Paleontologiya - qazilma qoldiqlarini tekshirish orqali qadimgi hayotni o'rganishga bag'ishlangan fan sohasi. Bu soha biologiya va geologiya oʻrtasidagi bilimlar boʻyicha koʻprik boʻlib, hayot tarixi, organizmlar evolyutsiyasi va vaqt oʻtishi bilan Yer muhitidagi oʻzgarishlar haqida tushuncha beradi.
Fotoalbomlar - bu er qobig'ida saqlanib qolgan qadimgi organizmlarning qoldiqlari yoki izlari. Fosillanish jarayoni bir necha yo'llar bilan sodir bo'lishi mumkin, jumladan, suv bilan to'plangan minerallar organik moddalar o'rnini bosadigan permineralizatsiya va asl material eriganida iz qoldirgan holda hosil bo'ladigan quyma va qoliplar. Oyoq izlari yoki chuqurchalar kabi iz qoldiqlari organizmlarning faoliyatini qayd etadi.
Fotoalbomlarning bir nechta turlari mavjud bo'lib, ularning har biri o'tmish haqida noyob tushuncha beradi:
Geologik vaqt shkalasi - bu geologik qatlamlarni vaqt bilan bog'laydigan xronologik tanishish tizimi. U geologlar, paleontologlar va boshqa Yer olimlari tomonidan Yer tarixidagi voqealar vaqtini va munosabatlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. Masshtab Yer tarixini bir necha eonlarga, davrlarga, davrlarga, davrlarga va asrlarga ajratadi, bu Yer geologiyasi va biotasidagi asosiy o'zgarishlarni aks ettiradi.
Paleontologiya evolyutsiya nazariyasiga, ya'ni turlarning tabiiy tanlanish va genetik siljish orqali vaqt o'tishi bilan o'zgarishi jarayoniga dalil beradi. Fotoalbom yozuvlari turlarning o'tishini ko'rsatadi, yo'q bo'lib ketgan turlarni ochib beradi va nasllarning qanday rivojlanishini ko'rsatadi. 66 million yil oldin dinozavrlar hukmronligini tugatgan bo'r-paleogen (K-Pg) yo'q bo'lib ketish kabi asosiy yo'q bo'lib ketish hodisalarini paleontologik dalillar orqali o'rganish mumkin, bu halokatli hodisalarning global biologik xilma-xillikka ta'sirini ochib beradi.
Erning tektonik plitalarining harakati qazilmalarning butun dunyo bo'ylab tarqalishida muhim rol o'ynadi. Materiklarning siljishi jarayonida quruqlik massalari geologik vaqt davomida siljigan, to'qnashgan va ajralib chiqqan, organizmlarning tarqalishi va evolyutsiyasiga ta'sir ko'rsatgan. Paleontologik ma'lumotlar o'tmishdagi kontinental pozitsiyalarni qayta tiklashga va evolyutsiya jarayonlariga ta'sir qilgan tarixiy iqlim va atrof-muhit sharoitlarini tushunishga yordam beradi.
Paleontologiya qazilma o'simliklar va hayvonlarni, shuningdek, cho'kindi jins qatlamlarini o'rganish orqali o'tmishdagi iqlim va atrof-muhit sharoitlarini aniqlashi mumkin. Misol uchun, Antarktidada tropik o'simliklar qoldiqlarining mavjudligi qit'aning o'tmishini iliq va nam muhit sifatida ko'rsatadi. Toshlangan qobiqlardagi kislorod izotoplarining nisbatlarini tahlil qilish, shuningdek, okeanlarning tarixiy harorati va muz hajmlari haqida tushunchalarni taqdim etishi mumkin, bu esa olimlarga Yer tarixidagi iqlim o'zgarishlarini tushunishga yordam beradi.
Qazilmalarni topish va o'rganish dala ishlarini ham, laboratoriya tahlillarini ham o'z ichiga oladi. Dalada paleontologlar qazilmalarni qidirish va qazish bilan shug'ullanadilar, kattaroq qazishmalar uchun cho'tka va keskilardan tortib og'ir mashinalargacha bo'lgan asboblardan foydalanadilar. Fotoalbomlar to'plangandan so'ng, uglerodni aniqlash, elektron mikroskopni skanerlash va KT skanerlash kabi laboratoriya usullari fotoalbomlarning sanasini aniqlash, ularning tarkibini tahlil qilish va toshga aylangan tuzilmalarning 3D modellarini yaratish uchun ishlatiladi.
Paleontologiya keng ko'lamli ilmiy sohalarga hissa qo'shadi:
Paleontologiya qazilma qoldiqlarini o'rganish orqali o'tmishga noyob oynani taqdim etadi, bu esa olimlarga Yerdagi hayot tarixini ochishga imkon beradi. U turli ilmiy fanlarni bog‘lab, evolyutsiya, atrof-muhit o‘zgarishi va sayyoramizni shakllantiruvchi dinamik jarayonlar haqida tanqidiy fikrlarni taqdim etadi. Qazilma qoldiqlarini doimiy tadqiq qilish va o'rganish tabiiy dunyo va undagi o'rnimizni tushunishimizni chuqurlashtirishga va'da beradi.
