Varlıq fəlsəfədəki mücərrəd müzakirələrdən tutmuş metafizikadakı nüanslı arqumentlərə qədər insan düşüncəsinin müxtəlif ölçülərinə toxunan fundamental anlayışdır. Bu dərs varlığın müxtəlif nüanslarını, onun təsirlərini və müxtəlif mütəfəkkirlərin bu müəmmalı mövzuya necə yanaşdığını araşdırır.
Özündə varlıq həqiqi və ya həqiqi varlıq halına aiddir. Bu, dünyada mövcudluğu qəbul edilən, təsəvvür edilən və ya hər hansı bir şəkildə qəbul edilən varlıqları fərqləndirən şərtdir. Varlıq əsas sualı ortaya qoyur: Bir şeyin olması nə deməkdir?
Fəlsəfə uzun müddət varlıq anlayışı ilə mübarizə aparır, varlığın təbiətini təsvir etməyə çalışır. Ən erkən müzakirələrdən biri varlıq və yoxluq arasında aydın dixotomiyanı vurğulayaraq, "olmaqdır" və "olmamaq deyil" fikrini irəli sürən Parmenidə gedib çıxır. Bu ideya reallığın təbiətinin sonrakı fəlsəfi tədqiqi üçün zəmin yaratdı.
Rene Dekart məşhur şəkildə "Cogito, ergo sum" ( \(I think, therefore I am\) ) elan edərək düşüncə aktının insanın varlığının sübutu olduğunu irəli sürdü. Bu perspektiv şüur və özünüdərk ətrafında mərkəzləşmiş varlığın subyektiv tərəfini vurğulayır.
Bunun əksinə olaraq, Jan-Pol Sartr kimi ekzistensialistlər fərdlərin əvvəlcə mövcud olduğunu, özləri ilə qarşılaşdıqlarını və əməlləri ilə ortaya çıxmasını nəzərdə tutan “mövcudluq mahiyyətdən əvvəldir” anlayışını irəli sürdülər. Bu yanaşma diqqəti fərdin öz varlığını müəyyən etməkdə azadlığına və məsuliyyətinə yönəldir.
Metafizika varlığa daha geniş nəzər salır, reallığın müşahidə oluna bilənlərdən kənarda fundamental mahiyyətini araşdırır. Bu, kainat, cisimlərin təbiəti və onların xassələri, ağıl və maddə arasındakı əlaqə ilə bağlı sualları əhatə edir.
Bir metafizik araşdırma “varlıq” və “olmaq” arasındakı fərqi ehtiva edir. Qədim filosof Heraklit "hər şeyin axan olduğunu" bildirərək, kainatda daimi dəyişikliyi vurğulayaraq, olmanın üstünlüyünü müdafiə edirdi. Bunun əksinə olaraq, Parmenides varlığın dəyişməz təbiətini vurğulayaraq, metafizik müzakirələrə təsir etməkdə davam edən bir gərginliyi göstərirdi.
Digər mühüm metafizik sual rəqəmlər, müddəalar və dəyərlər kimi mücərrəd obyektlərin mövcudluğudur. Bu varlıqlar fiziki cisimlərlə eyni şəkildə mövcuddurmu, yoxsa onlar başqa reallıq aləmində yaşayırlar? Məsələn, platonçular fiziki dünyadan kənarda müstəqil varlığa malik olduqlarına inandıqları mücərrəd formaların və ya fikirlərin real varlığını müdafiə edirlər.
Ciddi şəkildə fəlsəfi və ya metafizik sahədə olmasa da, elm, xüsusilə fizika və kosmologiya kimi sahələrdə mövcudluq suallarını da həll edir. Məsələn, kvant mexanikası superpozisiya anlayışını təqdim edir, burada hissəciklər müşahidə olunana qədər eyni vaxtda bir neçə vəziyyətdə mövcud ola bilər. Bu, varlığın klassik anlayışlarına meydan oxuyur və reallığın təbiəti haqqında fəlsəfi düşüncələrə sövq edir.
Kosmologiya kainatın mənşəyi və son taleyi haqqında nəzəriyyələri tədqiq edərək, varlığın müzakirəsini kainatın özünə qədər genişləndirir. Məsələn, Big Bang nəzəriyyəsi bütün fiziki varlığın tək başlanğıcını irəli sürür və bu hadisədən əvvəl varlığın təbiəti ilə bağlı suallar doğurur.
Varlıq anlayışını araşdırmağın bir yolu, Schrödinger pişiyi kimi düşüncə təcrübələridir. Bu eksperiment kvant mexanikasında superpozisiya ideyasını nümayiş etdirir, burada bir pişik müşahidə edilənə qədər eyni vaxtda diri və ölüdür və bizim gündəlik varlıq anlayışımıza meydan oxuyur.
Başqa bir misal, bütün komponentləri dəyişdirilmiş bir cismin prinsipcə eyni obyekt olaraq qalıb-qalmayacağını soruşan klassik paradoks olan Tesey gəmisidir. Bu düşüncə təcrübəsi varlığın mühüm aspekti olan şəxsiyyətin zamanla davamlılığını araşdırır.
Varlıq fəlsəfədən tutmuş elmə qədər müxtəlif elm sahələrini əhatə edən, hər biri öz perspektivlərini və suallarını gətirən bir anlayışdır. Varlığın subyektiv təcrübəsindən reallığın metafizik təbiətinə qədər varlığın tədqiqi bizi onun nə demək olduğunun təməli üzərində düşünməyə dəvət edir. Kainat haqqında anlayışımız genişləndikcə, varlığın mahiyyətinə dair fəlsəfi və metafizik araşdırmalarımız da genişlənəcəkdir.
