Liderlik, bir yöneticinin belirli bir durumda belirli hedeflere ulaşılmasına yönelik olarak başkalarının davranışlarını ve çalışmalarını yönlendirebildiği, yönlendirebildiği ve etkileyebildiği bir süreçtir. Liderlik, bir yöneticinin astlarını güven ve şevkle çalışmaya teşvik etme yeteneğidir. Liderlik, başkalarının davranışlarını etkileme potansiyelidir. Aynı zamanda, bir amacın gerçekleştirilmesine yönelik olarak bir grubu etkileme kapasitesi olarak da tanımlanır. Liderlerin gelecek vizyonları geliştirmeleri ve örgüt üyelerini vizyonlara ulaşmak istemeleri için motive etmeleri gerekmektedir.
1. Büyük Adam Teorisi
Bu teori üzerine yapılan çalışmaların çoğu, tarihçi Thomas Carlyle'ın çalışmalarıyla bağlantılıdır. Ona göre lider, kitlelerin hayal gücünü cezbeden eşsiz niteliklere sahip kişidir. Bu teori, bazı insanların onları diğerlerinden ayıran gerekli niteliklerle doğduğunu ve bu özelliklerin onların güç ve otorite pozisyonlarını üstlenmelerinden sorumlu olduğunu belirtir. Teori, liderlik etme yeteneğinin doğuştan geldiğini, en iyi liderlerin yapılmadığını, doğulduğunu öne sürüyor. Liderler, liderlik için tam olarak doğru özellikler ve yeteneklerle doğarlar - karizma, zeka, güven, iletişim, beceriler ve sosyal beceriler. Ayrıca, bu özelliklerin zaman içinde ve farklı gruplar arasında sabit kaldığını iddia eder.
2. Özellikler Teorisi
Özellikler teorisi, Büyük Adam Teorisine çok benzer. Hem başarılı hem de başarısız olan farklı liderlerin özellikleri üzerine kuruludur. Etkili liderliği tahmin etmek için kullanılır. Ortaya çıkan özellik listeleri daha sonra başarı veya başarısızlık olasılıklarını değerlendirmek için potansiyel liderlerinkilerle karşılaştırılır. Başarılı liderler, daha az etkili liderlerden farklı ilgi alanlarına, yeteneklere ve kişilik özelliklerine sahiptir. Liderlik özellikleri teorisinde liderleri lider olmayanlardan ayıran altı özellik vardır:
3. Olasılık Teorisi
Fred Fiedler tarafından geliştirilen bu teori, bir liderin etkinliğinin, liderlik tarzının duruma nasıl uyduğuna bağlı olduğunu belirtir. Yani, lider ne tür bir liderlik tarzını ve içinde başarılı olduğunu bulmalıdır. Durumsallık Teorisi aşağıdakilerle ilgilenir:
En iyi liderlik biçimi, davranışlar, ihtiyaçlar ve bağlam arasında mükemmel dengeyi bulan liderliktir. Birinin liderlik etmedeki etkinliği, durumu kontrol etmelerine ve liderlik tarzına bağlıydı. Bu teori, stillerin sabit olduğunu ve uyarlanamayacaklarını veya değiştirilemeyeceklerini varsayar. Bir lider, nitelikleri ve liderlik tarzı etrafındaki durum ve çevre ile eşleştirildiğinde en etkili olur. Durumsallık teorisi, liderin bir duruma uyum sağlamasıyla ilgilenmez, bunun yerine amaç, liderin tarzını uyumlu bir durumla eşleştirmektir.
4. Durumsal Teori
“Durumsal liderlik” terimi en çok Paul Hersey ve Ken Blanchard'ın Durumsal Liderlik Teorisinden türemiştir ve bunlarla bağlantılıdır. Liderliğe yönelik bu yaklaşım, iki temel unsuru uygun şekilde eşleştirme ihtiyacını öne sürer: liderin liderlik tarzı ve takipçilerin olgunluk veya hazırlık seviyeleri.
Teori, dört ana liderlik yaklaşımını tanımlar:
Liderliğe yönelik bu dört yaklaşıma ek olarak, takipçi olgunluğunun dört düzeyi de vardır:
Durumsal teoriye göre, bir lider, ekibinin olgunluk düzeyine dayalı olarak belirli bir liderlik biçimi uygular.
Hershey ve Blanchard'ın yaklaşımında, başarılı liderliğin anahtarı, uygun liderlik tarzını çalışanların karşılık gelen olgunluk düzeyiyle eşleştirmektir. Genel bir kural olarak, dört liderlik stilinden her biri ilgili çalışan olgunluk düzeyine uygundur:
Bu, Özellikler Teorisinden farklıdır. Davranış teorisinin altında yatan en önemli varsayım, liderlerin yapılabileceğidir. Herkesin doğuştan lider olmadığını, ancak lider olmak için öğrenilebilecek belirli davranışlar olduğunu göstermeye çalışır. Yani bu, insanların lider olmak için eğitilebileceği anlamına gelir. Davranış teorileri bu şekilde, liderliğin yalnızca belirli insanlar için olmadığını, ancak liderlik davranışını uygun şekilde gösterebildiği takdirde herkesin lider olabileceğini göstererek liderliğe daha iyi bir bakış açısı sağlamıştır. Liderliği daha olumlu bir şekilde gösterir ve liderliğe karşı daha açık fikirli bir yaklaşım benimsememize yardımcı olur. Bununla birlikte, davranış teorilerinin vurgusu davranış ve beceriler üzerindedir. Teori, etkili liderliğin öğrenilen birçok becerinin sonucu olduğunu ileri sürer. Bireyler, takipçilerine liderlik etmek için üç temel beceriye ihtiyaç duyarlar - teknik, insani ve kavramsal beceriler.
Liderlik, yönetimden şu açılardan farklıdır:
Aşırı yönetilen ve yetersiz yönetilen kuruluşlar, kıyaslamaya uygun performans göstermezler. Yönetimin eşlik ettiği liderlik, yeni bir yön belirler ve bunu başarmak için kaynakları verimli kullanır. Hem liderlik hem de yönetim, bireysel olduğu kadar örgütsel başarı için de gereklidir.
