Modernizmi Anlamaq: Rəhbərli Dərs
Modernizm 19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərində meydana çıxan, incəsənət, ədəbiyyat, musiqi, memarlıq və fəlsəfədə inqilabi dəyişikliklər edən mədəni hərəkatdır. Bu hərəkat ənənəvi forma və konvensiyalardan uzaqlaşmağa, yeni düşüncə tərzini və ideyaları ifadə etməyi müdafiə etməyə çalışırdı. Təsiri bu kateqoriyalardan kənara çıxsa da, bu dərs ilk növbədə incəsənət və fəlsəfi cərəyanlara diqqət yetirərək modernizmi araşdırır.
Sənət hərəkatlarında modernizm
Modernizm çətiri altında sənət hərəkatları dəyişən dünyanı əks etdirmək üçün texnikalar, perspektivlər və materiallarla sınaqdan keçirərək innovasiyaları müdafiə edirdi. Bir neçə görkəmli hərəkətlərə impressionizm, kubizm, sürrealizm və abstrakt ekspressionizm daxildir.
- İmpressionizm : 1870-ci illərdə Fransada yaranan impressionizm kiçik, nazik fırça vuruşları, açıq kompozisiya və işığın və onun dəyişən keyfiyyətlərinin dəqiq təsvirinə vurğu ilə xarakterizə olunurdu. Claude Monet və Pierre-Auguste Renoir kimi rəssamlar əsərlərində hərəkəti və zamanın keçidini nümayiş etdirərək detallardan çox anları çəkməyə çalışırdılar.
- Kubizm : 20-ci əsrin əvvəllərində Pablo Picasso və Georges Braque tərəfindən irəli sürülən kubizm, mücərrəd kompozisiyalar yaratmaq üçün eyni vaxtda birdən çox baxış bucağı təqdim edərək obyektləri həndəsi formalara parçaladı. Bu yanaşma ənənəvi perspektivlərə meydan oxuyaraq tamaşaçıları sənətlə daha dinamik və təfsirli şəkildə məşğul olmağa sövq edirdi.
- Sürrealizm : 1920-ci illərdə André Breton tərəfindən əsası qoyulan Sürrealizm qəribə və fantastik təsvirlərdən istifadə edərək xəyallar və şüursuz ağıl dünyasına girdi. Salvador Dali və René Magritte kimi sənətçilər ağılın reallığı aşmaq potensialını araşdıraraq məntiqsiz səhnələr yaratdılar.
- Abstrakt Ekspressionizm : 1940-1950-ci illərdə Nyu Yorkda yaranan Abstrakt Ekspressionizm kortəbii, avtomatik və ya şüuraltı yaradılışla seçilirdi. Cekson Pollok və Mark Rotko kimi rəssamlar emosiyaları və ifadələri birbaşa kətan üzərində, çox vaxt böyük miqyasda çatdırmaq üçün abstraksiyadan istifadə edərək rəsm çəkmə aktını vurğuladılar.
Modernizm və fəlsəfi hərəkatlar
Fəlsəfi baxımdan modernizm müxtəlif ideyalar və düşüncə məktəblərini əhatə edirdi və bunların hamısı ənənəvi ideologiyaların sürətli cəmiyyət dəyişiklikləri qarşısında köhnəldiyi inancı üzərində birləşirdi. O, fərdi təcrübənin, müəyyən edilmiş həqiqətlərə skeptisizmin və yeni dərketmə yollarının axtarışının vacibliyini vurğuladı.
- Ekzistensializm : 19-cu və 20-ci əsrin sonlarında ortaya çıxan ekzistensializm fərdi mövcudluq, azadlıq və seçim ətrafında fırlanırdı. Jan-Pol Sartr və Fridrix Nitsşenin əsərlərində nümunə göstərildiyi kimi, fərdlərin həyatda öz mənalarını yaratdığını irəli sürdü. Bu fəlsəfə laqeyd bir kainatda varlığın absurdluğunu və şəxsi məsuliyyətin vacibliyini vurğulayırdı.
- Strukturizm : 20-ci əsrin ortalarında Fransada inkişaf etdirilən strukturalizm cəmiyyəti dil, adət-ənənələr və institutlar kimi əsas strukturları vasitəsilə anlamağa çalışırdı. Klod Lévi-Strauss kimi fiqurlar iddia edirdi ki, bu strukturlar insan mədəniyyətini və idrakını formalaşdırır, mədəni hadisələrin təhlili üçün çərçivə təklif edir.
- Post-strukturalizm : Strukturizmə reaksiya olaraq, Jak Derrida və Mişel Fuko kimi poststrukturalistlər sabit və ya universal mənalar ideyasını tənqid edirdilər. Onlar məzmunun axıcılığını və dilin güc dinamikasını vurğulayaraq, mətnlərin və ideologiyaların konstruksiyadan çıxarılmasına, daxilindəki incəlikləri və ziddiyyətləri üzə çıxarmağa diqqət yetirirdilər.
- Fenomenologiya : 20-ci əsrin əvvəllərində Edmund Husserl tərəfindən təşəbbüs edilən fenomenologiya təcrübə və şüurun strukturlarını araşdırmaq məqsədi daşıyırdı. O, subyektiv reallığı və varlığın mahiyyətini anlamaq məqsədi ilə hadisələrin göründüyü kimi birbaşa tədqiq edilməsini müdafiə edirdi.
Müasirizm həm sənətdə, həm də fəlsəfədə insanların dünyanı və özlərini necə qavradıqlarında seysmik dəyişikliyi təmsil edirdi. Onun irsi müasir düşüncənin və yaradıcı ifadənin davamlı təkamülündə görünür, bizi sorğu-sual etməyə, yeniliklər etməyə və reallıq anlayışımızı yenidən müəyyənləşdirməyə çağırır.
Nəticə olaraq, modernizm sadəcə bir sıra təcrid olunmuş hərəkətlər deyil, həm də daim dəyişən dünyanı əks etdirmək və ona cavab vermək üçün kollektiv səy idi. İncəsənət və fəlsəfədəki saysız-hesabsız təzahürləri ilə modernizm insanın uyğunlaşma qabiliyyətini, yaradıcılığını və anlaşılmaz bir kainatda amansız məna axtarışını nümayiş etdirdi.
