Epistemologjia është një degë e filozofisë që merret me natyrën dhe shtrirjen e njohurive. Ai shtron pyetje si: "Çfarë është dituria?", "Si fitohet njohuria?" dhe "Çfarë dinë njerëzit?". Ai eksploron burimet, strukturat, metodat dhe vlefshmërinë e njohurive. Epistemologjia ndihmon për të dalluar besimin e vërtetë dhe njohurinë.
Përkufizimi klasik i dijes është se ajo është një besim i vërtetë i justifikuar. Kjo do të thotë që dikush të dijë diçka, duhet të plotësohen tre kushte:
Merrni shembullin e shikimit të shiut jashtë dritares. Nëse me të vërtetë bie shi (besimi është i vërtetë), ju besoni se po bie shi (ju keni besimin) dhe të shihni shi jashtë ofron një arsye të mirë për të besuar se po bie shi (arsyetim), atëherë ju e dini se po bie shi.
Ka disa burime të propozuara të njohurive, duke përfshirë perceptimin, arsyen, kujtesën dhe dëshminë. Perceptimi përfshin marrjen e njohurive përmes shqisave. Arsyeja përfshin marrjen e njohurive përmes deduksionit logjik dhe induksionit. Kujtesa lejon ruajtjen e njohurive. Dëshmia përfshin marrjen e njohurive nga të tjerët përmes komunikimit.
Skepticizmi në epistemologji i referohet vënies në pikëpyetje të mundësisë së njohjes absolute. Skeptikët argumentojnë se meqenëse shqisat tona mund të na mashtrojnë dhe arsyetimi ynë mund të jetë me të meta, sigurisht që njohuritë mund të jenë të paarritshme. Për shembull, eksperimenti i mendimit "Brain in a Vat" sugjeron që ne të gjithë mund të jemi tru në vazo duke u ushqyer me përvoja nga një kompjuter, njësoj si në filmin "The Matrix" dhe nuk do të kishim asnjë mënyrë për të ditur nëse perceptimet tona të botës janë reale.
Dy shkollat kryesore të mendimit në epistemologji janë empirizmi dhe racionalizmi. Empirizmi argumenton se njohuria vjen kryesisht nga përvoja shqisore. Sipas empiristëve, të gjitha konceptet dhe njohuritë tona rrjedhin përfundimisht nga përvojat tona. John Locke, një empirist, besonte se mendja në lindje është një fletë e zbrazët (tabula rasa) që mbushet me njohuri përmes përvojave.
Racionalizmi, nga ana tjetër, sugjeron se arsyeja dhe njohuria e lindur janë burimet kryesore të dijes. Racionalistët argumentojnë se ka mënyra domethënëse në të cilat konceptet dhe njohuritë tona fitohen pavarësisht nga përvoja shqisore. Dekarti, një racionalist, është i famshëm për citimin e tij "Cogito, ergo sum" (Unë mendoj, prandaj jam), që tregon se njohuria vjen nga të menduarit dhe arsyetimi.
Pragmatizmi është një qasje në epistemologji që vlerëson të vërtetën e një besimi nga pasojat e tij praktike. William James, një ithtar i pragmatizmit, argumentoi se nëse një besim funksionon për një individ, ai mund të konsiderohet i vërtetë. Sipas pragmatizmit, vlera e një ideje është e lidhur ngushtë me efektet praktike dhe dobinë e saj.
Konstruktivizmi sugjeron që njerëzit ndërtojnë njohuri dhe kuptim nga përvojat e tyre. Sipas konstruktivistëve, të kuptuarit tonë për botën formohet nga ndërveprimet tona me të. Njohuria nuk absorbohet në mënyrë pasive, por ndërtohet në mënyrë aktive nga njohësi. Teoria e zhvillimit kognitiv të Piaget, e cila përshkruan se si fëmijët mësojnë përmes angazhimit aktiv me mjedisin e tyre, është një shembull i konstruktivizmit.
Epistemologjia ngre pyetje të rëndësishme në lidhje me natyrën e njohurive, si fitohet ajo dhe si mund të jemi të sigurt për atë që dimë. Na sfidon të marrim parasysh besueshmërinë e burimeve tona të njohurive dhe metodat që përdorim për ta përvetësuar atë. Qoftë nëpërmjet vëzhgimit empirik, arsyetimit logjik ose një përzierje metodash të ndryshme, të kuptuarit e epistemologjisë pasuron qasjen tonë për të kërkuar të vërtetën dhe për të kuptuar botën. Duke shqyrtuar themelet e besimeve dhe njohurive tona, epistemologjia ofron një kornizë për vlerësimin kritik të informacionit dhe marrjen e vendimeve të informuara.
