"Соёл иргэншлийн өлгий" гэгддэг Месопотами улс Тигр, Евфрат мөрний хооронд оршдог. Түүний үржил шимтэй газар нутаг нь хүн төрөлхтний түүхийг ихээхэн бүрдүүлж, газар тариалан үүсэхэд таатай байв.
Месопотами дахь газар тариалан нь МЭӨ 8000 онд ургамал, амьтдыг гаршуулж эхэлснээр эхэлсэн. Бүс нутгийн баялаг хөрс нь жил бүр гол мөрөн үерлэдэг тул улаан буудай, арвай, огноо, маалинга зэрэг үр тариа тариалахад тусалдаг. Хүмүүс усалгааны тусламжтайгаар усыг хянаж сурсан нь их хэмжээний газар тариалан эрхлэх боломжийг олгосон юм.
Усалгааны системийн шинэчлэл нь Месопотамид газар тариалан эрхлэхэд чухал ач холбогдолтой байв. Месопотамчууд голын усыг тариалангийн талбай руу чиглүүлэхийн тулд суваг, далан, шлюгуудыг бүтээжээ. Ингэснээр хуурай улирлыг даван туулж, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнээ нэмэгдүүлэх боломжтой болсон. Усжуулалтад шаардагдах усны эзэлхүүний математикийн үндсэн ойлголтыг дараах байдлаар илэрхийлж болно.
\(V = A \times d\)Энд \(V\) нь усны эзэлхүүн, \(A\) нь талбайн талбай, \(d\) нь шаардлагатай усны гүн юм.
Анжис зохион бүтээсэн нь Месопотамийн хөдөө аж ахуйд томоохон дэвшлийг харуулсан. Эрт анжис нь энгийн бөгөөд модоор хийгдсэн бөгөөд үрийг тарих хөрсийг задлахад зориулагдсан байв. Энэхүү шинэчлэл нь тариаланчдад илүү том газар тариалан эрхлэх боломжийг олгож үр ашгийг нэмэгдүүлсэн.
Ургамал тариалахын зэрэгцээ Месопотамчууд хонь, ямаа, үхэр зэрэг амьтдыг гаршуулсан. Эдгээр амьтад мах, сүү, ноосоор хангадаг байсан бөгөөд газар хагалах, тээвэрлэх зэрэг хөдөлмөр эрхэлдэг байв.
Хөрсний үржил шимийг хадгалахын тулд Месопотамчууд газар тариалангийн эргэлтийг хийдэг байв. Энэ нь нэг хэсэг газар тариалсан ургацын төрлүүдийг сольж, хөрсний хомсдолоос урьдчилан сэргийлэх, хортон шавьж, өвчин эмгэгийг бууруулахад чиглэгдсэн. Жишээлбэл, талбайг нэг жил арвай, дараагийн жил нь буурцагт ургамал тарьж болно.
Илүүдэл хоол хүнс үйлдвэрлэх чадвар нь Месопотамийн нийгэмд эргэлтийн цэг байв. Тарианы агуулахууд нь хомсдолтой үед ашиглах боломжтой илүүдэл ургацыг хадгалахад ашигладаг байв. Энэхүү илүүдэл нь Месопотами болон хөрш зэргэлдээ бүс нутгуудтай худалдааг хөгжүүлэх боломжийг олгосон.
Хөдөө аж ахуй бий болсноор нийгэмд гүн гүнзгий өөрчлөлт гарсан. Хүмүүс улирлын чанартай нүүдлийн хэв маягийг дагах шаардлагагүй болсон тул суурин нийгэмлэгүүд үүссэн. Энэхүү тогтвортой байдал нь тосгон, улмаар Урук, Эриду зэрэг анхны хотуудын хөгжилд хувь нэмэр оруулсан. Энэ нь мөн хөдөлмөрийг мэргэшүүлэхэд хүргэсэн бөгөөд янз бүрийн хүмүүс нийгэмд тодорхой үүрэг гүйцэтгэдэг.
Хотуудын өсөлт, хөдөө аж ахуйн илүүдэлтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэхэд Месопотамичууд бичгийг хөгжүүлсэн. Бичгийн хамгийн эртний хэлбэр болох дөрвөлжин бичиг нь МЭӨ 3400 онд үүссэн. Энэ нь анх гүйлгээ, бараа материалын бүртгэлд ашиглагдаж, хүнсний нөөцийг удирдахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.
Месопотамид хөгжсөн хөдөө аж ахуйн арга туршлага нь хөдөө аж ахуйн ирээдүйн шинэчлэлийн үндэс суурийг тавьсан. Усалгаа, газар хагалах, тариалангийн эргэлт, малыг гаршуулах арга техник нь орчин үеийн газар тариаланд нөлөөлсөөр байна. Месопотами улсын газар тариалангийн ололт амжилт нь хүний хүрээлэн буй орчинд дасан зохицох, түүнийг төлөвшүүлэх чадварыг онцолж, цогц нийгмийг бий болгоход хүргэдэг.
