Back to the topics list

анхны соёл иргэншил

Анхны соёл иргэншил

Анхны соёл иргэншлийн эхлэл нь хүн төрөлхтний түүхэн дэх чухал эргэлтийн цэг юм. Соёл иргэншил гэдэг нь хотын хөгжил, нийгмийн давхаргажилт, бэлгэдлийн харилцааны хэлбэрүүд (ихэвчлэн бичгийн систем), байгалийн орчноос тусгаарлагдах, ноёрхох зэргээр тодорхойлогддог цогц нийгэм юм. Эдгээр соёл иргэншил үүссэнийг ойлгох нь хүний ​​нийгмийн хувьсал, технологийн дэвшил, соёлын хөгжлийн талаархи ойлголтыг өгдөг.

Тодорхойлолт ба шинж чанар

Соёл иргэншил гэдэг нь засаглалын өндөр хөгжсөн хэлбэр, соёл, аж үйлдвэр, нийгмийн нийтлэг хэм хэмжээг агуулсан хүн төрөлхтний нийгмийн дэвшилтэт төлөв байдлыг ерөнхийд нь тодорхойлдог. Гол шинж чанарууд нь:

• Хотын суурин газрууд: Хотуудыг засаг захиргааны болон шашны төв болгон хөгжүүлэх.
• Ангийн хуваагдал: Эдийн засгийн үүрэг эсвэл удамшлын үндсэн дээр өөр өөр ангиудад хуваагдсан нийгэм.
• Төвлөрсөн засаглал: Хууль баталж, энх тайван, дэг журмыг сахиулах зохион байгуулалттай засгийн газар.
• Хөдөө аж ахуйн эрчимжилт: Хүн амын хүнсний үйлдвэрлэлд дэвшилтэт техникийг ашиглах, энэ нь илүү олон хүн амыг дэмжих явдал юм.
• Хөдөлмөрийн мэргэшсэн байдал: Хувь хүмүүс хүнсний үйлдвэрлэлээс гадна гар урлал, худалдаа, удирдлага зэрэг тодорхой ажлуудад анхаарлаа хандуулдаг.
• Худалдаа, эдийн засаг: Бараа, үйлчилгээний солилцоо нь ихэвчлэн валютын системийг хөгжүүлэхэд хүргэдэг.
• Бичгийн хөгжил: Харилцаа холбоо, бүртгэл хөтлөлт, удирдлагын зорилгоор бичгийн системийг бий болгох.
• Монументал бүтээлүүд: Ихэнхдээ шашны болон дурсгалын зорилгоор томоохон барилга байгууламж, хөшөө дурсгалуудыг барих.

Анхны соёл иргэншлийн жишээ

Эртний хэд хэдэн соёл иргэншлийг хүн төрөлхтний түүхэнд оруулсан хувь нэмрийг нь хүлээн зөвшөөрдөг. Хамгийн эртнийх нь:

• Месопотами: Үржил шимт хавирган саранд оршдог энэ газрыг ихэвчлэн "Соёл иргэншлийн өлгий" гэж үздэг. Урук, Эриду, Ур зэрэг хотууд дэлхийн хамгийн анхны томоохон хотуудын нэг байв. Шумерчууд анхны бичгийн систем болох дөрвөлжин бичгийг зохион бүтээсэн гэж үздэг.
• Эртний Египт: Пирамид, Сфинкс зэрэг иероглиф бичээс, дурсгалт архитектураараа алдартай. Энэ нь Нил мөрний дагуу байрладаг бөгөөд газар тариаланг дэмждэг үржил шимтэй газар байв.
• Индусын хөндийн соёл иргэншил: Өнөөгийн Пакистан болон Энэтхэгийн баруун хойд хэсэгт оршдог энэ хот нь нарийн ус зайлуулах систем, сүлжээ шиг хотын төлөвлөлт зэрэг дэвшилтэт хот төлөвлөлтөөрөө алдартай байв.
• Эртний Хятад: Шар мөрний дагуу эртний Хятадын соёл иргэншлүүд бичиг үсэг, хөдөө аж ахуй, технологийн хөгжилд хувь нэмэр оруулсан. Жоу, Шан гүрнүүд онцгой нөлөө үзүүлсэн.
• Месоамерика: Энэ бүс нутагт Ольмек, Майя, Ацтек зэрэг соёл иргэншил хөгжсөн. Тэд дурсгалт архитектур, нарийн төвөгтэй хуанли, математик, одон орон судлалын дэвшлээрээ алдартай.

