Motivimi përshkruan dëshirat ose nevojat që drejtojnë sjelljen drejt një qëllimi. Është një nxitje për t'u sjellë ose vepruar në një mënyrë që do të kënaqë disa kushte si dëshirat, dëshirat ose qëllimet.
DRIVAT DHE MOTIVAT
Motivimet zakonisht ndahen në shtysa dhe motive.
- Nxitjet janë kryesisht biologjike, si etja, uria, përgjumja dhe nevoja për t'u riprodhuar - të gjitha këto na bëjnë të kërkojmë dhe të marrim pjesë në aktivitete të caktuara. Besohet se nxitjet e kanë origjinën brenda një personi dhe mund të mos kërkojnë stimuj të jashtëm për të inkurajuar sjelljen.
- Motivet drejtohen kryesisht nga mekanizmat socialë dhe psikologjikë, si puna, familja dhe marrëdhëniet. Ato përfshijnë faktorë si lavdërimi dhe miratimi.
TRE KOMPONENTET E MOTIVIMIT
Ka tre komponentë të motivimit
- drejtim - ajo që një person po përpiqet të bëjë
- përpjekje - sa shumë po përpiqet një person
- këmbëngulje - sa gjatë një person vazhdon të përpiqet
Drejtimi tregon rrugën, por përpjekja vendos vrullin dhe këmbëngulja përcakton se sa larg çohet ndryshimi. Këta tre komponentë janë të përshtatshëm për të përshkruar nivelin e motivimit që tregon një person ose ekip.
Ka dy lloje faktorësh që ndikojnë në motivimin
- Motivimi i brendshëm vjen nga dëshira e brendshme e një personi për të bërë diçka p.sh. përgjegjësia, liria për të vepruar, mundësia për të përdorur dhe zhvilluar aftësitë dhe aftësitë, punë interesante dhe sfiduese, mundësi për avancim) – ato kanë një efekt më të thellë dhe afatgjatë.
- Motivimi i jashtëm gjenerohet nga faktorë të jashtëm që janë më pak të lidhur me detyrën e caktuar, p.sh. shpërblimet, promovimi, ndëshkimi – ato kanë një efekt të menjëhershëm dhe të fuqishëm, por nuk do të zgjasin domosdoshmërisht shumë).
TEORITË E MOTIVIMIT
I. TEORITË E NEVOJAVE (PERMBAJTJA).
- Të gjitha teoritë e nevojave përqendrohen në nevoja specifike që njerëzit duan të kënaqin. Ka disa teori që shpjegojnë motivimin si rezultat i këtyre nevojave.
- Koncepti themelor është besimi se një nevojë e pakënaqur krijon tension dhe një gjendje disekuilibri. Për të rivendosur ekuilibrin, identifikohet një qëllim që do të kënaqë nevojën dhe zgjidhet një rrugë sjelljeje drejt këtij qëllimi.
- Të gjitha sjelljet janë të motivuara nga nevoja të pakënaqura.
- Njerëzit do të jenë më të motivuar nëse përvoja e tyre e punës i plotëson nevojat dhe dëshirat e tyre.
- Teoritë e nevojave bëjnë dallimin midis nevojave parësore si ushqimi, gjumi dhe nevoja të tjera biologjike, dhe nevojave dytësore që mësohen dhe ndryshojnë nga kultura dhe individi.
1.1 Hierarkia e nevojave e Maslow
- Vetë aktualizimi
- nderim
- Dashuria/Përkatësia
- Siguria
- Fiziologjike
- Nevojat fiziologjike përfshijnë urinë, etjen, strehimin, seksin dhe nevoja të tjera trupore.
- Nevojat e sigurisë përfshijnë sigurinë dhe mbrojtjen nga dëmtimi fizik dhe emocional.
- Nevojat sociale përfshijnë dashurinë, përkatësinë, pranimin dhe miqësinë.
- Nevojat për vlerësim përfshijnë faktorë të brendshëm të vlerësimit si respekti për veten, autonomia dhe arritjet, dhe faktorë të jashtëm të vlerësimit si statusi, njohja dhe vëmendja.
- Nevojat për vetë-aktualizim përfshijnë nxitjen për t'u bërë ajo që është në gjendje të bëhet; përfshin rritjen, arritjen e potencialit të dikujt dhe vetë-përmbushjen.
Një individ lëviz lart shkallët e hierarkisë. Nevojat e “rendit më të ulët” plotësohen nga jashtë, dmth. fiziologjike dhe sigurie, ndërsa nevojat e “radhit më të lartë” plotësohen nga brenda, dmth. sociale, vlerësimi dhe vetëaktualizimi.
- Nëse plotësohet një nevojë më e ulët, ajo nuk e motivon më sjelljen; tjetra më e lartë bëhet dominuese.
- Pesë nevojat ekzistojnë në një hierarki. Nevojat më të larta bëhen të rëndësishme vetëm kur plotësohen nevojat më të ulëta.
- Rendi më i lartë duhet të sigurojë motivim më të madh.
- Njerëz të ndryshëm mund të kenë prioritete të ndryshme.
1.2 Teoria ERG e Alderferit
Kjo teori ri-kategorizon hierarkinë e nevojave të Maslow në tre grupe më të thjeshta dhe më të gjera:
- Nevojat ekzistuese – nevoja për shkëmbim material dhe energji; nevojat themelore fiziologjike dhe të sigurisë.
- Nevojat e lidhjes – transaksionet me mjedisin njerëzor, procesi i ndarjes ose reciprociteti; nevoja për marrëdhënie ndërpersonale dhe vëmendje; është pothuajse ekuivalente me nevojat sociale të Maslow-it dhe pjesë e nevojave për nderim.
