Genetik kalıtım, özelliklerin bir nesilden diğerine nasıl aktarıldığını açıklayan genetiğin temel bir ilkesini ifade eder.
Genetik miras, ebeveynlerden yavrularına aktarılan DNA formundaki genetik materyalin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Organizmaların üremesi sırasında, bir sonraki nesil için üreme, büyüme ve hayatta kalma ile ilgili tüm bilgiler, ebeveyn neslinden aktarılan DNA'da bulunur.
Kalıtımın anlaşılmasının çoğu Gregor Mendel olarak bilinen bir keşişin çalışmalarıyla başladı. Onun deneyleri ve "Kalıtım Yasaları" modern genetiğin temelini oluşturdu.
Eşeyli üremede, iki ebeveynden gelen genetik materyal birleştirilir ve bir bireye aktarılır. Yavrular iki ebeveynden gelen genetik materyalin bir kombinasyonunu alsa da, her ebeveynden gelen bazı spesifik genler farklı özelliklerin ifadesine hakim olacaktır.
Gregor Mendel bir bilim insanı ve rahipti ve yaygın olarak modern genetiğin babası olarak bilinir. Bezelye bitkilerinde çeşitli özelliklerin kalıtımını kontrol eden bir dizi deney yürüttü. Mendel çalışmalarını 1865 yılında (gen kelimesinin kullanılmasından 24 yıl önce) yayınladı. Mendel'in araştırmalarının önemi, ölümünden 16 yıl sonra, 1900 yılına kadar anlaşılmadı.
Mendel, ebeveynlerden yavrulara özelliklerin nasıl aktarıldığını anlayan ilk kişi olarak kabul edilir.
Mendel, üç kuşak süren çaprazlamalar sonucunda genetik kalıtım açısından üç önemli sonuca ulaştı.
İlk sonucu, her özelliğin miras birimleri aracılığıyla yavrulara değişmeden aktarıldığıydı. Bu birimlere aleller denir.
Mendel'in ikinci sonucu, yavruların her bir özellik için her ebeveynden bir aleli miras aldığıydı.
Vardığı nihai sonuç, bazı alellerin bir bireyde ifade edilmeyebileceği ancak yine de bir sonraki nesile aktarılabileceğiydi.
Aleller ve genotipler genetiğin önemli temelleridir. Bir alel, ebeveynlerden yavrularına geçen belirli bir gen biçimini ifade eder. Bir genotip, her biri bir ebeveynden gelen iki alelin birleşimini ifade eder.
Bir genotipin fiziksel ifadesi fenotip olarak bilinir. Genotip (iki alelin belirli bir kombinasyonu) fenotipi (bir özelliğin fiziksel ifadesi) etkiler.
Alel, belirli bir genin belirli bir biçimidir. Gregor Mendel, bezelyeler üzerindeki deneylerini, çiçek rengi gibi bir özelliğin farklı özelliklerini çaprazlayarak gerçekleştirmiştir.
Örneğin beyaz veya mor çiçekler gibi özelliklerdeki çeşitlilik farklı aleller tarafından meydana getirilir. Bireyler çoğunlukla her gen için iki alele sahiptir; bir alel babalarından, diğeri ise annelerinden miras alınır.
Kişinin aldığı alele bağlı olarak, genlerinin ifade edilme biçimi belirlenecektir. Örneğin, mavi gözlü iki ebeveyn, mavi gözlü alelleri çocuklarına aktarırsa, çocukları da mavi gözlü alellere sahip olacaktır.
Belirli aleller belirli bir genin ifadesini domine etme yeteneğine sahiptir. Örneğin, bir çocuk babasından mavi göz aleli ve annesinden kahverengi göz aleli almışsa, çocuk kahverengi gözlere sahip olacaktır çünkü kahverengi göz aleli mavi göz aleline baskındır. Bu durumda, kahverengi göz aleli 'dominant' alel olarak bilinir ve mavi göz aleli 'resesif' alel olarak bilinir.
Genotip, iki alelin genetik birleşimidir. Örneğin, bir çocuk bir kahverengi göz aleli -
Genotipin fiziksel görünümüne fenotip denir. Örneğin, '
Fenotip çevreden de etkilenebilir ve bazen belirli aleller bazı çevrelerde ifade edilirken diğerlerinde ifade edilmez. Bu nedenle aynı genotipe sahip iki birey farklı çevrelerde yaşadıkları için bazen farklı fenotiplere sahip olabilir.
Punnet kareleri, yavruların olası genotiplerini ve fenotiplerini tanımlamak için kullanılır. Yavruların belirli özellikleri ifade etme şansını tanımak için yararlı bir araçtır. Yukarıdaki Punnet karesinde, homozigot baskın (
