Bu derste şunları öğreneceksiniz:
Çöller tipik olarak son derece düşük miktarda yağmur alan alanlardır. Genellikle yılda 10 inç veya daha az yağmur alırlar. Dünya yüzeyinin yaklaşık üçte biri çölle kaplıdır. Çöl kelimesinin asıl anlamı 'terk edilmiş yer'dir. Genel bir su eksikliği ile karakterize edilirler. Kuru toprağa, çok az veya hiç yüzey suyuna ve yüksek buharlaşmaya sahiptirler. Çölde toplanan kum yığınları gibi büyük dağlara kum tepeleri denir.
Kum tepecikleri
Çöller çok düşük nem ile son derece kurudur. Zemini yalıtmaya yardımcı olacak "battaniyeleri" yoktur. Sonuç olarak, gün boyunca çok ısınırlar, ancak güneş battıktan sonra hızla soğuyabilirler. Bazı çöller gündüzleri 100°F'nin oldukça üzerindeki sıcaklıklara ulaşabilir ve ardından gece boyunca donma noktasının (32°F) altına düşebilir.
Kuzey Afrika'nın Sahra'sı ve güneybatı ABD, Meksika ve Avustralya'nın çölleri gibi çöllerin çoğu alçak enlemlerde meydana gelse de, başka bir çöl türü olan soğuk çöller, Utah ve Nevada'nın havzasında ve dağlık bölgelerinde ve bazı bölgelerinde görülür. Batı Asya'nın. Çöl biyomu, Avrupa hariç her kıtada bulunabilir.
Ana yağış şekli olarak yağmur alan çöllere sıcak çöller, ana yağış şekli olarak kar alan çöllere ise soğuk çöller denir. Kuzey Kutbu ve Antarktika'nın buzsuz bölgelerinin çoğu kutup çölleri olarak bilinir. Dünyadaki çöllerin sadece yaklaşık %20'si kumla kaplıdır.
Dünyanın en büyük soğuk çölü Antarktika'dır. Dünyadaki en büyük sıcak çöl Sahra'dır. 300 milyon mil kareyi kapsıyor. Sahra Çölü, 12 farklı ülkeyi kapsayan Kuzey Afrika'da yer almaktadır. Orta Doğu'daki Arap Çölü, dünyadaki en büyük ikinci sıcak çöldür. Diğer büyük çöller arasında Asya'daki Gobi Çölü, Afrika'daki Kalahari Çölü, Güney Amerika'daki Patagonya Çölü, Avustralya'daki Büyük Victoria Çölü, Orta Doğu'daki Suriye Çölü ve Kuzey Amerika'daki Büyük Havza Çölü yer alır.
Sıcak Çöl ve Soğuk Çöl
| Sıcak Çöl | Soğuk tatlı |
| Aşırı sıcak iklime sahip bir çölü ifade eder. | Aşırı soğuk bir iklime sahip bir çölü ifade eder. |
| Yüksek sıcaklığa sahiptir. | Düşük bir sıcaklığa sahiptir. |
| Sıcak çöller tropikal ve alt tropikal bölgelerde (kıtaların batı kıyıları) bulunur. | Soğuk çöller çoğunlukla daha yüksek enlemlerde ılıman bölgelerde bulunur. |
| Yüksek güneşe ve kumlu toprağa sahiptir. | Yerde buz ve kar var. |
| Kırmızı veya turuncu renktedir. | Gri renklidir. |
| Yağış seviyeleri genellikle soğuk çöllerden daha düşüktür. | Sıcak çöllerden daha yüksek yağış seviyelerine sahip olma eğilimindedirler. |
| Buharlaşma yağıştan daha fazladır. | Yağış buharlaşmadan daha fazladır. |
| Yengeç Dönencesi ve Oğlak Dönencesi'nde yer alır. | Yengeç Dönencesi'nin kuzeyinde ve Oğlak Dönencesi'nin güneyinde yer alır. |
| Yaygın olarak bulunan hayvanlar arasında rezene tilkileri, develer, yılanlar, çakallar vb. | Yaygın olarak bulunan hayvanlar arasında kutup ayıları, geyikler, tavşanlar, kanguru fareleri, cep fareleri, porsuklar vb. |
| Bitki örtüsü çok nadirdir ve çoğunlukla yeri saran çalılar ve kısa odunsu ağaçları içerir. | Bitki örtüsü iğne benzeri yapraklarla dağılmıştır. |
| Örnek: Sahra, Arap, Thar, Kalahari. | Örnekler: Antarktika, Grönland, İran, Türkistan, Kuzey ve Batı Çin. |
Çöl biyomları çeşitli özelliklere göre sınıflandırılabilir. Dört ana çöl türü vardır:
1. Subtropikal Çöller - Subtropikal çöller yıl boyunca sıcak ve kuraktır. Bunlar en sıcak çöllerdir. Asya, Avustralya, Afrika ve Kuzey ve Güney Amerika'da bulunurlar. Subtropikal çöller yazın çok sıcak ve kurak, kışın ise daha serin ama yine de kurudur. Yağışlar kısa aralıklarla meydana gelir. Bu çöllerde hava o kadar sıcak ve kurudur ki, bazen yağmur daha yere düşmeden buharlaşır. Subtropikal çöllerdeki toprak genellikle kumlu veya kaba ve kayalıktır.
