Asiria ishte një mbretëri e rëndësishme dhe më vonë një perandori në Mesopotaminë e lashtë, origjina e së cilës mund të gjurmohet rreth vitit 2500 pes. E vendosur në pjesën veriore të Mesopotamisë, që korrespondon me Irakun e sotëm verior, Sirinë verilindore dhe Turqinë juglindore, Asiria u bë një nga perandoritë më të fuqishme të Lindjes së Afërt të lashtë.
Perandoria Asiriane, në kulmin e saj, mbulonte një zonë të gjerë që përfshinte një gamë të larmishme peizazhesh dhe popujsh. Zemra e Asirisë, e vendosur pranë lumit Tigër, ishte pjellore dhe e pasur, duke mundësuar rritjen e një shteti të fortë dhe të centralizuar.
Asirianët ndanë trashëgiminë kulturore dhe gjuhësore me popujt e tjerë të Mesopotamisë. Ata flisnin akadishten, një gjuhë semite, dhe adhuronin një panteon perëndish të ngjashëm me fqinjët e tyre, si Anu, Enlil dhe Ishtar.
Fuqia politike e Asirisë u rrit ndjeshëm në fillim të mijëvjeçarit të dytë pes nën udhëheqësit si Ashur-uballit I, i cili zgjeroi kontrollin asirian në rajonet fqinje. Ky zgjerim hodhi themelet për perandorinë që do të dominonte Lindjen e Afërt për shekuj me radhë.
Perandoria përjetoi periudha rritjeje dhe tkurrjeje, të ndikuar nga grindjet e brendshme, kërcënimet e jashtme dhe aftësitë e sundimtarëve të saj. Momentet kryesore në historinë asiriane përfshijnë mbretërimin e Tiglath-Pileser III, Sargon II dhe Ashurbanipal, nën të cilët perandoria arriti kulmin e saj.
Asirianët mbahen mend shpesh për aftësitë e tyre në luftë. Ata zhvilluan një ushtri shumë efikase, profesionale që përdorte armatim të avancuar, teknika rrethimi dhe luftë psikologjike për të nënshtruar armiqtë. Përdorimi i karrocave dhe armatimit të hekurt u dha atyre një avantazh të konsiderueshëm ndaj kundërshtarëve të tyre.
Përveç strategjive ushtarake, forca e Asirisë qëndronte edhe në sistemin e saj të sofistikuar të administrimit. Perandoria ishte e ndarë në provinca, secila e qeverisur nga zyrtarë që raportonin drejtpërdrejt te mbreti. Ky kontroll i centralizuar lehtësoi mbledhjen efikase të taksave dhe mobilizimin e punës dhe burimeve për projekte monumentale dhe fushata ushtarake.
Asirianët kontribuan ndjeshëm në artet, arkitekturën dhe shkencat. Ata ndërtuan qytete madhështore, si Nimrud, Nineveh dhe Assur, të cilat ishin qendra të kulturës dhe qeverisjes. Pallatet dhe tempujt në këto qytete ishin zbukuruar me relieve të përpunuara që përshkruanin perëndi, mbretër dhe jetën e përditshme.
Asirianët gjithashtu bënë përparime në njohuri dhe teknologji. Ata mbanin biblioteka të gjera, më e famshmja ishte Biblioteka e Ashurbanipal në Niniveh, e cila strehonte mijëra pllaka balte që mbulonin tema nga letërsia deri te astronomia.
Në inxhinieri, ata zhvilluan sisteme të sofistikuara të menaxhimit të ujit, duke përfshirë kanalet dhe ujësjellësit, për të ujitur të korrat dhe për të siguruar ujë për qendrat e tyre urbane.
Pavarësisht nga pikat e saj të forta, Perandoria Asiriane përfundimisht iu nënshtrua ndarjeve të brendshme dhe presioneve të pushtimeve të jashtme. Në vitin 612 pes, një koalicion babilonasësh, medësh dhe skithësh ia doli të rrëzonte Ninevinë, duke shënuar fundin e Asirisë si një fuqi politike.
Trashëgimia e Asirisë, megjithatë, jeton përmes kontributeve të saj në art, arkitekturë dhe qeverisje. Për më tepër, qytetërimi asirian luajti një rol jetësor në shkëmbimet kulturore dhe intelektuale që formësuan Lindjen e Afërt të lashtë.
Historia dhe arritjet e Perandorisë Asiriane ofrojnë njohuri të paçmueshme për kompleksitetin dhe dinamizmin e qytetërimeve të lashta. Si një forcë dominuese në Mesopotami dhe më gjerë, ndikimi i Asirisë në zhvillimin e shoqërive dhe kulturave njerëzore nuk mund të mbivlerësohet. E kaluara e saj me histori shërben si një testament për trashëgiminë e qëndrueshme të perandorive që formësuan botën tonë.
