Ариун Ромын эзэнт гүрэн нь Дундад зууны эхэн үеэс 1806 онд татан буугдах хүртлээ Европт оршин тогтнож байсан улс төрийн цогц нэгдэл байв. Энэ нь Ромын эрх мэдлийн бууралт, янз бүрийн залгамжлагчдын өсөлтөөр тэмдэглэгдсэн сонгодог үеийн дараах түүхийн хүрээнд үүссэн. мужууд. Эзэнт гүрэн Европын дундад зууны үеийн улс төр, соёл, шашны дүр төрхөд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ хичээл нь сонгодог үеийн дараах түүхэн дэх Ариун Ромын эзэнт гүрний үүсэл, бүтэц, ач холбогдлыг судлах болно.
Ариун Ромын эзэнт гүрний үндэс нь 800 оны Христийн Мэндэлсний Баярын өдөр Ромын Пап лам III Лео хаан ширээнд өргөмжилсөн Каролингийн эзэнт гүрний үед 800 оны Христийн Мэндэлсний Баярын өдрийг тэмдэглэж, Ром, Христ, Германы элементүүдийг нэгтгэж, Ариун Ромын эзэнт гүрний үндэс суурийг тавьсан юм. Олон зууны туршид эзэнт гүрнийг бий болгох суурь үзэл суртал. 843 оны Вердений гэрээ нь Карлын эзэнт гүрнийг ач хүүдийнхээ дунд хуваасан нь хожим Ариун Ромын эзэнт гүрний гол цөмийг бүрдүүлэх газар нутгууд үүсэх эхлэлийг тавьсан юм.
962 онд Германы хаан Отто I-г Пап лам XII Иоанн хаан өргөмжилсөн нь Ариун Ромын эзэнт гүрний албан ёсны эхлэлийг тавьсан юм. Энэхүү титэм нь итгэлийг хамгаалагчийн үүрэг гүйцэтгэж, сүнслэг болон материаллаг хүчийг эзэмшсэн Христийн эзэнт гүрний тухай ойлголтыг бататгасан юм.
Ариун Ромын эзэнт гүрний улс төрийн бүтэц нь төвлөрлийг сааруулсан бөгөөд хаант улсууд, ноёдууд, гүнлэгүүд, мужууд, чөлөөт хотуудыг багтаасан цогц нутаг дэвсгэрээр тодорхойлогддог. Эзэнт гүрнийг 1356 оны Алтан бух удирдаж, эзэн хааныг сонгох сонгуулийн тогтолцоог бий болгосон. Гурван хамба, дөрвөн шашны ханхүү зэрэг долоон сонгогч хунтайжид эзэн хааныг сонгох эрх олгов.
Эзэн хааны эрх мэдэл нь нутаг дэвсгэрийн бие даасан байдал, эзэн хааны хоолны дэглэмийн нөлөөгөөр хязгаарлагдаж байв. Эзэн хааны хоолны дэглэмийн үүрэг бол хууль батлах, татвар хураах, дайн ба энх тайвны асуудлаар шийдвэр гаргах явдал байв.
Шашин нь Ариун Ромын эзэнт гүрний амьдралд гол үүрэг гүйцэтгэсэн. Эзэн хааныг Христийн шашны ертөнцийг хамгаалагч гэж үздэг байсан бөгөөд Сүм эзэн хааны бодлого, шийдвэрт ихээхэн нөлөө үзүүлсэн. Гэсэн хэдий ч Сүм ба эзэнт гүрний хоорондох энэхүү ойр дотно харилцаа нь зөрчилдөөн, эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлд хүргэсэн.
11-12-р зууны үед Пап лам ба эзэнт гүрний хоорондох томоохон зөрчилдөөн бол сүмийн албан тушаалтныг томилохтой холбоотой хурцадмал байдлыг онцолсон юм. Маргааныг 1122 онд Хортуудын конкордат хэсэгчлэн шийдвэрлэсэн бөгөөд энэ нь эзэн хаанд бишопуудыг шашны эрх мэдэлтэй, харин сүнслэг хүчээр хөрөнгө оруулах боломжийг олгосон юм.