Subtropikal çöllerdeki bitkiler ve hayvanlar, yüksek sıcaklıklara ve nem eksikliğine dayanabilmelidir. Subtropikal çöldeki çalılar ve küçük ağaçlar genellikle nemi tutacak şekilde uyarlanmış yapraklara sahiptir. Subtropikal çöllerdeki hayvanlar genellikle geceleri daha serin olduğunda aktiftir.
2. Kıyı Çölleri – Kıyı çölleri, kıyı boyunca serin ve sıcak bölgelerde meydana gelir. Serin kışları ve uzun, sıcak yazları vardır. Kıtaların batı kıyılarında 20° ile 30° enlemleri arasında kıyı çölleri bulunur. Kıyı açıklarında rüzgarlar doğu şeklinde esiyor ve nemin karaya taşınmasını engelliyor. Afrika'daki Namib Çölü ve Şili'deki Atacama Çölü kıyı çölleridir.
3. Soğuk Kış Çölleri – Soğuk kış çölleri, yarı kurak çöller olarak da bilinir. Uzun, kuru yazları ve düşük yağmur veya kar yağışlı soğuk kışları vardır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, Büyük Havza, Colorado Platosu ve Kızıl Çöl, hepsi soğuk kış çölleridir. Diğer soğuk kış çölleri arasında Çin'deki Gobi Çölü ve Moğolistan ve Arjantin'deki Patagonya Çölü yer alır. Soğuk kış çöllerinde yağış olmaması genellikle yağmur gölge etkisinden kaynaklanır. Yağmur gölgesi etkisi, yüksek bir sıradağ nemin bir alana ulaşmasını engellediğinde meydana gelir. Himalaya Dağları, yağışların Gobi Çölü'ne ulaşmasını engeller.
4. Kutup Çölleri – Kutup çölü, Arktik ve Antarktika bölgelerinde bulunur. Daha sıcak çöller gibi onlar da çok az yağış alırlar. Aşırı koşullara rağmen, çöller çok çeşitli bitki ve hayvan yaşamına ev sahipliği yapar.
Çölün zorlu ortamında yalnızca belirli bitki türleri hayatta kalabilir. Bunlara kaktüsler, çimenler, çalılar ve bazı kısa ağaçlar dahildir. Çölde çok fazla uzun ağaç görmezsiniz. Bu bitkilerin çoğunun gövdelerinde, yapraklarında veya gövdelerinde su depolamanın bir yolu vardır, böylece uzun süre susuz yaşayabilirler. Ayrıca birbirlerinden yayılma eğilimindedirler ve yağmur yağdığında mümkün olan tüm suyu toplayabilmeleri için geniş bir kök sistemine sahiptirler. Birçok çöl bitkisi, onları hayvanlardan korumaya yardımcı olmak için keskin dikenler ve iğnelerle donanmıştır.
Hayvanlar, aşırı sıcaklıklara ve su eksikliğine rağmen çölde hayatta kalmaya adapte oldu. Hayvanların çoğu gececidir - günün sıcağında uyurlar ve gece daha serin olduğunda dışarı çıkarlar. Bu hayvanlar serin kalabilmek için gün boyunca toprak altındaki oyuklarda, tünellerde uyurlar. Çöl hayvanları arasında mirketler, develer ve yuvalı kurbağa, akrepler ve çekirge gibi sürüngenler bulunur.
Çölde yaşayan hayvanlar da az suya ihtiyaç duymaya adapte olmuşlardır. Birçoğu ihtiyaçları olan tüm suyu yedikleri yiyeceklerden alıyor. Diğer hayvanlar daha sonra kullanmak üzere su depolar. Deve, kamburunda yağ biriktirirken, diğer hayvanlar kuyruklarında yağ depolar.
Çöl çok kuru olduğu için rüzgar çakılları ve kumu toz haline getirir. Ara sıra, büyük bir rüzgar fırtınası bu tozu büyük bir fırtınaya toplar. Rüzgar yüzeyden toz aldığında toz fırtınaları meydana gelir. Toz fırtınaları 1 milden daha yüksek olabilir ve nefes alamayacağınız kadar yoğun toz olabilir. Onlar da bin milden fazla seyahat edebilirler.
Dünyadaki çöl alanı giderek büyüyor. Çölleşme, çölün çevredeki alanlara doğru genişlemesidir. Genellikle çöllerin kenarlarında olur ve çeşitli faktörlerden kaynaklanır. Çöllerin yayılmasının birçok nedeni vardır:
Çölleşme önemli bir küresel ekolojik ve çevresel sorundur. Şu anda çölleşme tehdidi altındaki ana bölgeler, Afrika'daki Sahra çölünün güneyinde uzanan Sahel bölgesi, doğu, güney ve kuzeybatı Afrika'nın bazı kısımları ve Avustralya'nın geniş alanları, güney-orta Asya ve orta Kuzey Amerika'dır.
Kurak alanlar, Dünya kara alanının yaklaşık %40-41'ini kaplar ve 2 milyardan fazla insana ev sahipliği yapar. Kurak alanların yaklaşık %10-20'sinin hali hazırda bozulmuş olduğu, çölleşmeden etkilenen toplam alanın 6 ila 12 milyon kilometrekare arasında olduğu, kurak alanlarda yaşayanların yaklaşık %1-6'sının çölleşmiş alanlarda yaşadığı tahmin edilmektedir. milyar insan daha fazla çölleşme tehdidi altında.
Çölleşmenin etkileri
1977'de çölleşmenin dünya çapındaki sonuçları, Birleşmiş Milletler Çölleşme Konferansı'nın konusu oldu.
Çölleşmeyi önlemek için ne gibi önlemler alınabilir?
