Back to the topics list

motywacja

Motywacja opisuje pragnienia lub potrzeby, które kierują zachowanie w kierunku celu. Jest to chęć zachowania się lub działania w sposób, który spełni określone warunki, takie jak życzenia, pragnienia lub cele.

NAPĘDY I MOTYWY

Motywacje są zwykle podzielone na popędy i motywy.

• Popędy są przede wszystkim biologiczne, podobnie jak pragnienie, głód, senność i potrzeba reprodukcji – wszystko to prowadzi nas do poszukiwania i uczestniczenia w pewnych czynnościach. Uważa się, że popędy pochodzą od osoby i mogą nie wymagać bodźców zewnętrznych, aby zachęcić do zachowania.
• Motywy są przede wszystkim napędzane przez mechanizmy społeczne i psychologiczne, takie jak praca, rodzina i relacje. Obejmują one takie czynniki, jak pochwała i aprobata.

TRZY SKŁADNIKI MOTYWACJI

Na motywację składają się trzy elementy

• kierunek – co dana osoba próbuje zrobić
• wysiłek – jak bardzo ktoś się stara
• wytrwałość – jak długo dana osoba próbuje

Kierunek wskazuje drogę, ale wysiłek nadaje rozpędu, a wytrwałość określa, jak daleko posunie się zmiana. Te trzy komponenty są odpowiednie do opisania poziomu motywacji, jaki wykazuje osoba lub zespół.

Istnieją dwa rodzaje czynników, które wpływają na motywację

• Motywacja wewnętrzna wynika z wewnętrznej chęci zrobienia czegoś, np. odpowiedzialności, swobody działania, możliwości wykorzystania i rozwijania umiejętności i zdolności, ciekawej i pełnej wyzwań pracy, możliwości awansu) – mają głębszy i długofalowy efekt.
• Motywacja zewnętrzna jest generowana przez czynniki zewnętrzne, które są mniej związane z konkretnym zadaniem, np. nagrody, awanse, kary – mają natychmiastowy i silny efekt, ale niekoniecznie długotrwały).

TEORIE MOTYWACJI

I. TEORIE POTRZEB (TREŚCI).

• Wszystkie teorie potrzeb koncentrują się na konkretnych potrzebach, które ludzie chcą zaspokoić. Istnieje kilka teorii wyjaśniających motywację w wyniku tych potrzeb.
• U podstaw koncepcji leży przekonanie, że niezaspokojona potrzeba tworzy napięcie i stan nierównowagi. Aby przywrócić równowagę, identyfikuje się cel, który zaspokoi potrzebę i wybiera ścieżkę zachowania do tego celu.
• Każde zachowanie jest motywowane niezaspokojonymi potrzebami.
• Ludzie będą lepiej zmotywowani, jeśli ich doświadczenie zawodowe zaspokoi ich potrzeby i pragnienia.
• Teorie potrzeb rozróżniają potrzeby podstawowe, takie jak jedzenie, sen i inne potrzeby biologiczne, oraz potrzeby drugorzędne, które są wyuczone i różnią się w zależności od kultury i jednostki.

1.1 Hierarchia potrzeb Maslowa

1. Samo-aktualizacja
2. Szacunek
3. Miłość / Przynależność
4. Bezpieczeństwo
5. Fizjologiczny

• Potrzeby fizjologiczne obejmują głód, pragnienie, schronienie, seks i inne potrzeby cielesne.
• Potrzeby bezpieczeństwa obejmują bezpieczeństwo i ochronę przed krzywdą fizyczną i emocjonalną.
• Potrzeby społeczne obejmują przywiązanie, przynależność, akceptację i przyjaźń.
• Potrzeby szacunku obejmują wewnętrzne czynniki szacunku, takie jak szacunek dla samego siebie, autonomię i osiągnięcia, oraz zewnętrzne czynniki szacunku, takie jak status, uznanie i uwaga.
• Potrzeby samorealizacji obejmują dążenie do stania się tym, kim się jest w stanie stać; obejmuje wzrost, wykorzystanie własnego potencjału i samorealizacja.

Jednostka wspina się po szczeblach hierarchii. Potrzeby „niższego rzędu” są zaspokajane zewnętrznie, tj. potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa, natomiast potrzeby „wyższego rzędu” są zaspokajane wewnętrznie, tj. społeczne, szacunku i samorealizacji.

• Zaspokojenie niższej potrzeby nie motywuje już do zachowania; następny wyższy staje się dominujący.
• Pięć potrzeb istnieje w hierarchii. Potrzeby wyższe stają się ważne dopiero wtedy, gdy zaspokajane są potrzeby niższe.
• Wyższy porządek musi zapewniać większą motywację.
• Różni ludzie mogą mieć różne priorytety.

1.2 Teoria ERG Alderfera

Teoria ta ponownie kategoryzuje hierarchię potrzeb Maslowa na trzy prostsze i szersze grupy:

• Potrzeby egzystencjalne – potrzeba wymiany materiałów i energii; podstawowe potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa.
• Potrzeby pokrewieństwa – transakcje z otoczeniem człowieka, proces współdzielenia czy wzajemności; potrzeba relacji międzyludzkich i uwagi; jest mniej więcej odpowiednikiem potrzeb społecznych Maslowa i częścią potrzeb szacunku.
• Potrzeby rozwojowe – ludzie podejmują dla siebie twórcze lub produktywne wysiłki, potrzeba rozwoju osobistego i samorozwoju; część potrzeb szacunku Maslowa i potrzeb samorealizacji.

