Kuptimi i konceptit të të mësuarit
Të mësuarit është një proces themelor përmes të cilit ne fitojmë njohuri, sjellje, aftësi, vlera ose preferenca të reja ose modifikojmë ekzistueset. Ky proces kompleks është rrënjosur në përvojat tona të përditshme dhe formon jo vetëm mënyrën se si e kuptojmë botën, por edhe mënyrën se si ndërveprojmë me të. Ndërsa ndërlikimet se si ndodh të mësuarit mund të hulumtohen përmes disiplinave të ndryshme, ne do të fokusohemi në dy këndvështrime kryesore: psikologjinë dhe njohurinë.
Të mësuarit në Psikologji
Në psikologji, të mësuarit shpesh përkufizohet si një ndryshim relativisht i përhershëm në sjellje ose sjellje të mundshme që rezulton nga përvoja. Kjo disiplinë eksploron mekanizmat e ndryshëm pas të mësuarit, duke përfshirë proceset njohëse, emocionet dhe ndikimet mjedisore. Ekzistojnë disa teori kryesore brenda psikologjisë që shpjegojnë aspekte të ndryshme të të mësuarit.
- Bihejviorizmi: Kjo teori fokusohet në sjelljet e vëzhgueshme dhe mënyrat se si ato mësohen nga mjedisi. Kushtëzimi klasik (eksperimenti i qenve të Pavlovit) dhe kushtëzimi operant (eksperimentet e minjve të BF Skinner) janë dy koncepte kryesore brenda bihejviorizmit që shpjegojnë se si stimujt dhe pasojat formojnë sjelljen.
- Të mësuarit njohës: Kjo qasje thekson rolin e proceseve mendore në të nxënit. Ai sugjeron që individët të përpunojnë në mënyrë aktive informacionin dhe se të mësuarit përfshin të kuptuarit, zbatimin dhe ndonjëherë zbulimin e njohurive të reja. Një shembull i të mësuarit kognitiv është zgjidhja e problemeve.
- Të mësuarit social: Propozuar nga Albert Bandura, kjo teori nxjerr në pah rëndësinë e vëzhgimit dhe modelimit të sjelljeve, qëndrimeve dhe reagimeve emocionale të të tjerëve. Eksperimenti i famshëm i Banduras Bobo Doll demonstron se si fëmijët mësojnë agresionin përmes vëzhgimit.
Të mësuarit dhe njohuritë
Në kryqëzimin e të mësuarit dhe njohurive, ne thellojmë se si ndodh përvetësimi i njohurive dhe llojet e ndryshme të njohurive që të nxënit mund të prodhojë. Njohuritë mund të kategorizohen gjerësisht në dy lloje: eksplicite dhe të heshtura.
- Njohuri eksplicite: Ky lloj njohurie komunikohet dhe ndahet lehtësisht. Ai përfshin fakte, teori dhe aftësi që mund të shkruhen dhe transmetohen. Leximi i një libri ose ndjekja e një leksioni shpesh çon në përfitime në njohuri të qarta.
- Njohuri e heshtur: Kjo njohuri është personale, specifike për kontekstin dhe më e vështirë për t'u shprehur ose shkruar. Ai përfshin gjërat e mësuara nga përvoja, si ngasja e biçikletës ose të kuptuarit e nuancave kulturore. Njohuritë e heshtura shpesh transferohen përmes modelimit dhe praktikës sesa përmes fjalëve.
Mësimi mund të dallohet gjithashtu nga qëllimi ose rezultati i tij:
- Të nxënit deklarativ: Përfshin përvetësimin e fakteve dhe shifrave. Për shembull, duke mësuar se Toka rrotullohet rreth Diellit.
- Mësimi procedural: I referohet përvetësimit të aftësive dhe mënyrës së kryerjes së detyrave, të tilla si të mësuarit për të luajtur një instrument muzikor.
Faktorët që ndikojnë në të nxënit
Disa faktorë mund të ndikojnë në procesin e të mësuarit, duke e bërë atë pak a shumë efektiv. Kjo perfshin:
- Motivimi: Dëshira për të mësuar është vendimtare. Nxënësit e motivuar kanë më shumë gjasa të angazhohen me materialin dhe të ruajnë informacionin.
- Praktika dhe përsëritja: Ekspozimi i përsëritur ndaj materialit ose praktikimi i një aftësie mund të përmirësojë të mësuarit.
- Feedback: Reagimi konstruktiv i ndihmon nxënësit të kuptojnë se çfarë po bëjnë siç duhet dhe çfarë ka nevojë për përmirësim.
- Mjedisi: Një mjedis mësimor mbështetës mund të përmirësojë ndjeshëm procesin e të mësuarit, ndërsa një mjedis përçarës mund ta pengojë atë.
Të mësuarit përmes përvojës dhe eksperimentimit
Të mësuarit eksperimental është një proces përmes të cilit nxënësit zhvillojnë njohuri, aftësi dhe vlera nga përvojat e drejtpërdrejta jashtë një mjedisi akademik tradicional. Teoria e të nxënit eksperimental të Kolbit parashtron se të mësuarit është një proces ciklik që përbëhet nga katër faza:
- Përvoja konkrete: Angazhimi në një përvojë ose situatë të re.
- Vëzhgimi reflektues: Reflektimi mbi përvojën për të gjetur mospërputhje midis përvojës dhe të kuptuarit.
- Konceptualizimi abstrakt: Formimi i teorive ose koncepteve bazuar në reflektim.
- Eksperimentim aktiv: Zbatimi i asaj që është mësuar në botën përreth tyre për të parë se çfarë ndodh.
Për shembull, një klasë gatimi ku nxënësit së pari vëzhgojnë një teknikë, e praktikojnë vetë, reflektojnë mbi përvojën dhe më pas e zbatojnë atë në gatimin e pjatës së tyre, ilustron këtë cikël mësimi.
konkluzioni
Të mësuarit është një proces shumëplanësh i ndikuar nga teoritë psikologjike dhe nga lloji i njohurive që ndiqen. Qoftë nëpërmjet udhëzimeve të drejtpërdrejta që synojnë njohuritë e qarta ose nëpërmjet vëzhgimit dhe praktikës për njohuri të heshtur, të mësuarit formon aftësitë, sjelljet dhe të kuptuarit tonë të botës. Duke njohur mekanizmat pas të mësuarit dhe faktorët që ndikojnë në të, individët mund të angazhohen më mirë me proceset e të mësuarit për të rritur rritjen e tyre personale dhe profesionale.