16-р зууны протестант шинэчлэл нь эзэнт гүрний шашны нэгдмэл байдлыг улам бүр таслав. 1555 онд Аугсбургийн энх тайван нь эдгээр шашны хуваагдлыг арилгахыг оролдсон бөгөөд захирагчид өөрсдийн нутаг дэвсгэрийн албан ёсны шашин болох лютеранизм эсвэл католик шашныг сонгох боломжийг олгосон бөгөөд үүнийг "cuius regio, eius religio" гэж нэрлэдэг. Гэсэн хэдий ч шашны мөргөлдөөн үргэлжилсээр, гучин жилийн (1618-1648) сүйрлийн дайнд хүрчээ.
Ариун Ромын эзэнт гүрний улс төрийн болон бүтцийн сул тал цаг хугацаа өнгөрөх тусам улам бүр илэрхий болсон. Франц, Австри зэрэг хүчирхэг үндэстний улсууд бий болж, төвлөрсөн хаант засаглалын өсөлт нь эзэнт гүрний төвлөрсөн бус загварыг сорьсон юм.
Гучин жилийн дайн нь эзэнт гүрнийг ихээхэн сулруулж, газар нутгийн томоохон алдагдалд хүргэж, эзэнт гүрний эрх мэдлийн бууралтад хүргэв. Дайныг дуусгасан 1648 оны Вестфалийн энх тайван нь эзэн хааны эрх мэдлийг улам бүр бууруулж, нутаг дэвсгэрийн бүрэн эрхт байдлыг хүлээн зөвшөөрсөн эргэлтийн цэг болсон юм.
Эзэнт гүрний сүүлчийн мөхөл нь 19-р зууны эхээр Наполеоны дайны үймээн самуунтай үед тохиосон. 1806 онд эзэн хаан II Фрэнсис хаан ширээнээс татгалзаж, эзэнт гүрнийг татан буулгаснаар мянга гаруй жилийн түүхийн төгсгөл болсон юм. Ариун Ромын эзэнт гүрнийг Австрийн эзэнт гүрэн болон Германы янз бүрийн мужууд залгамжилж, 1871 онд Германыг нэгтгэх замыг засав.
Ариун Ромын эзэнт гүрний өв нь нарийн төвөгтэй бөгөөд олон талт юм. Эзэнт гүрэн нь ихэвчлэн хуваагдмал, үр ашиггүй улс төрийн байгууллага гэж үздэг ч Европын түүхийг бүрдүүлэхэд чухал тоглогч байсан. Энэ нь олон үндэстэн, олон хэлтэй, төвлөрлийг сааруулсан улсын үлгэр жишээ болж, баялаг соёл, оюуны орчинг бүрдүүлсэн.
Эзэнт гүрний хууль эрх зүй, улс төрийн институци, тухайлбал, эзэн хааны хоолны дэглэм, сонгомол хаант засаглал ба эзэн хааны ойрын байдлын тухай ойлголтууд нь Европ дахь үндсэн хууль, эрх зүйн уламжлалыг хөгжүүлэхэд нөлөөлсөн. Түүгээр ч зогсохгүй эзэнт гүрний доторх шашны мөргөлдөөн, шийдвэрүүд нь шашны хүлцэл, төрийн бүрэн эрхт байдлын тухай орчин үеийн үзэл баримтлалын үндэс суурийг тавьсан юм.
Ариун Ромын эзэнт гүрэн бол Европын түүхэн дэх өвөрмөц бөгөөд мөнхийн байгууллага байв. Дундад зууны эхэн үед үүссэнээс эхлээд Наполеоны үед задрах хүртэл эзэнт гүрэн дундад зууны болон орчин үеийн эхэн үеийн улс төр, шашин шүтлэг, соёлын нарийн төвөгтэй байдлыг даван туулж байв. Хэдийгээр сорилт бэрхшээл, эцэстээ уналтад орсон ч эзэнт гүрний Европын түүхэнд үзүүлэх нөлөө, хууль эрх зүй, улс төр, шашны сэтгэлгээний өв нь орчин үеийн нийгэмд цуурайтсан хэвээр байна.
