Afrika, kontinenti i dytë më i madh në botë, ka një histori të pasur që daton që nga fillimi i qytetërimit njerëzor. Gjeografia e saj e larmishme, duke filluar nga shkretëtira e madhe deri te luginat e pasura të lumenjve, ka luajtur një rol qendror në formimin e qytetërimeve të saj të hershme. Në këtë mësim, ne do të gërmojmë në qytetërimet e hershme afrikane, duke u fokusuar në qytetërimet e Luginës së Nilit, kulturën Nok dhe Perandorinë e Ganës.
Lugina e Nilit në Afrikën verilindore ishte shtëpia e një prej qytetërimeve më të hershme dhe më me ndikim në botë: Egjiptit të lashtë. Bujqësia ishte themeli i qytetërimit egjiptian, i mundësuar nga përmbytjet vjetore të lumit Nil, i cili depozitonte baltë të pasur me lëndë ushqyese përgjatë brigjeve të tij. Ky sistem i ujitjes natyral mundësoi kultivimin e grurit, elbit dhe kulturave të tjera, duke mbështetur një popullsi të madhe dhe zhvillimin e një shoqërie komplekse.
Egjiptianët janë të njohur për arkitekturën e tyre monumentale, duke përfshirë piramidat dhe Sfinksin, dhe për përparimet e tyre në shkrim, mjekësi dhe matematikë. Sistemi i shkrimit që ata zhvilluan, hieroglifët, u përdor për tekste fetare, mbishkrime zyrtare dhe regjistrime administrative. Në matematikë, ata zhvilluan teknika për matjen e sipërfaqeve dhe vëllimeve të tokës të cilat ishin thelbësore për bujqësinë dhe ndërtimin.
Kultura Nok, e quajtur sipas fshatit nigerian ku u zbuluan për herë të parë artefaktet e tij, lulëzoi në Afrikën Perëndimore nga rreth 1500 pes deri në vitin 200 të es. Artifaktet më të dallueshme të kulturës Nok janë skulpturat terrakote, të cilat shfaqin një nivel të lartë mjeshtërie dhe artistike. Këto skulptura përshkruajnë figura njerëzore, kafshë dhe krijesa fantastike dhe janë ndër shembujt më të hershëm të njohur të skulpturës në Afrikën Sub-Sahariane.
Populli Nok ishte ndër të parët në Afrikën Perëndimore që përdori teknologjinë e shkrirjes së hekurit, duke u dhënë atyre një avantazh të rëndësishëm në bujqësi dhe luftë. Mjetet prej hekuri, si shatat dhe thikat, përmirësonin efikasitetin e bujqësisë, ndërsa armët prej hekuri u jepnin atyre epërsi në konflikt. Përhapja e teknologjisë së shkrirjes së hekurit në të gjithë Afrikën shoqërohet shpesh me përhapjen e popujve që flasin bantu, duke kontribuar në zhvillimin dhe zgjerimin e qytetërimeve në të gjithë kontinentin.
Perandoria e Ganës, e njohur gjithashtu si Wagadou, ishte një perandori e fuqishme tregtare që ekzistonte përafërsisht nga shekulli i 6-të deri në shekullin e 13-të të es në atë që sot është Mauritania juglindore dhe Mali perëndimor. Pasuria dhe fuqia e perandorisë bazoheshin në kontrollin e saj mbi rrugët tregtare trans-Sahariane, përmes të cilave ari, kripa dhe mallra të tjera shkëmbeheshin midis Afrikës Perëndimore dhe botës mesdhetare dhe të Lindjes së Mesme.
Ari ishte burimi më i rëndësishëm dhe më i bollshëm në Perandorinë e Ganës. Sundimtarët e Ganës kontrollonin tregtinë e arit duke mbajtur të fshehtë vendndodhjet e minierave të arit dhe duke taksuar arin që tregtohej nëpër territorin e tyre. Kjo pasuri i mundësoi Perandorisë së Ganës të mbante një ushtri të frikshme dhe të ndërtonte ndërtesa publike të përpunuara dhe pallate mbretërore.
Perandoria e Ganës shquhet gjithashtu për sistemin e saj të sofistikuar politik, i cili përfshinte një hierarki komplekse zyrtarësh dhe një sistem taksash që mbështeste administratën dhe ushtrinë e perandorisë. Rënia e Perandorisë së Ganës në shekullin e 13-të ishte për shkak të një kombinimi faktorësh, duke përfshirë shtrirjen e tepërt, grindjet e brendshme dhe ngritjen e fuqive konkurruese në rajon.
Si përfundim, qytetërimet e hershme afrikane kontribuan ndjeshëm në zhvillimet kulturore, teknologjike dhe politike në historinë botërore. Qytetërimet e Luginës së Nilit zhvilluan një nga sistemet e para të shkrimit dhe bënë përparime të rëndësishme në arkitekturë, bujqësi dhe matematikë. Kultura Nok prezantoi teknologjinë e shkrirjes së hekurit në Afrikën Perëndimore, duke luajtur një rol vendimtar në zhvillimin e rajonit. Perandoria e Ganës u bë një fuqi e jashtëzakonshme tregtare, duke kontrolluar rrugët kryesore tregtare nëpër Sahara. Së bashku, këto qytetërime hodhën themelet për kulturat e pasura dhe të ndryshme që vazhdojnë të lulëzojnë në Afrikë sot.
