تولیدمثل غیرجنسی نوعی از تولیدمثل است که شامل ترکیب مواد ژنتیکی از دو والدین نمی شود. در عوض، فرزندان توسط یک موجود زنده تولید می شوند. این فرآیند منجر به فرزندانی می شود که از نظر ژنتیکی با والدین یکسان هستند که به عنوان کلون شناخته می شوند. تولیدمثل غیرجنسی در بسیاری از میکروارگانیسم ها، گیاهان و برخی حیوانات رایج است. این استراتژی تولیدمثلی دارای مزایا و معایبی است که برای بقای گونه ها در شرایط مختلف محیطی بسیار مهم است.
روش‌های مختلفی وجود دارد که ارگانیسم‌ها می‌توانند به‌صورت غیرجنسی تولید مثل کنند. رایج ترین انواع آن شامل شکافت دوتایی، جوانه زدن، تکه تکه شدن و تکثیر رویشی است.
شکافت دوتایی عمدتاً در موجودات پروکاریوتی مانند باکتری ها و باستانی ها مشاهده می شود. در این فرآیند، سلول والد به دو قسمت مساوی یا تقریبا مساوی تقسیم می شود. قبل از تقسیم، سلول ماده ژنتیکی خود را کپی می کند و اطمینان حاصل می کند که هر سلول جدید یک نسخه دقیق دریافت می کند.
به عنوان مثال، یک باکتری با تکثیر DNA خود شروع می کند. سپس سلول طویل می شود و مولکول های DNA تکثیر شده به قطب های مخالف سلول حرکت می کنند. در نهایت، سلول در وسط قرار می گیرد و دو سلول مجزا را تشکیل می دهد که هر کدام دارای مواد ژنتیکی یکسان هستند.
در جوانه زدن، یک ارگانیسم جدید از یک رشد یا جوانه در والد به دلیل تقسیم سلولی در یک مکان خاص ایجاد می شود. این فرآیند در مخمرها و برخی از بی مهرگان مانند هیدرا رایج است. جوانه در ابتدا به سلول والد متصل می‌ماند، اندازه آن رشد می‌کند و در صورت لزوم، سیستم‌های اندام خود را توسعه می‌دهد. در نهایت جوانه جدا می شود تا به یک ارگانیسم مستقل تبدیل شود.
تکه تکه شدن شکلی از تولید مثل غیرجنسی است که در آن ارگانیسم والد به قطعات تقسیم می شود و هر قطعه می تواند به ارگانیسم جدیدی تبدیل شود. این امر در بسیاری از گیاهان، قارچ ها و برخی از حیوانات مانند ستاره دریایی رایج است. هر قطعه باید حاوی انواع سلول های لازم برای بازسازی به یک ارگانیسم کامل باشد.
تکثیر رویشی شامل رشد یک گیاه جدید از تکه‌ای از گیاه مادر مانند برگ، ساقه یا ریشه است. این روش در گیاهان با روش هایی از جمله دونده، غده و ریزوم رایج است. به عنوان مثال، گیاهان توت فرنگی دونده هایی تولید می کنند که ریشه های جدیدی می گذارند و به گیاهان مستقل تبدیل می شوند.
تولید مثل غیرجنسی دارای چندین مزیت است که می تواند در شرایط محیطی خاص مفید باشد:
علیرغم مزایای آن، تولید مثل غیرجنسی دارای معایبی نیز می باشد:
تولید مثل غیرجنسی نقش مهمی در دنیای طبیعی دارد:
تولیدمثل غیرجنسی یک مکانیسم مهم و متنوع است که توسط آن بسیاری از موجودات زنده تولید مثل می کنند. این مزیت رشد سریع و کارآمد جمعیت را بدون نیاز به نوترکیبی ژنتیکی ارائه می دهد. با این حال، فقدان تنوع ژنتیکی می تواند یک نقطه ضعف در محیط های به سرعت در حال تغییر یا چالش برانگیز باشد. درک تولید مثل غیرجنسی بینش هایی را در مورد استراتژی های متنوعی که زندگی برای انتشار و بقا در سراسر جهان ایجاد کرده است، ارائه می دهد.
