olan kubbeler, Kubbe Dağları adı verilen birçok ayrı zirveyi oluşturmaktadır.
4. Volkanik Dağlar – Adından da anlaşılacağı gibi, volkanik dağlar volkanlardan oluşur. Volkanik Dağlar, yerin derinliklerindeki erimiş kayaların (magma) yüzeye çıkması ve yüzeye yığılmasıyla oluşur. Magma, yer kabuğunu yarıp geçtiğinde lav olarak adlandırılır. Kül ve lav soğuduğunda, bir kaya konisi oluşturur. Kaya ve lav üst üste yığılır.
Volkanik dağların örnekleri şunları içerir:
5. Yayla Dağları (Erozyon Dağları) – Yayla Dağları içsel faaliyetlerle oluşmaz. Bunun yerine, bu dağlar erozyonla oluşur. Yaylalar, Dünya içindeki kuvvetler tarafından deniz seviyesinin üzerine itilen veya lav katmanlarından oluşan geniş düz alanlardır. Sözlük, bunları deniz seviyesinden 600 metrenin üzerinde, 'yüksek seviyeli' düz arazilerin geniş alanları olarak tanımlar. Yayla Dağları genellikle kıvrımlı dağların yakınında bulunur. Yıllar geçtikçe akarsular ve nehirler plato boyunca vadileri aşındırarak vadiler arasında dağlar bırakır.
Yeni Zelanda'daki dağlar Plato Dağları'na örnektir.
