Back to the topics list

расудување

Што е расудување?

Расудувањето е когнитивна способност да се обработуваат информации, да се анализираат прашањата, да се проверат фактите и да се оправдаат верувањата или дејствијата врз основа на постојното или новото знаење. Тоа е една од клучните карактеристики што ги разликува луѓето од другите видови. Расудувањето е тесно поврзано со размислувањето, интелектот и процесот на разбирање.

Човечкото расудување генерално може да се класифицира во три главни типа:

• Математичко расудување - вклучува логично размислување применето на броеви, равенки и квантитативни проблеми.
• Нелогично расудување - Вклучува емоционално и лингвистичко расудување кое можеби не следи строги логички структури.
• Логичко расудување – Следи структурирани обрасци за да извлече заклучоци врз основа на докази и логички принципи.

Видови логичко расудување

Логичкото расудување може дополнително да се категоризира во три основни типа:

• Дедуктивно расудување - Започнува од општа премиса и се движи кон конкретен заклучок. Ако премисите се вистинити, заклучокот исто така мора да биде вистинит. Пример: „Сите луѓе се смртни. Сократ е човек. Затоа, Сократ е смртен“.
• Индуктивно расудување – Извлекува општи заклучоци од конкретни набљудувања. Иако дава веројатни заклучоци, не гарантира апсолутна сигурност. Пример: „Сонцето досега секој ден изгреваше на исток. Затоа, утре ќе изгрее на исток“.
• Абдуктивно расудување - вклучува формирање на веројатно објаснување врз основа на нецелосни информации. Најчесто се користи при формирање на хипотези. Пример: „Улиците се влажни. Можеби врнеше“.

Дополнително, неформалните видови расудување вклучуваат вербално расудување (разбирање и обработка на пишани или говорни информации) и интуитивно расудување (засновано на инстинкт или потсвесна обработка на информации). При одлучувањето во реалниот живот, логичното и интуитивното расудување често комуницираат и понекогаш може да се судрат, особено во социјални контексти.

на расудување при одлучување

Расудувањето помага да се генерираат нови идеи, да се решат проблемите и да се донесат информирани одлуки. Ги оправдува настаните или појавите со анализа на причините и последиците. Ефективното расудување им овозможува на поединците да презентираат аргументи засновани на здрава логика и докази, што доведува до подобри пресуди.

Филозофски перспективи на расудувањето

Според филозофот Јирген Хабермас, расудувањето може да се подели во три различни категории:

• Когнитивно-инструментално расудување - Се користи во научни методи за да се прават набљудувања, да се формулираат предвидувања и да се контролираат исходите врз основа на хипотези. Пример: „Научниците забележуваат тренд на климатските промени и предвидуваат идни покачувања на температурата“.
• Естетско расудување - се применува во уметноста и литературата, каде толкувањето и субјективното разбирање играат улога. Пример: „Двајца луѓе различно гледаат на иста слика - едниот гледа тага, другиот гледа надеж“.
• Морално-практично расудување – Вработен во етички и политички дискусии, следејќи ги универзалните морални принципи. Пример: „Да се ​​расправа дали училишните униформи треба да бидат задолжителни врз основа на правичност и изразување на учениците“.

Друга разлика е помеѓу приватното расудување и јавното расудување:

Приватно резонирање – се користи кога поединците работат во структурирани улоги во општеството, како што се работни места или институции.

Јавно расудување – се користи кога поединците размислуваат независно, надвор од институционалните ограничувања, за да се вклучат во рационален дискурс.

Заклучок

Расудувањето е основна човечка способност која ни овозможува да го разбереме светот, да ги оправдуваме верувањата и да ги решаваме проблемите. Со разбирање на различните видови расудување и нивните примени, поединците можат да ги подобрат своите вештини за критичко размислување и да донесуваат добро информирани одлуки и во личниот и во професионалниот живот.