Siyasi sistem “hökumət” və ya “dövlət”i təşkil edən rəsmi hüquqi institutların məcmusudur.
Dünyadakı bəzi ümumi siyasi sistemlər aşağıda müzakirə olunur.
1. Anarxiya - Bu, hökumətin olmamasına, bir millətin və ya dövlətin mərkəzi idarəetmə orqanı olmadan fəaliyyət göstərdiyi bir vəziyyətə aiddir. Bu, kommunal xidmətlərin və ya xidmətlərin olmaması, tənzimləyici nəzarətin olmaması, digər milli dövlətlərlə məhdud diplomatik münasibətlər və əksər hallarda müxtəlif, yerli idarə olunan yaşayış məntəqələrinə (və ya tayfalara) bölünmüş bir cəmiyyətdir.
2. Aristokratiya – Aristokratiya bir neçə elit vətəndaşın hökm sürdüyü idarəetmə formasıdır; bu adətən bütün vətəndaşların idarə edə bildiyi demokratiya ilə ziddiyyət təşkil edir. Aristokratiya sərvət və etnik mənsubiyyəti həm idarə etmək bacarığı, həm də hüququ ilə birləşdirən xas sinif sistemini təbliğ edir.
3. Bürokratiya – Seçilməyən dövlət məmurunun inzibati siyasət quran qruplar tərəfindən diktə olunduğu kimi ictimai vəzifələri yerinə yetirdiyi idarəetmə formasına aiddir. Qaydalar, qaydalar, prosedurlar və nəticələr nizam-intizamı qorumaq, səmərəliliyə nail olmaq və sistem daxilində rəğbətin qarşısını almaq üçün tərtib edilmişdir.
4. Kapitalizm – İstehsalın xüsusi mülkiyyət tərəfindən idarə olunduğu iqtisadiyyat formasına aiddir. Kapitalizm açıq rəqabət ideyasını təbliğ edir və azad bazar iqtisadiyyatının - məhdud tənzimləyici nəzarətə malik iqtisadiyyatın iqtisadi təşkilatın ən səmərəli forması olduğuna inamdan irəli gəlir. Onun tərəfdarları iddia edirlər ki, kapitalizm iqtisadi artıma, həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə, yüksək məhsuldarlığa və daha geniş rifaha kömək edir; tənqidçilər isə iddia edirlər ki, kapitalizm mahiyyət etibarilə bərabərsizliyi, işçi sinfinin istismarını və resurslardan və torpaqdan qeyri-sabit istifadəni təşviq edir.
5. Müstəmləkəçilik – Müstəmləkəçilik bir xalqın öz suverenliyini digər ərazilər üzərində genişləndirməyə çalışacağı bir idarəetmə formasıdır. Bu, bir millətin hakimiyyətinin onun hüdudlarından kənarda genişlənməsini nəzərdə tutur. Bu, çox vaxt yerli əhalinin işğalına və resursların hakim millətin xeyrinə istismarına səbəb olur.
6. Kommunizm – Bu, iqtisadiyyatın, o cümlədən infrastrukturun, kommunal xidmətlərin və istehsal vasitələrinin ümumi, ictimai mülkiyyəti ideyasına aiddir. Kommunizm tez-tez özünü kapitalizmin altında yatan iqtisadi təbəqələşmənin əks nöqtəsi kimi göstərir. Bu təbəqələşməyə qarşı müqavimət bəzən siyasi müxalifətin və ya dissidentliyin məhdudlaşdırıla biləcəyi tək dövlətli hakimiyyət formasını da alır.
7. Demokratiya – Bu, hüququ olan bütün vətəndaşların həyatlarına təsir edən qərarlarda bərabər söz sahibi olduqları bir idarəetmə formasıdır.
