1. Spermatozoid hujayra
2. Tuxum hujayrasi
Ko'payish biologik jarayonni anglatadi, bu orqali ularning ota-onalaridan nasl deb ataladigan yangi organizmlar paydo bo'ladi. Ba'zida ko'payish o'rniga ishlatiladigan boshqa atamalarga naslchilik va nasl berish kiradi. Ko'payish - ma'lum bo'lgan barcha hayotning juda muhim xususiyati: har bir alohida organizm ko'payish tufayli mavjud. Jinsiy va jinssiz ko'payish ko'payishning ikki shaklidir.
Jinssiz ko'payish - bu organizm boshqa organizm ishtirok etmasdan ko'payadigan ko'payish turi. Ko'payishning bu turi bir hujayrali organizmlar bilan chegaralanib qolmaydi. Jinssiz ko'payishning misoli organizmlarni klonlashdir. Ushbu ko'payish orqali organizm tomonidan genetik jihatdan bir xil nusxa yaratiladi. Nusxa organizmning o'ziga o'xshaydi. Jinsiy ko'payishning rivojlanishi bo'yicha ko'plab biologlar uchun jumboq mavjud edi. Jumboq, jinsiy ko'payishda organizmlarning faqat yarmi ko'payishi va bu organizmlar o'z genlarining faqat yarmini o'tkazishi bilan bog'liq.
Jinsiy ko'payish - bu ko'payish turi bo'lib, jinsiy aloqa odatda ixtisoslashgan va gametalar deb ataladigan ikkita organizmdan talab qilinadi. Ushbu gametalar normal hujayralar xromosoma sonining 50% ni o'z ichiga oladi va ular meioz jarayoni orqali hosil bo'ladi. Bu, odatda, urug'lantirilgan embrionning yaratilishiga olib keladigan bir xil turga mansub ayol gametani urug'lantiradigan erkak gameta tomonidan amalga oshiriladi. Jinsiy ko'payish natijasi ikkala ota-onadan kelib chiqadigan genetik xususiyatlarga ega bo'lgan nasl organizmidir.
ASEKSUAL KO'PANISH
Bu organizmlar o'zlarining genetik materialiga hissa qo'shadigan boshqa organizmga ega bo'lmagan holda, genetik jihatdan bir xil bo'lgan nusxalarini yaratadigan jarayondir. Misol: bakteriyalarning ikkilik boʻlinish yoʻli bilan jinssiz boʻlinishi, achitqilarning kurtaklanib koʻpayishi, hujayralarda viruslarning koʻpayishi va Hydroidea turkumiga mansub umurtqasiz hayvonlar boʻlgan gidralarning koʻpayishi. Ushbu vositalar yordamida hosil bo'lgan organizmlar turli jinslarga ega emas, lekin o'zlarini o'zlari bilan bir xil bo'lgan turli xil nusxalarga bo'lish qobiliyatiga ega. Ko'pgina o'simliklar jinssiz ko'payish qobiliyatiga ega. Ushbu ko'payish orqali ishlab chiqariladigan organizmlarning yana bir guruhi chumolilarning Mycocepurus smithii turi bo'lib, ular butunlay aseksual yo'l bilan ko'payadi.
Aseksual ko'payish turli yo'llar bilan ham sodir bo'lishi mumkin: spora shakllanishi, parchalanish va partenogenez. Partenogenez urug' yoki embrionning erkak urug'lantirmasdan o'sishi va rivojlanishini anglatadi.
JINSIY KO'PAYISh
Bu ikki organizmdan keladigan genetik materialning kombinatsiyasi orqali yangi organizmni yaratishga olib keladigan biologik jarayonni anglatadi. Bu jarayondan oldin meioz deb ataladigan boshqa jarayon sodir bo'ladi. Meiosis - hujayra bo'linishining maxsus turi. Ikkala ota-ona ham gaploid gametalarni yaratish orqali naslning genetik materialining 50 foizini tashkil qiladi. Ushbu ko'payish turida erkak va urg'ochi ikki jinsdir. Erkak mikrosporalar yoki sperma ishlab chiqaradi, ayol esa megasporalar yoki tuxumdonlarni ishlab chiqaradi. Ko'pgina hayvonlar va o'simliklar bu usul bilan ko'payadi. Bunga odamlar kiradi. Jinsiy yo'l bilan ko'payadigan organizmlar allellar deb ataladigan barcha belgilar uchun turli xil gen to'plamlariga ega. Nasl ikkala ota-onaning xususiyatlariga ega.
ALLOGAMİYA
Bu turli ota-onalardan gametalarning birikmasini nazarda tutadi.
AVTOGAMİYA
Bu o'z-o'zini urug'lantirish deb ham ataladi. U germafrodit organizmlarda uchraydi. Bu bir xil odamdan keladigan gametalarning birlashishi.
MITOZ VA MEYOZ
Bu hujayra bo'linish turlari. Mitoz somatik hujayralarda, meioz esa gametalarda sodir bo'ladi. Mitozda hosil bo'lgan hujayralar soni asl hujayradan ikki baravar, meiozda esa bir necha marta.