- Nevojat për rritje - njerëzit bëjnë përpjekje krijuese ose produktive për veten e tyre, nevojën për rritje personale dhe vetë-zhvillim; pjesë e nevojave të Maslow-it për vlerësim dhe nevoja për vetë-përmbushje.
1.3 Nevojat e McClelland
David McClelland propozoi Teorinë e Motivimit të Nevojave/Arritjeve – ajo thotë se sjellja njerëzore ndikohet nga tre nevoja:
- Nevoja për arritje është nxitja për të shkëlqyer, për të përmbushur në lidhje me një sërë standardesh, për të luftuar për të arritur sukses.
- Nevoja për pushtet është dëshira për të ndikuar në sjelljen e një personi tjetër sipas dëshirës tuaj.
- Nevoja për përkatësi është një nevojë për marrëdhënie të hapura dhe të shoqërueshme ndërpersonale të bazuara në bashkëpunim dhe mirëkuptim të ndërsjellë.
1.4 Modeli me dy faktorë i Herzberg
Ka disa faktorë që rezultojnë në kënaqësi dhe disa faktorë që thjesht parandalojnë pakënaqësinë. Sipas Herzberg, e kundërta e kënaqësisë është moskënaqësia; dhe e kundërta e pakënaqësisë nuk është pakënaqësia.
- Motivuesit – faktorët që vërtet i motivojnë njerëzit, të quajtur edhe kënaqës, ofrojnë motivim të brendshëm. Shembuj për motivuesit: njohja, rritja dhe mundësitë e zhvillimit të karrierës, përgjegjësia, autonomia, vetë-përmbushja
- Faktorët e higjienës – të njohur edhe si pakënaqësi; mungesa e tyre do të demotivonte njerëzit, por prania e tyre jo domosdoshmërisht përmirëson motivimin; në thelb përshkruajnë mjedisin, pak efekt në qëndrimet pozitive të punës. Shembuj për faktorët e higjienës – paga, kushtet e punës, marrëdhëniet me eprorët dhe bashkëmoshatarët.
II. TEORITË NJOHËSE TË PROCESIT
- Theksimi në proceset psikologjike që ndikojnë në motivimin dhe nevojat themelore.
- I shqetësuar për perceptimet e njerëzve dhe mënyrën se si ata e interpretojnë dhe kuptojnë atë.
- Njerëzit do të jenë shumë të motivuar nëse mund të kontrollojnë mjetet për të arritur qëllimet e tyre.
2.1 Teoria e pritshmërisë nga Vroom
Ai thotë se intensiteti i një tendence për të performuar në një mënyrë të caktuar varet nga intensiteti i një pritshmërie që performanca do të pasohet nga një rezultat i caktuar dhe nga tërheqja e rezultatit për individin.
2.2 Teoria e vendosjes së qëllimeve nga Edwin Locke
Kjo teori thotë se vendosja e qëllimit është e lidhur në thelb me performancën e detyrës. Ai thotë se qëllimet specifike dhe sfiduese së bashku me reagimet e duhura kontribuojnë në performancën më të lartë dhe më të mirë të detyrës. Qëllimet e qarta, të veçanta dhe të vështira janë një faktor më i madh motivues sesa qëllimet e lehta, të përgjithshme dhe të paqarta. Pjesëmarrja në përcaktimin e qëllimeve është e rëndësishme dhe qëllimet duhet të bien dakord. Për sa kohë që ato pranohen, qëllimet kërkuese çojnë në performancë më të mirë sesa qëllime të lehta.
2.3 Teoria e përforcimit nga Skinner
Ai thotë se sjellja e një individi është një funksion i pasojave të saj. Ai bazohet në ligjin e efektit dmth. sjellja e një individi me pasoja pozitive tenton të përsëritet, por sjellja e një individi me pasoja negative priret të mos përsëritet.
2.4 Teoria e barazisë nga Adams
Komponentët bazë të teorisë së barazisë janë inputet, rezultatet dhe referentët. Pas një krahasimi të brendshëm në të cilin punonjësit krahasojnë rezultatet e tyre me inputet e tyre, ata më pas bëjnë një krahasim të jashtëm në të cilin krahasojnë raportin e tyre O/I me raportin O/I të një referuesi, një personi që punon në një punë të ngjashme ose është ndryshe. i ngjashëm.
| Raport | Krahasimi i perceptimit |
| O/I a < O/I b | Nën-shpërblyer (Tension i kapitalit) |
| O/I a = O/I b | Kapitali |
| O/I a > O/I b | I mbi-shpërblyer (Tension i kapitalit) |
III. TEORI TE TJERA POPULLORE
Teoria e sjelljes (Skinner): sjellja mësohet nga përvoja, mësimi zhvillohet kryesisht përmes përforcimit.
Teoria e të mësuarit social (Bandura) thekson rëndësinë e përforcimit si një përcaktues i sjelljes së ardhshme, rëndësinë e faktorëve të brendshëm psikologjikë, veçanërisht pritshmëritë.
Shpjegimi i teorisë së atribuimit (Gest) i performancës pasi kemi investuar përpjekje dhe motivim të konsiderueshëm në një detyrë; 4 lloje shpjegimesh: aftësia, përpjekja, vështirësia e detyrës dhe fati; motivimi varet nga faktori i përdorur për të shpjeguar suksesin ose dështimin.
Modelimi i roleve: njerëzit mund të motivohen nëse kanë mundësinë të modelojnë sjelljen e tyre sipas një 'model roli', p.sh. dikujt që punon ose stili i udhëheqjes shërben si frymëzim dhe shembull pozitiv.