8. Federalizm – Mərkəzləşdirilmiş federal orqan və bir sıra regional və yerli hakimiyyət orqanları arasında səlahiyyətləri birləşdirən və bölən idarəetmə formasıdır. Bu sistemdə bir sıra dövlətlər, ərazilər və ya əyalətlər həm özünü idarə edir, həm də geniş, birləşdirici hökumət strukturunun səlahiyyətinə tabedir. Bu, iki fərqli hökumət səviyyəsinə təxminən bərabər səlahiyyət statusunu təmin edən yanaşmada balans hesab olunur.
9. Feodalizm – Torpaq mülkiyyəti, zadəganlıq və hərbi öhdəlik ətrafında fırlanan ictimai quruluşdur. Bu, formal idarəetmə üsulu deyil, kəskin, iyerarxik bölgülərin nəcib sinifləri, ruhaniləri və kəndliləri ayırdığı həyat tərzinə aiddir.
10. Kleptokratiya – Bu, hakim partiyanın korrupsiya və oğurluq yolu ilə ya hakimiyyətə gəldiyi, ya hakimiyyəti saxladığı, ya da hər ikisinin olduğu bir idarəetmə formasıdır.
11. Meritokratiya – Bu, təyinatların və vəzifələrin obyektiv olaraq fərdlərə onların “ləyaqətləri” və nailiyyətlərinə əsasən təyin edildiyi hökumət sisteminə aiddir.
12. Avtoritarizm – Avtoritar hökumət siyasi repressiya və potensial rəqiblərin kənarlaşdırılması ilə qorunan yüksək konsentrasiyalı və mərkəzləşdirilmiş güclə xarakterizə olunur. İnsanları rejimin məqsədləri ətrafında səfərbər etmək üçün siyasi partiyalardan və kütləvi təşkilatlardan istifadə edir.
13. Avtokratiya – Avtokratiya ali siyasi hakimiyyətin bir şəxsin əlində cəmləşdiyi idarəetmə sistemidir; əksinə, təkpartiyalı dövlət başqa heç bir partiyanın seçkiyə namizəd irəli sürməsinə icazə verilməyən partiya sistemi hökumətinin bir növüdür.
14. Totalitarizm - Bu, avtoritarizmin ifrat versiyasıdır - dövlətin cəmiyyət üzərində tam səlahiyyətə malik olduğu və lazım olduqda ictimai və şəxsi həyatın bütün aspektlərinə nəzarət etməyə çalışdığı bir siyasi sistemdir.
15. Diktatura – Diktatura, hökumətin bir fərd, “diktator” tərəfindən idarə olunduğu avtokratik idarəetmə forması kimi müəyyən edilir. Bu, dövlətdə qanun, konstitusiya və ya digər siyasi amillərlə məhdudlaşdırılmayan rəhbərliyin mütləq idarəçiliyinin avtokratik formasına aiddir.
16. Monarxiya – Monarxiyada dövlət adətən taxt-tacı anadangəlmə miras alan və ömürlük və ya taxtdan imtina edənə qədər hökm sürən fərd tərəfindən idarə olunur.
17. Oliqarxiya – Bu, yalnız bir neçə, çox vaxt varlılar tərəfindən idarə olunan idarəetmə formasına aiddir.
18. Teokratiya – Tanrının yerində fəaliyyət göstərən dini liderlərin dövləti idarə etdiyi idarəetmə formasıdır.
19. Texnokratiya – Bu, texnologiya üzrə mütəxəssislərin bütün qərarların qəbulu prosesinə nəzarət etdiyi hökumət formasıdır. İdarəetmə orqanını siyasətçilər, iş adamları və iqtisadçılar əvəzinə bilik, təcrübə və ya bacarıqlara malik olan alimlər, mühəndislər və texnoloqlar təşkil edərdi.
20. Respublika – Respublika hökumətin əsasən idarə olunanlara tabe olduğu siyasi sistemdir. Respublikanın əsas xüsusiyyəti odur ki, hökumət xalqa tabedir və liderlər geri çağırıla bilər.
