Kuptimi i Mërkurit: Planeti më i vogël në sistemin tonë diellor
Hyrje në Merkur
Mërkuri është planeti më i afërt me Diellin në sistemin tonë diellor. Pavarësisht afërsisë së tij, nuk është planeti më i nxehtë, një titull që Venusi e mban për shkak të atmosferës së dendur. Mërkuri është një planet tokësor, që do të thotë se është i përbërë kryesisht nga shkëmbi dhe metali. Ky planet i vogël nuk ka hëna apo unaza dhe ka një atmosferë shumë të hollë, kryesisht të përbërë nga oksigjen, natrium, hidrogjen, helium dhe kalium.
Karakteristikat e Orbitaleve dhe Rrotullimi
Mërkuri përfundon një orbitë rreth Diellit në vetëm 88 ditë tokësore, duke e bërë atë planetin më të shpejtë në sistemin diellor. Është interesante se Mërkuri ka një periudhë rrotullimi shumë të ngadaltë në boshtin e tij, duke marrë rreth 59 ditë tokësore për të përfunduar një rrotullim. Ky rrotullim i ngadaltë dhe orbitë e shpejtë çojnë në një fenomen unik ku një ditë në Mërkur (lindja e diellit në lindjen e diellit) zgjat rreth 176 ditë tokësore. Orbita e Mërkurit është shumë eliptike në krahasim me planetët e tjerë, që do të thotë se ka një ndryshim shumë më të madh në distancë nga dielli në pika të ndryshme në orbitën e tij. Në afërsinë e tij (perihelion), Mërkuri është afërsisht 46 milionë kilometra (29 milionë milje) nga Dielli, dhe në më të largëtin (aphelion), është rreth 70 milionë kilometra (43 milionë milje) larg.
Veçoritë e sipërfaqes dhe historia gjeologjike
Sipërfaqja e Mërkurit është shumë e mbushur me kratere, e ngjashme me Hënën, gjë që tregon se ka qenë gjeologjikisht joaktive për miliarda vjet. Tipari më i spikatur në sipërfaqen e Mërkurit është Pellgu Caloris, një krater masiv me ndikim që është rreth 1550 kilometra (960 milje) në diametër. Ndikimi që krijoi Basenin Caloris ishte aq i fuqishëm sa shkaktoi shpërthime llave dhe la një formacion unik gjeografik kodrinor në anën e kundërt të planetit. Pavarësisht nga historia e tij e lashtë gjeologjike, Mërkuri ka dëshmi të aktivitetit vullkanik të kaluar. Rrafshinat e lëmuara në sipërfaqen e planetit sugjerojnë se rrjedhat e lavës mbulonin zona të mëdha. Disa nga këto fusha vlerësohet të jenë deri në 1 miliard vjet të vjetra, relativisht të fundit në një shkallë gjeologjike.
Atmosfera e hollë e Mërkurit
Atmosfera e Mërkurit është aq e hollë sa shkencëtarët e quajnë atë si një ekzosferë. Eksosfera përbëhet kryesisht nga atome të shpërthyera nga sipërfaqja e planetit nga ndikimet e erës diellore dhe mikrometeorit. Për shkak të afërsisë me Diellin dhe forcës së tij të dobët gravitacionale, Mërkuri nuk mund të mbajë një atmosferë të trashë. Atmosfera e hollë do të thotë që temperaturat në Mërkur mund të ndryshojnë në mënyrë të egër, nga 430°C (800°F) gjatë ditës deri në -180°C (-290°F) gjatë natës.
Fusha magnetike dhe përbërja e bërthamës
Megjithë madhësinë e tij të vogël dhe rrotullimin e ngadaltë, Mërkuri ka një fushë magnetike të konsiderueshme, megjithëse të dobët. Matjet nga misionet e anijeve kozmike në Mërkur sugjerojnë se planeti ka një bërthamë të madhe të jashtme të lëngshme që rrethon një bërthamë të brendshme të ngurtë. Efekti dinamo brenda kësaj bërthame të lëngshme ka të ngjarë të gjenerojë fushën magnetike të Mërkurit. Prania e një fushe magnetike në Mërkur ishte një zbulim befasues, sepse më parë mendohej se planeti ishte shumë i vogël dhe u ftoh shumë shpejt që bërthama e tij të gjeneronte një të tillë.
Eksplorimi i Mërkurit
Mërkuri është eksploruar nga vetëm disa anije kozmike për shkak të kushteve të vështira pranë Diellit. Misioni i parë në Mërkur ishte Mariner 10 në vitet 1970, i cili fluturoi pranë planetit tre herë, duke hartuar rreth 45% të sipërfaqes së tij. Kohët e fundit, anija kozmike MESSENGER e NASA-s rrotulloi rreth Mërkurit midis 2011 dhe 2015, duke ofruar harta të detajuara të të gjithë planetit, si dhe njohuri të reja në historinë e tij gjeologjike, fushën magnetike dhe ekzosferën. Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA) dhe Agjencia Japoneze e Kërkimit të Hapësirës Ajrore (JAXA) nisën BepiColombo, një mision i përbashkët në Mërkur, në tetor 2018. BepiColombo synon të studiojë më nga afër fushën magnetike të planetit, gjeologjinë dhe përbërjen e sipërfaqes, me një mbërritje të pritshme në vitin 2025.
Pse të studiojmë Merkurin?
Studimi i Mërkurit ofron njohuri të vlefshme për formimin dhe evolucionin e sistemit diellor. Ai i ndihmon shkencëtarët të kuptojnë kushtet e sistemit të hershëm diellor dhe sesi planetët tokësorë formohen dhe evoluojnë me kalimin e kohës. Për më tepër, eksplorimi i fushës magnetike dhe ekzosferës së Mërkurit kontribuon në të kuptuarit tonë të atmosferave planetare dhe fushave magnetike në përgjithësi, gjë që ka implikime për studimin e ekzoplaneteve në sisteme të tjera diellore.
