Oksigen dövrü yerin rezervuarlarında və onların arasında redoks reaksiyaları vasitəsilə ionlarda, molekullarda və oksidlərdə müxtəlif oksidləşmə dərəcələri arasında oksigen atomlarının biogeokimyəvi keçididir. Oksigen sözü ən çox yayılmış oksigen allotropuna, iki atomlu oksigenə (O 2 ) istinad etmək üçün istifadə olunur. Bunun səbəbi, dövrün bir çox biogeokimyəvi redoks reaksiyalarının ümumi məhsulu və ya reaktivi olmasıdır. Oksigen dövriyyəsində olan proseslər geoloji və ya bioloji hesab olunur və onlar ya mənbə (O 2 hasilatı) ya da batma (O 2 istehlakı) kimi qiymətləndirilir.
SU ANVARLARI
Oksigen yer üzündə ən bol elementlərdən biridir və hər bir əsas su anbarının böyük bir hissəsini təşkil edir. Bu günə qədər yerin ən böyük oksigen anbarı mantiya və qabığın silikat və oksid minerallarındadır. Yerin atmosferi, biosferi və hidrosferi birlikdə yerin ümumi oksigen kütləsinin 0,05%-dən azını tutur. O 2 -dən başqa digər oksigen atomları biokütlə molekullarında bütün səth rezervuarlarına yayılmış müxtəlif formalarda mövcuddur, bunlara aşağıdakılar daxildir: H 2 O, CO 2 , CO, H 2 O 2 , NO, NO 2 , H 2 SO 4 , MgO, CaO, PO 4 və SiO 2 .
ATMOSFER
Atmosfer həcmcə 20,9% oksigendən ibarətdir. Atmosferdə oksigen olan digər molekullara karbon qazı, su buxarı, kükürd və azot oksidləri və ozon daxildir.
BİOSFERA
Biosfer həcmcə 22% oksigendən ibarətdir və o, əsasən üzvi molekulların (C X H X N X O X ) və su molekullarının tərkib hissəsi kimi mövcuddur.
HİDROSFERA
Hidrosfer həcmcə 33% oksigendən ibarətdir. O, əsasən sərbəst oksigen və karbon turşuları (H X CO 3 ) daxil olmaqla, həll olunmuş molekulları olan su molekullarının tərkib hissəsi kimi mövcuddur.
LITOSFERA
Litosferin həcmi 46,6% oksigendən ibarətdir. Əsasən silisium mineralları (SiO 2 ) və digər oksid mineralları şəklində mövcuddur.
MƏNBƏLƏR VƏ LAVALAR
Oksigen üçün çoxlu abiotik mənbələr və lavabolar mövcud olsa da, yerin və okeanın müasir atmosferində bol sərbəst oksigen konsentrasiyasının olması oksigenli fotosintezin bioloji proseslərindən oksigen hasilatı ilə birlikdə bioloji nasos adlanan bioloji yuva ilə əlaqələndirilir. həmçinin plitə tektonikasını əhatə edən karbon basdırmasının geoloji prosesi.
BİOLOJİ İSTEHSAL
Atmosferdəki sərbəst oksigenin əsas mənbəyi fotosintezdir. Karbon qazı və sudan sərbəst oksigen və şəkər istehsal edir.
6 CO 2 + 6H 2 O + enerji→ C 6 H 12 O 6 + 6O 2
Fotosintez edən orqanizmlərə qurudakı bitki həyatı və okeanların fitoplanktonları daxildir.
ABİOTİK İSTEHSAL
Atmosferdə sərbəst oksigenin əlavə mənbəyi fotolizdən gəlir. Yüksək enerjili ultrabənövşəyi şüalanma atmosfer suyunu, eləcə də azot oksidini komponent atomlarına parçalayır.
2 H 2 O + enerji→ 4H + O 2
2 N 2 O + enerji→ 4N + O 2
BİOLOJİ İSTİFADƏ
Atmosferdən oksigenin itirilməsinin əsas yolu, heyvan həyatının, eləcə də bakteriyaların karbon qazını buraxan oksigeni istehlak etdiyi çürümə və tənəffüs mexanizmləridir.
ABİOTİK İSTEHLAK
Litosfer həm də kimyəvi aşınma, eləcə də səth reaksiyaları ilə atmosferdəki sərbəst oksigeni istehlak edir.
