Paleontologiya, fosil qalıqlarının tədqiqi yolu ilə qədim həyatın öyrənilməsinə həsr olunmuş elm sahəsidir. Bu sahə biologiya və geologiya arasındakı bilik boşluğunu aradan qaldırır, həyatın tarixi, orqanizmlərin təkamülü və zamanla Yerin ətraf mühitində baş verən dəyişikliklər haqqında məlumat verir.
Fosillər Yer qabığında qorunub saxlanılan qədim orqanizmlərin qalıqları və ya izləridir. Fosilləşmə prosesi bir neçə yolla baş verə bilər, o cümlədən su ilə yığılan mineralların üzvi materialı əvəz etdiyi permineralizasiya və orijinal material əriyib iz buraxdıqda əmələ gələn tökmələr və qəliblər. Ayaq izləri və ya çuxurlar kimi iz fosilləri orqanizmlərin fəaliyyətini qeyd edin.
Bir neçə növ fosil var, hər biri keçmişə dair unikal fikirlər təqdim edir:
Geoloji zaman şkalası geoloji təbəqələri zamanla əlaqələndirən xronoloji tarixləşdirmə sistemidir. Geoloqlar, paleontoloqlar və digər Yer alimləri tərəfindən Yer tarixindəki hadisələrin vaxtını və əlaqələrini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Şkala Yerin tarixini bir neçə eonlara, dövrlərə, dövrlərə, dövrlərə və yaşa bölərək, Yerin geologiyası və biotasındakı əsas dəyişiklikləri əks etdirir.
Paleontologiya təkamül nəzəriyyəsi üçün dəlillər təqdim edir, növlərin təbii seçmə və genetik sürüşmə nəticəsində zamanla dəyişikliklərə məruz qalması prosesi. Fosil qeydləri növlərin keçidini göstərir, nəsli kəsilmiş növləri aşkar edir və nəsillərin necə inkişaf etdiyini göstərir. 66 milyon il əvvəl dinozavrların hökmranlığına son qoyan Təbaşir-Paleogen (K-Pg) nəslinin tükənməsi kimi əsas nəsli kəsmə hadisələri, fəlakətli hadisələrin qlobal biomüxtəlifliyə təsirlərini aşkar edən paleontoloji sübutlar vasitəsilə öyrənilə bilər.
Yerin tektonik plitələrinin hərəkəti fosillərin bütün dünyada yayılmasında mühüm rol oynamışdır. Qitələrin sürüşməsi prosesi vasitəsilə geoloji vaxt ərzində quru kütlələri hərəkət etmiş, toqquşmuş və ayrılmış, orqanizmlərin paylanması və təkamülünə təsir etmişdir. Paleontoloji məlumatlar keçmiş kontinental mövqeləri yenidən qurmağa və təkamül proseslərinə təsir edən tarixi iqlim və ətraf mühit şəraitini anlamağa kömək edə bilər.
Paleontologiya bitki və heyvanların qalıqlarını, həmçinin çöküntü qaya təbəqələrini tədqiq etməklə keçmiş iqlim və ətraf mühit şəraitini aşkar edə bilər. Məsələn, Antarktidada tropik bitki qalıqlarının olması qitənin isti, rütubətli bir mühit kimi keçmişinə dəlil verir. Fosilləşmiş qabıqlardakı oksigen izotoplarının nisbətlərinin təhlili həm də okeanın tarixi temperaturu və buz həcmləri haqqında fikirlər təklif edə bilər ki, bu da elm adamlarına Yer kürəsinin tarixindəki iqlim dəyişikliyi nümunələrini anlamağa kömək edir.
Fosillərin kəşfi və tədqiqi həm sahə işlərini, həm də laboratoriya analizlərini əhatə edir. Sahədə paleontoloqlar daha böyük qazıntılar üçün fırça və kəskilərdən tutmuş ağır maşınlara qədər müxtəlif alətlərdən istifadə edərək fosil sahələrinin axtarışı və qazılması ilə məşğul olurlar. Fosillər toplandıqdan sonra, fosillərin tarixini təyin etmək, onların tərkibini təhlil etmək və daşlaşmış strukturların 3D modellərini yaratmaq üçün karbon tarixi, skan elektron mikroskopiyası və CT taraması kimi laboratoriya üsullarından istifadə edilir.
Paleontologiya geniş elmi sahələrə töhfə verir:
Paleontologiya, fosillərin tədqiqi vasitəsilə keçmişə unikal bir pəncərə təqdim edərək, elm adamlarına Yerdəki həyatın tarixini açmağa imkan verir. O, müxtəlif elmi fənləri birləşdirir, təkamül, ətraf mühitin dəyişməsi və planetimizi formalaşdıran dinamik proseslər haqqında tənqidi fikirlər təqdim edir. Fosil qeydlərinin davamlı tədqiqi və tədqiqi təbiət dünyası və onun içindəki yerimizi dərk etməyimizi vəd edir.