1.3 Potrzeby McClellanda

David McClelland zaproponował teorię motywacji potrzeb/osiągnięć – stwierdza ona, że na zachowanie człowieka wpływają trzy potrzeby:

• Potrzeba osiągnięć to chęć doskonalenia się, osiągania wyników w odniesieniu do zestawu standardów, walki o osiągnięcie sukcesu.
• Potrzeba władzy to chęć wpływania na zachowanie innych osób zgodnie z własnym życzeniem.
• Potrzeba afiliacji to potrzeba otwartych i towarzyskich relacji międzyludzkich, opartych na współpracy i wzajemnym zrozumieniu.

1.4 Dwuczynnikowy model Herzberga

Istnieją czynniki, które powodują zadowolenie i takie, które po prostu zapobiegają niezadowoleniu. Według Herzberga przeciwieństwem satysfakcji jest brak satysfakcji; a przeciwieństwem niezadowolenia jest brak niezadowolenia.

• Motywatory – czynniki, które naprawdę motywują ludzi, zwane także satysfakcjonującymi, zapewniają motywację wewnętrzną. Przykłady motywatorów: uznanie, możliwości wzrostu i rozwoju zawodowego, odpowiedzialność, samodzielność, samorealizacja
• Czynniki higieniczne – zwane również czynnikami niezadowalającymi; ich nieobecność demotywuje ludzi, ale ich obecność niekoniecznie poprawia motywację; zasadniczo opisują środowisko, niewielki wpływ na pozytywne nastawienie do pracy. Przykłady czynników higieny – wynagrodzenie, warunki pracy, relacje z przełożonymi i współpracownikami.

II. PROCESOWE TEORIE POZNAWCZE

• Nacisk na procesy psychologiczne, które wpływają na motywację i podstawowe potrzeby.
• Zainteresowany percepcją ludzi oraz sposobem, w jaki ją interpretują i rozumieją.
• Ludzie będą silnie zmotywowani, jeśli będą w stanie kontrolować środki do osiągnięcia swoich celów.

2.1 Teoria oczekiwań Vrooma

Stwierdza, że intensywność tendencji do działania w określony sposób zależy od intensywności oczekiwania, że po wykonaniu działania nastąpi określony wynik oraz od atrakcyjności wyniku dla jednostki.

2.2 Teoria wyznaczania celów autorstwa Edwina Locke'a

Teoria ta stwierdza, że wyznaczanie celów jest zasadniczo związane z wykonaniem zadania. Stwierdza, że konkretne i ambitne cele wraz z odpowiednią informacją zwrotną przyczyniają się do wyższej i lepszej wydajności zadań. Jasne, szczegółowe i trudne cele są silniejszym czynnikiem motywującym niż łatwe, ogólne i niejasne cele. Udział w ustalaniu celów jest ważny, a cele muszą zostać uzgodnione. Dopóki są akceptowane, wymagające cele prowadzą do lepszych wyników niż łatwe cele.

2.3 Teoria wzmocnienia według Skinnera

Stwierdza, że zachowanie jednostki jest funkcją jego konsekwencji. Opiera się na prawie skutku, tzn. zachowanie jednostki z pozytywnymi konsekwencjami ma tendencję do powtarzania się, ale zachowanie jednostki z negatywnymi konsekwencjami zwykle się nie powtarza.

2.4 Teoria równości Adamsa

Podstawowymi składnikami teorii równości są dane wejściowe, wyniki i referencje. Po porównaniu wewnętrznym, w którym pracownicy porównują swoje wyniki z nakładami, następnie dokonują porównania zewnętrznego, w którym porównują swój wskaźnik O/I ze wskaźnikiem O/I osoby, która pracuje na podobnym stanowisku lub w inny sposób podobny.

III. INNE POPULARNE TEORIE

Teoria behawioralna (Skinner): zachowania uczymy się na podstawie doświadczenia, uczenie się odbywa się głównie poprzez wzmacnianie.

Teoria społecznego uczenia się (Bandura) stwierdza znaczenie wzmocnienia jako wyznacznika przyszłych zachowań, znaczenie wewnętrznych czynników psychologicznych, zwłaszcza oczekiwań.

Teoria atrybucji (gość) wyjaśnienie wydajności po włożeniu znacznego wysiłku i motywacji w wykonanie zadania; 4 rodzaje wyjaśnień: umiejętność, wysiłek, trudność zadania i szczęście; motywacja zależy od czynnika użytego do wyjaśnienia sukcesu lub porażki.

Wzorowanie się na naśladowaniu: ludzie mogą być zmotywowani, jeśli mają szansę wzorować swoje zachowanie na „wzorcu do naśladowania”, tj. kimś, kto styl pracy lub przywództwa służy jako inspiracja i pozytywny przykład.