Ruhiy kasalliklar, shuningdek, ruhiy kasalliklar sifatida ham tanilgan, kayfiyat, fikrlash va xatti-harakatlarga ta'sir qiladigan keng ko'lamli sharoitlarni o'z ichiga oladi. Ushbu sharoitlar insonning kundalik hayotida ishlash qobiliyatiga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ruhiy kasalliklarni tushunish uchun ularning sabablari, belgilari, misollari va ruhiy salomatlik ahamiyatini ko'rib chiqish kerak.
Ruhiy buzilish - bu insonning fikrlari, his-tuyg'ulari yoki xatti-harakatlaridagi buzilishlar bilan tavsiflangan holat bo'lib, u ijtimoiy, kasbiy yoki boshqa muhim faoliyat sohalarida jiddiy iztirobga yoki buzilishlarga olib keladi. Bu kasalliklar tashvish va kayfiyatning buzilishidan tortib shizofreniya kabi og'irroq holatlarga qadar o'zgarib turadi.
Ruhiy kasalliklarni bir necha asosiy toifalarga bo'lish mumkin, ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega:
Ruhiy buzilishlarning sabablari murakkab va ko'p qirrali bo'lib, genetik, biologik, ekologik va psixologik omillarning kombinatsiyasini o'z ichiga oladi. Genetika muhim rol o'ynashi mumkin, chunki ba'zi kasalliklar oilaviy tarixga ega bo'lgan odamlarda paydo bo'lishi mumkin. Stress, travma va erta hayot tajribasi kabi atrof-muhit omillari ham muhim hissa qo'shadi. Neyrobiologik omillar, masalan, neyrotransmitter tizimlaridagi nomutanosiblik, ba'zi ruhiy kasalliklarga ham ta'sir qiladi.
Semptomlar ruhiy buzuqlik turiga qarab juda katta farq qiladi, ammo umumiy belgilarga uzoq davom etgan qayg'u yoki asabiylashish, kayfiyatning keskin o'zgarishi, ijtimoiy chekinish, uyqu yoki ovqatlanish tartibidagi o'zgarishlar va diqqatni jamlashda qiyinchiliklar kiradi. Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu alomatlardan bir yoki bir nechtasiga ega bo'lish, albatta, odamda ruhiy kasallik borligini anglatmaydi; tashxisni malakali mutaxassis amalga oshirishi kerak.
Ruhiy salomatlik umumiy farovonlik uchun juda muhim va jismoniy salomatlik kabi muhimdir. Yaxshi ruhiy salomatlik odamlarga hayotning normal stresslarini engish, samarali ishlash va o'z jamoalariga hissa qo'shish imkonini beradi. O'z ruhiy salomatligiga g'amxo'rlik qilish ruhiy salomatlik holatining boshlanishi yoki yomonlashishini oldini oladi.
Ruhiy kasalliklar qanday o'rganilganligiga misollardan biri depressiyaning serotonin gipotezasini o'z ichiga oladi. Ushbu nazariya shuni ko'rsatadiki, depressiya miyadagi serotonin darajasining pasayishi tufayli yuzaga keladi. Serotonin - bu kayfiyat, ishtahani va uyquni tartibga solishda ishtirok etadigan neyrotransmitter. SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) kabi antidepressant dorilar serotonin darajasini oshirish orqali ishlaydi va bu nazariyani qo'llab-quvvatlaydi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, depressiyaning sabablari ko'p qirrali va uni bitta omilga qisqartirish mumkin emas.
Ruhiy salomatlik sohasidagi yana bir muhim eksperiment anksiyete kasalliklarini davolash uchun Kognitiv Behavioral Terapiyani (CBT) qo'llashdir. CBT - bu psixoterapiyaning bir turi bo'lib, odamlarga xatti-harakatlar va his-tuyg'ularga salbiy ta'sir ko'rsatadigan buzg'unchi fikrlash shakllarini tanib olish va o'zgartirishni o'rgatadi. Ko'pgina tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, CBT ruhiy kasalliklarni davolashda terapiya muhimligini ta'kidlab, anksiyete buzilishining alomatlarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
Ruhiy buzilishlar butun dunyo bo'ylab millionlab odamlarga ta'sir qiladigan murakkab holatlardir. Ular insonning hayot sifatiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin, bu tushunish, qabul qilish va davolashni juda muhim qiladi. Ruhiy buzilishlar turli sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin bo'lsa-da, psixoterapiya, dori-darmonlar va turmush tarzini o'zgartirish kabi davolash usullari simptomlarni boshqarishga va farovonlikni yaxshilashga yordam beradi. Oxir oqibat, ruhiy salomatlikni mustahkamlash va ruhiy kasalliklarga chalinganlarni qo'llab-quvvatlash sog'lom jamiyat sari muhim qadamdir.
