Mesopotamië, bekend als de "bakermat van de beschaving", ligt tussen de rivieren de Tigris en de Eufraat. Het vruchtbare land was gunstig voor de opkomst van de landbouw, waardoor de menselijke geschiedenis aanzienlijk werd vormgegeven.
De landbouw in Mesopotamië begon rond 8000 v.Chr. met de domesticatie van planten en dieren. De rijke bodem van de regio ondersteunde, als gevolg van de jaarlijkse overstromingen van de rivieren, de teelt van gewassen zoals tarwe, gerst, dadels en vlas. Mensen leerden het water onder controle te houden door middel van irrigatie, waardoor ze grote stukken land effectief konden bewerken.
De innovaties in irrigatiesystemen waren cruciaal voor de landbouw in Mesopotamië. De Mesopotamiërs ontwikkelden kanalen, dammen en sluizen om water van de rivieren naar hun velden te leiden. Hierdoor konden ze het droge seizoen overwinnen en hun landbouwproductie vergroten. Het wiskundige basisconcept achter de hoeveelheid water die nodig is voor irrigatie kan als volgt worden weergegeven:
\(V = A \times d\)waarbij \(V\) het watervolume is, \(A\) de oppervlakte van het veld is, en \(d\) de benodigde waterdiepte is.
De uitvinding van de ploeg betekende een aanzienlijke vooruitgang in de Mesopotamische landbouw. Vroege ploegen waren eenvoudig en gemaakt van hout, ontworpen om de grond open te breken voor het planten van zaden. Deze innovatie verhoogde de efficiëntie doordat boeren grotere stukken land konden bewerken.
Naast de plantenteelt, domesticeerden de Mesopotamiërs ook dieren zoals schapen, geiten en runderen. Deze dieren leverden vlees, melk en wol, en werden ook gebruikt voor arbeid, waaronder het ploegen van velden en transport.
Om de bodemvruchtbaarheid te behouden, pasten de Mesopotamiërs vruchtwisseling toe. Daarbij ging het om het afwisselen van de soorten gewassen die op een stuk land worden verbouwd, waardoor uitputting van de bodem wordt voorkomen en ziekten en plagen worden teruggedrongen. Een veld kan bijvoorbeeld het ene jaar met gerst worden beplant en het andere jaar met peulvruchten.
Het vermogen om overtollig voedsel te produceren was een keerpunt in de Mesopotamische samenleving. Graanschuren werden gebruikt om overtollige gewassen op te slaan, die konden worden gebruikt in tijden van schaarste. Dit overschot maakte ook de ontwikkeling van de handel mogelijk, zowel binnen Mesopotamië als met aangrenzende regio's.
De komst van de landbouw leidde tot diepgaande maatschappelijke veranderingen. Er ontstonden gevestigde gemeenschappen omdat mensen niet langer seizoensmigratiepatronen hoefden te volgen. Deze stabiliteit droeg bij aan de ontwikkeling van dorpen en uiteindelijk de eerste steden, zoals Uruk en Eridu. Het leidde ook tot de specialisatie van arbeid, waarbij verschillende individuen specifieke rollen binnen de gemeenschap op zich namen.
Met de groei van steden en de complexiteit van het beheer van landbouwoverschotten ontwikkelden Mesopotamiërs het schrift. De vroegste vorm van schrijven, het spijkerschrift, ontstond rond 3400 v.Chr. Het werd aanvankelijk gebruikt voor het vastleggen van transacties en inventarissen en speelde een cruciale rol bij het beheer van voedselbronnen.
De landbouwpraktijken die in Mesopotamië werden ontwikkeld, legden de basis voor toekomstige landbouwinnovaties. De technieken van irrigatie, ploegen, vruchtwisseling en het domesticeren van dieren blijven de moderne landbouw beïnvloeden. De prestaties van Mesopotamië op het gebied van de landbouw benadrukken het menselijk vermogen om zich aan te passen aan de omgeving en deze vorm te geven, wat leidt tot de opkomst van complexe samenlevingen.
