Arti parahistorik i referohet formave të artit pamor të krijuar nga njerëzit në epokën para zhvillimit të sistemeve të shkrimit. Kjo periudhë, e cila shtrihet nga rreth 2.5 milion vjet më parë deri në afërsisht 3000 pes, dëshmoi krijimin e artit në forma të tilla si pikturat e shpellave, skulpturat dhe gdhendjet. Këto vepra arti ofrojnë njohuri të paçmueshme për jetën, besimet dhe mjediset e shoqërive të hershme njerëzore.
Rastet më të hershme të njohura të shprehjes artistike mund të gjurmohen në epokën paleolitike, një periudhë që filloi rreth 2.5 milion vjet më parë dhe zgjati deri në rreth 10,000 pes. Gjatë kësaj kohe, njerëzit e hershëm krijuan mjete të thjeshta nga guri dhe përfundimisht filluan të shpreheshin përmes artit. Veprat e para të artit ishin objekte funksionale që gradualisht fituan elemente dekorative, duke reflektuar një dëshirë të shfaqur për tërheqje estetike.
Një nga format më të famshme të artit parahistorik është piktura e shpellave. Këto janë piktura që gjenden në muret e brendshme të shpellave, dhe ato shpesh përshkruajnë kafshë, figura njerëzore dhe modele abstrakte. Pikturat e shpellave të Lascaux në Francë dhe Altamira në Spanjë janë ndër shembujt më të njohur. Pikturat u bënë duke përdorur pigmente natyrale si qymyr druri, okër dhe hematit, të përzier me ujë, yndyrë shtazore ose lëng bimësh për të krijuar një formë rudimentare të bojës.
Përveç pikturave të shpellave, njerëzit parahistorikë krijuan edhe skulptura dhe figurina tredimensionale. Një nga skulpturat më të vjetra të njohura është "Njeriu luan" i shpellës Hohlenstein-Stadel në Gjermani, i gdhendur nga fildishi vigan dhe daton rreth 40,000 vjet më parë. Figurinat e Venusit, të cilat janë skulptura të vogla të figurave femra me tipare të ekzagjeruara, janë të përhapura në të gjithë Evropën dhe pjesë të Azisë dhe shërbejnë si dëshmi e simbolizmit të lidhur me fertilitetin ose adhurimit të perëndeshës në shoqëritë parahistorike.
Gdhendjet dhe gdhendjet në gur, kockë dhe fildish janë forma të tjera kryesore të artit parahistorik. Këto vepra shpesh shfaqin kafshë, skena gjuetie dhe modele gjeometrike. Ato variojnë nga pika dhe vija të thjeshta deri te përshkrimet e ndërlikuara të kafshëve në lëvizje. Një art i tillë jep të dhëna për kafshët që kanë jetuar gjatë kohërave parahistorike dhe rëndësinë e gjuetisë në shoqëritë e hershme njerëzore.
Arti parahistorik nuk është thjesht dekorativ; ka një rëndësi të thellë kulturore dhe simbolike. Pikturat e shpellave, për shembull, mund të kenë qenë pjesë e ritualeve ose ceremonive, duke shërbyer për qëllime që lidhen me magjinë e gjuetisë, besimet fetare ose kohezionin shoqëror. Figurinat dhe skulpturat mund të kenë pasur role në ritet e fertilitetit, adhurimin e paraardhësve ose si toteme që përfaqësojnë identitetet e klanit.
Materialet e përdorura për artin parahistorik janë nxjerrë nga mjedisi natyror. Pigmentet për pikturë vinin nga mineralet dhe okër, ndërsa skulpturat dhe gdhendjet bëheshin nga gurë, kocka dhe brirë. Teknikat për krijimin e këtyre veprave të artit ishin novatore, të tilla si përdorimi i fryrjes nëpër kocka të zgavra për të spërkatur bojë në muret e shpellave ose përdorimi i mjeteve stralli për gdhendje.
Me ardhjen e epokës së neolitit, rreth 10,000 pes, shoqëritë njerëzore pësuan ndryshime të rëndësishme me zhvillimin e bujqësisë dhe u vendosën bashkësi. Ky tranzicion pasqyrohet në artin e periudhës. Arti neolitik përfshin struktura megalitike si Stonehenge në Angli dhe tuma varrimi që shpesh përmbanin sende varresh të përpunuara. Qeramika, një formë e re arti, u përdor për qëllime funksionale dhe ceremoniale, të zbukuruara me dizajne dhe modele të ndërlikuara.
Arti prehistorik ofron një dritare në mendjet dhe jetën e paraardhësve tanë të hershëm. Nëpërmjet shprehjeve të tyre krijuese, ne i shohim betejat, besimet dhe evolucionin e shoqërisë njerëzore. Studimi i këtyre veprave të lashta të artit jo vetëm që pasuron të kuptuarit tonë të historisë njerëzore, por gjithashtu na kujton universalitetin dhe kohëzgjatjen e dëshirës për të krijuar dhe komunikuar përmes artit.
