Pod koniec tej lekcji będziesz wiedzieć
Erupcja Mount St. Helens w 1980 roku
Wulkan odnosi się do pęknięcia skorupy obiektu planetarnego, takiego jak Ziemia, co pozwala gorącej lawie, gazom i popiołowi wulkanicznemu wydostać się spod powierzchni w komorze magmy . Gdy ciśnienie wzrasta, pojawiają się erupcje. Gazy i skały wystrzeliwują przez otwór i rozlewają się lub wypełniają powietrze fragmentami lawy. Erupcje mogą powodować boczne podmuchy, strumienie lawy, strumienie gorącego popiołu, lawiny błotne, lawiny, opadający popiół i powodzie. Wiadomo, że erupcje wulkanów niszczą całe lasy. Erupcja wulkanu może wywołać tsunami, gwałtowne powodzie, trzęsienia ziemi, lawiny błotne i skały.
Lekka, porowata skała wulkaniczna, która tworzy się podczas wybuchowych erupcji, jest znana jako pumeks . Przypomina gąbkę, ponieważ składa się z sieci pęcherzyków gazu zamrożonych pośród kruchego szkła wulkanicznego i minerałów. Wszystkie rodzaje magmy (bazalt, andezyt, dacyt i ryolit) utworzą pumeks.
Pacyficzny Pierścień Ognia to obszar częstych trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych otaczający basen Oceanu Spokojnego. Pierścień Ognia ma 452 wulkany i jest domem dla ponad 50% aktywnych i uśpionych wulkanów na świecie. 90% światowych trzęsień ziemi i 81% największych trzęsień ziemi na świecie ma miejsce wzdłuż Pierścienia Ognia.
Mówi się, że wulkany na Ziemi występują, ponieważ jej skorupa jest podzielona na 17 głównych, sztywnych płyt tektonicznych unoszących się na bardziej miękkiej i gorętszej warstwie płaszcza. Oznacza to, że na Ziemi wulkany zwykle występują tam, gdzie płyty tektoniczne zbiegają się lub rozchodzą. Warto zauważyć, że większość z nich znajduje się pod wodą. Na przykład Grzbiet Środkowoatlantycki ma wulkany, które są spowodowane rozbieżnymi płytami tektonicznymi . Z drugiej strony Pacyficzny Pierścień Ognia ma wulkany, które są spowodowane zbieżnymi płytami tektonicznymi.
Wulkany mogą powstawać również w obszarach, gdzie dochodzi do rozciągania i przerzedzania płyt skorupy ziemskiej. Mówi się, że ten typ wulkanizmu mieści się w ramach tak zwanego wulkanizmu „hipotezy płytowej” . Hipoteza płyty sugeruje, że „anomalny” wulkanizm wynika z rozszerzenia litosfery, które pozwala na bierne wznoszenie się stopu z astenosfery poniżej.
Wulkanizm, który ma miejsce poza granicami płyt, jest wyjaśniony jako pióropusze płaszcza . Te tak zwane „gorące punkty” , na przykład Hawaje, są zasilane przez region głęboko w płaszczu Ziemi, z którego ciepło unosi się w procesie konwekcji. Ciepło to ułatwia topnienie skał u podstawy litosfery, gdzie krucha górna część płaszcza styka się ze skorupą ziemską. Stopiona skała, znana jako magma, często przepycha się przez pęknięcia w skorupie, tworząc wulkany. Wulkanizm gorących punktów jest wyjątkowy, ponieważ nie występuje na granicach płyt tektonicznych Ziemi, gdzie występuje każdy inny wulkanizm, zamiast tego występuje w nienormalnie gorących ośrodkach zwanych pióropuszami płaszcza.
Gorące plamy płaszcza tworzące wulkany
Erupcje wulkanów mogą nieść ze sobą wiele zagrożeń, nawet dalej od miejsca erupcji. Przykładem takich zagrożeń jest to, że pył wulkaniczny stanowi zagrożenie dla statków powietrznych. Duże erupcje mogą mieć wpływ na temperaturę, ponieważ popiół i krople kwasu siarkowego przesłaniają słońce i chłodzą niższe warstwy atmosfery ziemskiej (troposferę). Te erupcje pochłaniają również ciepło emitowane z ziemi i tym samym ogrzewają górne warstwy atmosfery (stratosferę).
Są to płaskie szczeliny liniowe, przez które wypływa lawa.
Wynikają one z erupcji głównie małych kawałków materiałów piroklastycznych i scoria, które gromadzą się wokół otworu wentylacyjnego.
Są to wulkany, które powstają w wyniku erupcji lawy o niskiej lepkości, która może płynąć na dużą odległość od otworu wentylacyjnego. Zwykle nie wybuchają katastrofalnie. Ze względu na fakt, że magma o niskiej lepkości ma niską zawartość krzemionki, wulkany tarczowe występują częściej w oceanach niż na kontynencie.
Stratowulkan, który jest również znany jako wulkan złożony, to wysoka stożkowa góra, która składa się z przepływów lawy, a także innych wyrzutów w naprzemiennych warstwach. Stratowulkany są również nazywane wulkanami złożonymi, ponieważ powstają z różnych struktur podczas różnych rodzajów erupcji. Wulkany strato lub kompozytowe są zbudowane z lawy, popiołu i popiołu. Mount St. Helens w stanie Waszyngton to stratowulkan, który wybuchł 18 maja 1980 roku.
