عصر روشنگری که به عنوان عصر عقل نیز شناخته می‌شود، دوره‌ای از تاریخ بود که قرن‌های 17 و 18 را در بر می‌گرفت که در آن روشنفکران و فیلسوفان در اروپا از عقل به عنوان منبع اصلی اقتدار و مشروعیت دفاع می‌کردند. این دوران تغییر قابل توجهی را در اندیشه به وجود آورد و آموزه های سنتی در علم، سیاست و جامعه را به چالش کشید. تأثیر روشنگری عمیق بود و بر حکومت‌های دموکراتیک مدرن، اخلاقیات و حتی مذاهب تأثیر گذاشت.
روشنگری به عنوان پاسخی به نظام های ظالمانه سلطنت و اقتدار مذهبی که بخش اعظم جامعه را تحت کنترل داشت، ظهور کرد. رنسانس، تولد دوباره یادگیری و اکتشاف، و انقلاب علمی، که شیوه جدیدی از تفکر در مورد جهان طبیعی را از طریق مشاهده و آزمایش معرفی کرد، به آن دامن زد. متفکران روشنگری معتقد بودند که بشریت را می توان از طریق تغییر عقلانی و پیشرفت علمی بهبود بخشید.
چندین شخصیت کلیدی در توسعه و گسترش ایده های روشنگری سهیم بودند. برخی از برجسته ترین آنها عبارتند از:
روشنگری فقط فلسفه و سیاست را دگرگون نکرد. همچنین تأثیر عمیقی بر حوزه علم داشت. تحقیق و آزمایش علمی ابزاری برای درک جهان شد. این منجر به اکتشافات قابل توجهی در فیزیک، ریاضیات، شیمی و زیست شناسی شد. به عنوان مثال، قوانین حرکت اسحاق نیوتن و گرانش جهانی توصیفی ریاضی از حرکت سیارات در منظومه شمسی ارائه می‌کند، که یک انحراف اساسی از توضیحات مذهبی رایج در آن زمان بود.
ایده های سیاسی روشنگری به انقلاب ها در آمریکا و فرانسه دامن زد. اعلامیه استقلال آمریکا در سال 1776 و انقلاب فرانسه در سال 1789 هر دو به شدت تحت تأثیر ایده های روشنگری قرار گرفتند. برای مثال، اعلامیه استقلال، منعکس کننده فلسفه جان لاک در مورد حقوق طبیعی و حکومت با رضایت است. این رویدادها آغاز یک تغییر جهانی به سمت حکومت دموکراتیک مدرن بود.
ایده های روشنگری نیز بر هنر و فرهنگ تأثیر گذاشت و به آنچه به عنوان نئوکلاسیک معروف است منجر شد. این جنبش به دنبال تقلید از آرمان های دوران باستان کلاسیک، با تمرکز بر تقارن، سادگی و هماهنگی بود. در ادبیات، این دوره ظهور رمان را به عنوان نوعی سرگرمی و تفسیر اجتماعی دید. نویسندگانی مانند دنیل دفو و جین آستن از این رمان برای کشف طبیعت و جامعه بشری استفاده کردند.
روشنگری میراثی ماندگار بر دنیای مدرن به جا گذاشت و زمینه را برای مفاهیم معاصر حقوق بشر، حکومت سکولار و استدلال علمی فراهم کرد. اما با انتقاداتی نیز مواجه شده است. برخی معتقدند که تأکید روشنگری بر عقل منجر به کاهش ارزش عاطفه و معنویت شد. برخی دیگر اشاره می کنند که علیرغم حمایت از آزادی و برابری، بسیاری از متفکران روشنگری در اعمالی مانند برده داری و استعمار شریک بودند.
عصر روشنگری یک دوره دگرگون کننده بود که بسیاری از جنبه های اندیشه و جامعه بشری را تغییر داد. متفکران روشنگری با حمایت از عقل، آزادی و علم به ایجاد دنیای مدرن کمک کردند. میراث روشنگری علیرغم ایرادات و تناقضاتش، امروزه همچنان بر اندیشه سیاسی، علمی و فلسفی تأثیر می گذارد.