Хөдөө аж ахуйг эрчимжүүлэх, суурьшуулах

Нүүдэлчин овог аймгаас суурин иргэншилд шилжсэн нь соёл иргэншлийн хөгжилд нэн чухал алхам болсон. Энэ шилжилт нь хөдөө аж ахуйн эрчимжилтээс ихээхэн шалтгаалсан. Ургамал, амьтдыг гаршуулснаар нийгэм илүү олон хүн амыг тэжээж, хөдөлмөрийг мэргэшүүлэх боломжийг олгосон илүүдэл хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжтой болсон.

Төвлөрсөн төр, хууль

Нийгэм улам бүр томорч, ээдрээтэй болохын хэрээр төвлөрсөн засаглалын хэрэгцээ гарч ирэв. Энэ хэрэгцээ нь томоохон хэмжээний нийтийн ажил (усалгааны систем эсвэл хамгаалалтын хана гэх мэт) зохион байгуулах, худалдаа эрхлэх, нийгмийн хэв журмыг сахиулах шаардлагаас үүдэлтэй байв. Нийгмийн эв нэгдлийг улам бэхжүүлж, зан үйлийг стандартчилах, зөрчил гаргасан тохиолдолд шийтгэл ногдуулах зорилгоор хуулиудыг кодчилсон.

Худалдаа, эдийн засаг

Худалдаа нь соёл иргэншлийн хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ нь бүс нутгуудын хооронд бараа бүтээгдэхүүн, санаа, технологи солилцоход тус дөхөм болсон. Соёл иргэншлийн доторх болон хоорондын худалдааны сүлжээг хөгжүүлэх нь эдийн засгийн хөгжил цэцэглэлт, соёлын солилцоонд хувь нэмэр оруулсан.

Бичих, бүртгэл хөтлөх

Бичгийн системийг зохион бүтээсэн нь эртний соёл иргэншлийн шинж тэмдэг байв. Бичих нь хууль тогтоомж, шашны бичвэрүүд, түүхэн тэмдэглэл, арилжааны гүйлгээг бүртгэх боломжийг олгосон. Энэ нь удирдлага, харилцаа холбоо, соёлыг илэрхийлэх хүчирхэг хэрэгсэл байсан. Соёл иргэншлийн янз бүрийн бичгийн тогтолцооны хөгжил нь бэлгэдлийн дүрслэл, харилцааны олон янзын хандлагыг илэрхийлдэг.

Шашин ба сансар судлал

Шашин эртний соёл иргэншлийн гол үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ нь дэлхий ертөнц болон хүний ​​оршин тогтнолыг ойлгох хүрээг бүрдүүлсэн. Ариун сүмүүд болон шашны байгууламжууд нь ихэвчлэн эртний хотуудын төв хэсэг байсан нь өдөр тутмын амьдралд бурханлаг байдлын ач холбогдлыг илэрхийлдэг. Түүнчлэн шашны итгэл үнэмшил нь засаглал, хууль тогтоомж, нийгмийн практикт нөлөөлсөн.

Анхны соёл иргэншлийн өв

Анхны соёл иргэншлийн өв нь гүн гүнзгий бөгөөд орчин үеийн нийгмийн бараг бүх салбарт нөлөөлж байна. Бичгийн систем, хууль эрх зүйн дүрмийг хөгжүүлэхээс эхлээд хөдөө аж ахуй, технологи, архитектурын дэвшил хүртэл эртний соёл иргэншлийн шинэчлэл нь орчин үеийн соёл иргэншлийн үндэс суурийг бүрдүүлдэг.

Дүгнэж хэлэхэд, анхны соёл иргэншил нь засаглал, технологи, соёл, нийгмийн зохион байгуулалтад томоохон ололт амжилтаар тэмдэглэгдсэн, дэлхий даяар хөгжсөн цогц нийгэм байв. Тэд дараагийн түүхэн хөгжлийн үндэс суурийг тавьж, хүн төрөлхтний түүхийн талаарх бидний ойлголтыг гайхшруулж, мэдээллээр хангасаар байна.