Są one zbudowane przez powolne erupcje lawy, która jest bardzo lepka. Czasami powstają w kraterze poprzedniej erupcji wulkanu. Podobnie jak stratowulkany, kopuły lawy mogą powodować wybuchowe i gwałtowne erupcje, ale ich lawa nie wypływa bardzo daleko od źródła.
Powstają one w przypadkach, gdy lepka lawa jest wypychana w górę, co powoduje wybrzuszenie powierzchni.
Tego typu wulkany zwykle mają dużą kalderę i są w stanie wyrządzić dewastację na bardzo dużą skalę. Wulkany te są w stanie poważnie schłodzić globalne temperatury przez wiele lat po erupcji w wyniku uwolnienia do atmosfery dużych ilości siarki i popiołu.
Są to podwodne otwory wentylacyjne lub szczeliny na powierzchni Ziemi, z których może wybuchać magma. Podmorskie wulkany Manu znajdują się w pobliżu obszarów formowania się płyt tektonicznych, znanych jako grzbiety śródoceaniczne. Szacuje się, że same wulkany na grzbietach śródoceanicznych odpowiadają za 75% produkcji magmy na Ziemi. Chociaż większość podmorskich wulkanów znajduje się w głębinach mórz i oceanów, niektóre istnieją również w płytkich wodach i mogą one uwalniać materię do atmosfery podczas erupcji.
Kavachi na Wyspach Salomona to aktywny wulkan podwodny
Wulkan subglacjalny, znany również jako glaciovolcano , jest formą wulkaniczną powstałą w wyniku erupcji subglacjalnych lub erupcji pod powierzchnią lodowca lub pokrywy lodowej, która jest następnie topiona w jezioro przez wznoszącą się lawę. Najczęściej występują na Islandii i Antarktydzie. Składają się z płaskiej lawy, która płynie na szczycie rozległych law poduszkowych i palagonitu. Kiedy pokrywa lodowa topnieje, lawa na szczycie zapada się, pozostawiając górę o płaskim szczycie. Wulkany te nazywane są również górami stołowymi, tuyami lub nierzadko mobergami.
Wulkan błotny lub kopuła błotna to ukształtowanie terenu utworzone przez erupcję błota lub zawiesin, wody i gazów. Kilka procesów geologicznych może powodować powstawanie wulkanów błotnych. Wulkany błotne nie są prawdziwymi wulkanami magmowymi, ponieważ nie wytwarzają lawy i niekoniecznie są napędzane przez aktywność magmową. Ziemia wydziela błotnopodobną substancję, którą czasami można nazwać „wulkanem błotnym”. Wulkany błotne mogą mieć rozmiary od zaledwie 1 lub 2 metrów wysokości i 1 lub 2 metrów szerokości do 700 metrów wysokości i 10 kilometrów szerokości. Mniejsze wydzieliny błotne są czasami określane jako garnki błotne. Azerbejdżan ma najwięcej wulkanów błotnych ze wszystkich krajów.
Komora magmowa to zagłębienie w wulkanie, w którym gromadzą się magma i gazy. Podczas erupcji te materiały wulkaniczne przemieszczają się z komory magmy na powierzchnię przez przypominające rurę przejście zwane przewodem . Niektóre wulkany mają pojedynczy kanał, podczas gdy inne mają główny kanał z jednym lub kilkoma dodatkowymi kanałami, które od niego odchodzą.
Otwór wentylacyjny to otwór na powierzchni wulkanu, który emituje lawę, gazy, popiół lub inne materiały wulkaniczne. Niektóre wulkany mają wiele otworów wentylacyjnych, ale jest tylko jeden główny otwór wentylacyjny lub centralny otwór wentylacyjny.
Na szczycie wulkanu centralny otwór wentylacyjny może być otoczony zagłębieniem w kształcie misy zwanym kraterem. Kratery tworzą się, gdy dochodzi do wybuchowych erupcji. Erupcje są bardziej wybuchowe, gdy magma zawiera dużo gazów, a wulkan z siłą wyrzuca dużą ilość popiołu, fragmentów skał wraz z tymi gazami.
Zbocza to boki lub boki wulkanu, które promieniują z głównego lub centralnego otworu wentylacyjnego. Zbocza różnią się stopniem nachylenia w zależności od intensywności erupcji wulkanu i wyrzucanych materiałów. Wybuchowe erupcje gazu, popiołu i litej skały tworzą strome zbocza. Wolno płynąca stopiona lawa tworzy stopniowe zbocza.
Części wulkanu
Magma to płynna skała wewnątrz wulkanu. Lawa to płynna skała (magma), która wypływa z wulkanu. Płynąca lawa świeci od czerwonej do białej.
Kiedy skała pod powierzchnią ziemi staje się naprawdę gorąca, staje się stopiona lub płynna. Chociaż wciąż znajduje się pod powierzchnią, nazywa się magma. Gdy magma wydostanie się na powierzchnię przez wulkan, nazywa się to lawą. Im gorętsza i cieńsza jest lawa, tym dalej będzie płynąć. Lawa może być bardzo gorąca, czasem nawet do 1000°C.
W końcu lawa na powierzchni przestanie płynąć, ostygnie i stwardnieje w skały. Skały powstałe w wyniku ochłodzenia lawy nazywane są skałami magmowymi. Niektóre przykłady skał magmowych obejmują bazalt i granit.
Naukowcy podzielili wulkany na trzy główne kategorie: aktywne, uśpione i wymarłe.
