Folklor madaniyatning muhim jihati boʻlib, avloddan-avlodga oʻtib kelayotgan anʼanalar, hikoyalar, urf-odatlar va eʼtiqodlarni oʻz ichiga oladi. U turli jamoalarning qadriyatlari, me'yorlari va amaliyotlari haqida tushuncha berib, o'tmish va hozirgi kun o'rtasidagi hayotiy aloqani tashkil qiladi. Xalq og‘zaki ijodiga mif, rivoyat, ertak, latifalar, maqollar, marosimlar va boshqa shakllar kiradi.
Xalq og‘zaki og‘zaki ijodi shunchaki g‘aroyib yoki arxaik an’analar to‘plami emas; bu jamiyatning o'ziga xosligi va qadriyatlarining jonli va doimiy ifodasidir. U odamlarning qo'rquvlari, orzulari, hazillari va donoligini aks ettiradi, ko'pincha oddiy ko'rinadigan hikoyalar yoki amaliyotlarda kodlangan.
Xalq og‘zaki ijodining bir necha asosiy toifalari mavjud bo‘lib, ularning har biri jamiyatda turli vazifani bajaradi. Birlamchi turlarga quyidagilar kiradi:
Folklor madaniyatda bir qancha muhim rol o'ynaydi:
Turli madaniyatlarning tarixi, geografiyasi va ijtimoiy qadriyatlarini aks ettiruvchi o'ziga xos folklor mavjud. Mana bir nechta misollar:
Folklor dinamik bo'lib, jamoalar o'zgarishi bilan vaqt o'tishi bilan rivojlanadi. Bu evolyutsion jarayon folklorning dolzarbligini saqlab qolish, jamiyatning hozirgi qadriyatlari, muammolari va intilishlarini aks ettirish imkonini beradi. Biroq, folklorni saqlash madaniy merosni saqlab qolish uchun ham juda muhim, hujjatlashtirish, ta'lim va faol amaliyot kabi harakatlarni talab qiladi.
Globallashib borayotgan dunyoda folklor yangi dinamikaga duch keladi. Xalq og‘zaki og‘zaki ijodining elementlari o‘zining asl madaniy kontekstidan tashqariga tarqalib, boshqa an’analar bilan uyg‘unlashishi yoki ularga ta’sir qilishi mumkin. Bu o'zaro ta'sir qiziqarli duragaylarga olib kelishi mumkin, ammo an'anaviy folklorning haqiqiyligi va yaxlitligini saqlashda qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
Zamonaviy dunyoning texnologik va ijtimoiy o'zgarishlariga qaramay, folklor dolzarb va qudratli kuch bo'lib qolmoqda. U kino, adabiyot va internet kabi yangi ifoda vositalariga moslashadi va shu bilan birga o'zining kelib chiqishi madaniyatining abadiy mavzulari va qadriyatlarini etkazadi. Bu moslashuvchanlik folklorning bizni o‘tmishimiz bilan bog‘lash, bugungi kunimizni anglash va kelajak sari yo‘naltirishdagi doimiy ahamiyatini ko‘rsatadi.
Xalq og‘zaki ijodi insoniyat madaniyatining ko‘p qirrali ifodasi bo‘lib, u davrlar bo‘yicha jamoalarning tarixi, qadriyatlari va umumiy donoligini o‘zida mujassam etgan. U o'ziga xoslikni shakllantirish, merosni saqlash va ijtimoiy hamjihatlikni mustahkamlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Jonli an’ana sifatida folklor o‘tmish bilan bog‘langan holda rivojlanib boradi, insoniyat madaniyatining xilma-xilligini tushunish va qadrlash uchun boy manbani taqdim etadi.
