Vadi iki təpə və ya dağ arasında yerləşən və enindən daha uzun olan relyef formasıdır. Vadilər ya U-şəkilli, ya da V-şəkillidir və onların forması və növü formalaşması ilə xarakterizə olunur.
Çaylar tərəfindən eroziya əsas vadi əmələ gəlməsi prosesidir; yer qabığının və buzlaqların hərəkəti kimi digər proseslər də bəzi hallarda mühüm rol oynayır.
Bəzi vadilərdə çaylar axır və çay dərələri adlanır.
Vale xüsusilə geniş çay vadisidir.
Buzlaq vadiləri buzlaqlardan əmələ gəlir və adətən U şəklində olur.
Asma dərələr əsas vadidən daha yüksəkdir və tez-tez çıxışlarında gözəl şəlalələr yaradır.
Nəhəng dərələr yer qabığının parçalanması və ya ayrılması zamanı əmələ gəlir.
Çuxurlar təpələr və ya dağlar arasındakı kiçik dərələrdir.
Vadilər dəniz səviyyəsindən aşağı batdıqda batmış vadilərə çevrilirlər. Onların forması yaxşı bir liman yaradır.
Yüksək yan divarları olan çox dar vadilərə çox vaxt dərələr deyilir.
Dərin və geniş olan vadilərə kanyonlar deyilir.
Rift vadiləri yer səthinin altında olan tektonik plitələr yer qabığını genişləndirdikdə yaranır.
Vadilərin üç əsas növü var - V formalı dərə, düz döşəməli vadi və U formalı dərə.
Bu dərələri çaylar əmələ gətirir; onlar V-şəkilli en kəsiyi və çox dik tərəfləri var. Bu dərələr daha sıldırım sahilə malik olduğuna görə adətən çayın mənbəyinin yaxınlığında olur; lakin onlar da aşağı axınla formalaşa bilər. V-şəkilli dərələr eroziya nəticəsində əmələ gəlir. Çay öz suyunda daş və qaya daşıyır. Suyun gücü və qayaların və daşların üyüdülməsi çayın yatağına kəsilərək vadi oyulur. Zaman keçdikcə dərə daha da dərinləşir və genişlənir.
U-şəkilli dərə, vadinin buzlaq tərəfindən dərinləşməsindən sonra qalan formadır. Vadinin kənarlarını və dibini buzla aşındırdıqdan sonra çay tərəfindən yaradılan orijinal V formalı dərə genişlənir və dərinləşir.
Üçüncü tip vadi düz döşəməli dərə adlanır və dünyada ən çox yayılmış tipdir. Bu dərələr, V formalı dərələr kimi, axınlardan əmələ gəlir, lakin onlar adətən daha qədim və ya daha inkişaf etmiş olurlar. Axının kanalının yamacı hamarlaşdıqca və sıldırım V və ya U formalı dərəni hamarlamağa başlayanda vadinin dibi daha da genişlənir. Zaman keçdikcə axar vadinin torpağını aşındıraraq onu daha da genişləndirir. Bu proses zamanı vadinin forması V və ya U formalı vadidən geniş düz vadi döşəməsi olan bir vadiyə çevrilir. Düz döşəməli vadiyə Nil çayı vadisini misal göstərmək olar.
