Realizm va neorealizm atamalari haqida gap ketganda xayolingizga nima keladi? Realizm va neorealizmning xalqaro munosabatlarga qanday aloqasi bor? Keling, ko'rib chiqaylik va mavzu haqida ko'proq bilib olaylik.
TA'LIM MAQSADLARI
Ushbu mavzuning oxiriga kelib sizdan;
Xalqaro munosabatlarda (IR) realizm xalqaro munosabatlarning ziddiyatli va raqobatli tomoniga urg'u beradigan fikr maktabini anglatadi. Realizmning ildizlari insoniyatning eng qadimgi tarixiy asarlarida, xususan Fukididning miloddan avvalgi 431-404 yillarda bo'lib o'tgan Peloponnes urushi tarixida topilganligi ta'kidlanadi.
REALIZM ASOSLARI
Realizmning birinchi taxmini shundan iboratki, milliy davlat (odatda davlat deb qisqartiriladi) xalqaro munosabatlarning asosiy ishtirokchisidir. Tashkilotlar va shaxslar kabi boshqa organlar mavjud, ammo ular cheklangan kuchga ega.
Ikkinchi taxmin - davlat unitar aktyordir. Millat manfaati, ayniqsa, urush davrida davlatning bir ovozdan gapirishiga va ish yuritishiga olib keladi.
Uchinchi taxmin shuki, qaror qabul qiluvchilar ratsional ishtirokchilardir. Bu shuni anglatadiki, oqilona qarorlar qabul qilish milliy manfaatlarni amalga oshirishga olib keladi. Bunday holda, sizning davlatingizni zaiflashtiradigan harakatlar qilish oqilona bo'lmaydi.
Yakuniy taxmin shundan iboratki, davlatlar anarxiya sharoitida yashaydi. Bu xalqaro miqyosda mas'ul bo'lgan hech kim yo'qligini anglatadi. Xalqaro miqyosda hech narsa yoki hech kimdan aniq umid yo'q. Shuning uchun davlatlar faqat o'zlariga tayanishi mumkin.
Xalqaro munosabatlarda (IR) tizimli realizm yoki neorealizm xalqaro munosabatlarda kuch eng muhim omil ekanligini ta'kidlaydigan nazariyaga ishora qiladi. Neoliberalizm bilan birgalikda neorealizm xalqaro munosabatlarga zamonaviy ikkita eng ta'sirli yondashuvlardan biridir. Neorealizm hujumkor va mudofaa neorealizmiga bo'linadi.
Neorealistlar xalqaro tizimdagi buyuk kuchlar soni bilan belgilanadigan imkoniyatlar taqsimotidagi o‘zgarishlarga asoslangan 3 ta mumkin bo‘lgan tizim borligini ta’kidlaydilar. Bir qutbli tizim faqat bitta buyuk kuchdan, bipolyar tizim ikkita buyuk kuchdan va ko'p qutbli tizim ikkitadan ortiq buyuk kuchdan iborat. Neorealistlar bipolyar tizim ko'p qutbli tizimga qaraganda barqarorroq (tizimli o'zgarishlarga va buyuk kuchlar urushiga kamroq moyil) degan xulosaga kelishadi.
Strukturaviy realizm ham hujumkor va mudofaa realizmiga boʻlinadi. Ikkala filial ham tizimning tuzilishi davlatlar o'rtasidagi raqobatni keltirib chiqarish uchun javobgar ekanligiga rozi. Biroq, mudofaa realizmining ta'kidlashicha, ko'pchilik davlatlar o'z xavfsizligini ta'minlashga e'tibor qaratadilar, boshqacha qilib aytganda, davlatlar xavfsizlikni maksimal darajada oshiradilar. Hujumkor realizm barcha davlatlar imkon qadar ko'proq kuchga ega bo'lishga intilishini da'vo qiladi, boshqacha qilib aytganda, davlatlar kuchni maksimal darajada oshiradi.
Mearsheimer tomonidan ishlab chiqilgan hujumkor realizm davlat xohlagan kuch miqdori bilan farq qiladi. U davlatlar nisbiy kuchini maksimal darajada oshirishni, natijada mintaqaviy gegemonlikka erishishni taklif qildi.
